نیاز غذایی جمعیت ایران، از ظرفیت منابع آب موجود فراتر رفته است

  4020102069 ۳ نظر، ۰ در صف انتشار و ۴ تکراری یا غیرقابل انتشار

یافته‌های یک مطالعه در مورد تاثیر تحولات جمعیتی بر امنیت آبی و غذایی در ایران نشان می‌دهد که از سال ۱۳۹۴ نیاز غذایی جمعیت از ظرفیت منابع آب موجود، برای تولید این میزان محصولات غذایی فراتر رفته است و با الگوی فعلی، منابع آب کافی برای پاسخگویی به جمعیت کنونی کشور را نخواهیم داشت.

به گزارش ایسنا، ایران از دیرباز به دلیل قرارگیری در اقلیمی عمدتاً گرم و خشک، با محدودیت‌های منابع آب، به‌خصوص در مناطق مرکزی و شرقی روبه‌رو بوده است.

به واسطه تغییر و تحولات جمعیتی قرن اخیر، فشار زیادی به منابع زیستی و به‌ویژه منابع آب ایران تحمیل شده است؛ به گونه‌ای که طی سال‌های اخیر بیش از هر زمان دیگری نگرانی‌ها درخصوص عدم تکافوی منابع آبی و ناامنی آبی رشد پیدا کرده است.

با توجه به اهمیت تحولات جمعیتی و امنیت آبی و غذایی؛ پژوهشگران در یک مطالعه با ارزیابی روند تحولات جمعیتی در کشور، تغییراتی را که متناسب با تحولات جمعیتی از سال ۱۳۲۹ تا ۱۳۹۹ در تولید مواد غذایی رخ داده، مورد بررسی قرار دادند. همچنین تغییرات روند تولید واقعی مواد غذایی در کشور برای سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۹ با الگوی مطلوب تولید مواد غذایی مورد نیاز جمعیت مقایسه شد.

به علاوه در این مطالعه با استفاده از مفهوم ردپای آب، میزان آب ِ آبی مصرف‌شده برای تولید نیازهای غذایی جمعیت و تولیدات محصولات کشاورزی در کشور ارزیابی شده و میزان آن با آب قابل برنامه‌ریزی کشور مقایسه شده است.

رد پای آب؛ مجموع آبی است که در زنجیره تولید هر محصول مصرف می‌شود و معمولاً با واحد مترمکعب بر تن، اندازه‌گیری می‌شود. رد پای آب شامل سه جزء «آب آبی»، «آب سبز» و «آب خاکستری» است. آب ِ آبی؛ میزان آب سطحی و زیرزمینی مصرف‌شده (تبخیر و تعریق) در نتیجه تولید یک محصول گفته می‌شود. آب باران بعد از نفوذ در خاک و قبل از این‌که به منطقه اشباع برسد، آب سبز را تشکیل می‌دهد و آب خاکستری نیز آب بازیافتی یا فاضلاب‌های خانگی است. ردپای آب آبی می‌تواند در تخمین آب مصرف‌شده برای تولید نیازهای غذایی جمعیت‌ها راهگشا باشد.

بررسی روند تغییرات جمعیتی در ایران نشان می‌دهد که در دهه ۱۳۳۰ تا ۱۴۰۰ در ایران؛ جمعیت ایران در فاصله ۷۰ سال، بیش از پنج برابر شده است. با این وجود، این میزان افزایش جمعیت در همه گروه‌های سنی یکسان نبوده است. هم‌اکنون حدود ۷۰ درصد جمعیت کشور در سه گروه سنی ۱۲ تا ۱۷ سال، ۱۸ تا ۲۹ سال و ۳۰ تا ۶۰ سال قرار دارند که مطابق با سند ملی امنیت غذا و تغذیه؛ نیازمند بیشترین میزان دریافت مواد غذایی هستند.

با الگوی فعلی، منابع آب کافی برای پاسخگویی به جمعیت کنونی کشور را نخواهیم داشت

یافته‌های این مطالعه حاکی از آن است که نه‌تنها تحولات اندازه جمعیت، بلکه تحولات ساختار سنی و جنسی جمعیت نیز در تغییر نیاز به محصولات غذایی در کشور (بر اساس الگوی سبد غذایی مطلوب) نقش داشته است.

از سال ۱۳۹۴ نیاز غذایی جمعیت از ظرفیت منابع آب موجود (آب قابل برنامه‌ریزی بخش کشاورزی) برای تولید این میزان محصولات غذایی فراتر رفته است. به عبارت دیگر؛ اگر هدف خودکفایی تولید محصولات غذایی موردنیاز جمعیت در کشور باشد، با الگوی مطلوب غذایی فعلی و ضایعات فعلی کشاورزی در کشور، منابع آب کافی برای پاسخگویی به جمعیت کنونی کشور را نخواهیم داشت.

با این وجود؛ تغییر در سیاست خودکفایی محصولات کشاورزی یا کاهش و حذف تلفات و ضایعات بخش کشاورزی، به رابطه تعادلی بین جمعیت و منابع آبی و غذایی و کاهش فشار جمعیتی بر منابع آب کمک می‌کند.

نیاز به الگوی مطلوب مواد غذایی کم‌ آب‌بر تر

همچنین یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که الگوی کنونی مصرف موادغذایی در کشور، از الگوی مطلوب تغذیه که توسط وزارت بهداشت تنظیم شده است، پرآب‌تر است و بنابراین مصارف آب کشاورزی برای تولید نیازهای غذایی جمعیت در حال حاضر، از مصارف آب مورد نیاز برای پاسخگویی به نیازهای غذایی جمعیت فراتر رفته است.

با این وجود حتی با احتساب الگوی مطلوب تغذیه نیز، منابع آب قابل برنامه‌ریزی کشاورزی به سختی پاسخگوی نیازهای غذایی جمعیت است. بنابراین ارائه و تدوین الگوی مطلوب مواد غذایی کم‌آب‌بر تر با حفظ ارزش‌های غذایی مورد نیاز جمعیت و متناسب با ظرفیت منابع آب کشور، می‌تواند ضرورت داشته باشد.

روند تولید برخی محصولات پاسخگوی نیازهای جمعیتی نیست

بررسی‌های این مطالعه نشان می‌دهد که الگوی تولید محصولات کشاورزی در کشور به نسبت الگوی مطلوب مواد غذایی، پر آب‌تر تلقی می‌شود.  برای مثال با احتساب آب آبی مورد نیاز برای تولید محصولات کشاورزی در سال ۱۳۹۷، حدود ۲۲ میلیارد مترمکعب بیش از آب قابل برنامه‌ریزی کشور در بخش کشاورزی، آب مصرف شده است.

همچنین مشخص شد که روند تولید برخی محصولات غذایی در کشور؛ مانند قند و شکر، سیب‌زمینی، میوه و غلات،(بر مبنای الگوی مطلوب مصرف مواد غذایی) فراتر از نیاز جمعیت است. در مقابل؛ روند تولید برخی محصولات کشاورزی مانند دانه‌های روغنی و محصولات پروتئینی گوشت قرمز، تخم‌مرغ و لبنیات، پاسخگوی نیاز غذایی جمعیت نیست.

بنابراین به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ اگر رویکرد وزارت جهاد کشاورزی را در تدوین سیاست‌های خودکفایی محصولات غذایی درست ارزیابی کنیم، به حداکثررسانی حجم تولید در تمامی گروه‌های محصولات کشاورزی بی‌توجه به محدودیت‌های منابع آبی کشور، به نوعی خرج کردن از منابع آبی مورد نیاز آیندگان است و با اهداف پایداری تولیدات محصولات کشاورزی در درازمدت در تناقض است.

همچنین فراهم کردن زیرساخت‌ها و سازه‌های موردنیاز برای کاهش ضایعات و تلفات کشاورزی، می‌تواند راه‌حل مهمی باشد که بدون آسیب‌رسانی به منابع آبی کشور، اهداف تامین امنیت غذایی کشور، به طور مؤثرتری تحقق یابد.

تولید محصولات کشاورزی از ظرفیت منابع آبی کشور فراتر رفته است

نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که تولید محصولات کشاورزی از سال ۱۳۸۵ و همچنین الگوی مطلوب تولید مواد غذایی در کشور از اواسط دهه ۱۳۹۰، از ظرفیت منابع آبی کشور در بخش کشاورزی (آب قابل برنامه‌ریزی بخش کشاورزی) فراتر رفته است. به بیان دیگر؛ ما از ظرفیت تحمل کشور در خصوص امنیت آبی عبور کرده‌ایم و این امر بر پایداری مناسبات بهره‌برداری از آب در حوزه کشاورزی و تامین منابع غذایی کشور در درازمدت، تاثیر خواهد گذاشت.

بنابراین به گفته پژوهشگران این تحقیق؛ ضروری است سیاست‌گذاران حوزه آب کشور، تلاش بیشتری برای تاثیرگذاری بر روند تدوین سیاست‌های کلان حوزه‌های دیگری نظیر کشاورزی و تغذیه داشته باشند. چرا که این حوزه‌ها می‌توانند در کوتاه‌مدت و بلندمدت، منابع آبی کشور را دچار بحران کنند.

محققان این مطالعه تاکید می‌کنند که با توجه به تأثیر برخی سیاست‌های اقتصادی بر الگو و میزان تولید محصولات کشاورزی؛ سیاست‌هایی نظیر تخصیص ارز دولتی برای واردات محصولات کشاورزی نظیر دانه‌های روغنی و همچنین تسهیل صادرات برخی محصولات کشاورزی نظیر میوه‌های پرآب‌بر، شاید نیاز باشد برخی سیاست‌های کلان اقتصاد کشاورزی با اولویت کاهش مصارف آب در کشور و تناسب بیشتر با نیازهای غذایی جمعیت، اصلاح شود.

این پژوهشگران تاکید دارند که اگر الگوی مطلوب تولید موادغذایی در کشور و راهکارهایی نظیر کاهش ضایعات و تلفات بخش کشاورزی به‌کار گرفته می‌شد، همچنان آب قابل برنامه‌ریزی کشور پاسخگوی نیاز غذایی کشور بود.

یافته‌های این مطالعه تابستان ۱۴۰۱ به صورت مقاله علمی با عنوان «تاثیر تحولات جمعیتی بر امنیت آبی و امنیت غذایی در ایران» در نشریه تحقیقات منابع آب ایران منتشر شده است.

در انجام این تحقیق زهرا سلطانی و محمدجلال عباسی شوازی؛ پژوهشگران جمعیت‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و علی باقری؛ دانشیار گروه مهندسی منابع آب دانشگاه تربیت مدرس با یکدیگر مشارکت داشتند.

دیدگاه کاربران

تبریزی۲۹۵۹۸۵۱۰۹:۴۵:۳۵ ۱۴۰۲/۱/۳
اگه هر خانواده صاحب 9 فرزند بشه خدا رزق و روزی اونها رو تامین می کنه و از بی آبی و بی غذایی و بی پولی نجات پیدا می کنیم. ...
ناشناس۲۹۵۹۸۶۰۰۹:۵۵:۳۰ ۱۴۰۲/۱/۳
هیچ شاخص علمی در تحقیقشان وجود ندارد . گزارشی ۱۰۰٪ غلط و کذب
ناشناس۲۹۶۰۲۱۳۱۵:۰۰:۲۱ ۱۴۰۲/۱/۳
ظرفیت غذایی کشور حداکثر 60 ملیون نفر است.
yektanetتریبون

پربحث‌های اخیر

  1. موج سواری سیاسی یا سلامت روان دانشجویان؟

  2. لاریجانی یا هاشمی‌شاهرودی؛ روایت درست درباره جلیلی و موسوی چیست؟

  3. پیغام فوری آمریکا به ایران درباره حمله اسرائیل

  4. درخواست همسر خانمی که در علوم و تحقیقات حاشیه ساز شده بود

  5. اظهارات قابل تامل مولوی عبدالحمید در معارفه استاندار سیستان و بلوچستان

  6. پوشش جلوه‌گرانه! / جنجال‌‌هایی که دامن مجریان و برخی مهمانان تلویزیونی را گرفته

  7. ادعای یک روزنامه عربی درباره «بزرگ‌ترین حمله» ایران علیه رژیم صهیونیستی

  8. انتقاد تند و تیز کیهان از مرعشی/ سلبریتی‌هایی که برای برهنگی بسیج شدند/ وقتی آخوندی نگران سخنان سردار کوثری می‌شود

  9. موساد دست و پا نزند! انتقام قطعی است

  10. وزیر نفت: دولت به دنبال راهی برای افزایش قیمت بنزین است

  11. با کمک سپاه، محله «هرندی» ساماندهی می‌شود

  12. ایران کی به اسرائیل حمله می‌کند؟

  13. نتایج آخرین نظرسنجی انتخابات آمریکا/ چه کسی رئیس جمهور آمریکا خواهد شد؟

  14. حضور مولوی عبدالحمید بعد از ۲ سال و نیم غیبت!

پربحث‌های دیروز

  1. شروین حاجی‌پور و ذهنیت استعماری

  2. نمایشی تازه از مدعیان شعار زن، زندگی، آزادی/ برهنگی یک دانشجو در دانشگاه!

  3. رامبد جوان: از تلویزیون دلخورم/ نهادهای امنیتی هم درباره خندوانه نظر می دادند!/ سال ۹۸به اجبار «خندوانه» را ســاختم/ می خواستم بدانم «شریعتمداری» چگونه شادی می کند؟

  4. توضیح روابط عمومی دانشگاه آزاد در پی اقدام منافی عفت یک دانشجو

  5. ماموریت ایجاد تورم در پوشش حمایت از دولت/ روایت لاریجانی پیرامون رد صلاحیت خود در انتخابات

  6. مهم واردات آیفون بود که شکر خدا حل شد!

  7. حریف یمن نیستند!

  8. رهبر انقلاب: دشمنان ایران و جبهه مقاومت قطعاً پاسخ دندان‌شکن دریافت خواهند کرد

  9. طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر در قانون بودجه ۱۴۰۴ می‌آید؟

  10. موافقت شورای عالی امنیت ملی با پاسخ نظامی ایران به اسرائیل/ پاسخ ایران با همراهی نیروهای مقاومت خواهد بود/ حمله ایران؛ سنگین تر از «وعده صادق ۲»

  11. پالرمو و CFT تأیید نمی‌شود/ ‏نباید کشور را با دست خودمان قفل کنیم

  12. لاریجانی: باید فی سبیل الله فحش هم بخوریم/ گفتند مدیر و مدبر نیستم، ردصلاحیت شدم /مذاکرات رفع تحریم ضروریست/مساله برجام مثل معامله پیاز و سیب زمینی نیست

  13. باوری که آسمان ایران را امن کرد

  14. اعزام ناوشکن‌ها و بمب‌افکن‌های تهاجمی آمریکا به منطقه

  15. واشنگتن: ایران به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت نمی‌کند

  16. اطلاعیه دفتر آیت الله العظمی جوادی آملی در مورد حواشی دیدار پزشکیان+ فیلم

  17.  اسلامی: به بلوغ هسته‌ای‌ رسیده‌ایم/ توسعه نیروگاه‌های اتمی ‌

  18. وال‌استریت‌ژورنال: ایران می‌تواند آسیب شدیدی به اسرائیل وارد کند

پربحث‌های هفته

  1. تهدید بورل به اقدام علیه ایران در پی اعدام سرکرده تروریست‌ها

  2. بستن تنگه هرمز؛ چگونه؟

  3. شروین حاجی‌پور و ذهنیت استعماری

  4. درز صحبت‌های محرمانه نتانیاهو: از پهپادها می‌ترسم

  5. واقعا عقب نشینی کردیم؟!

  6. نمایشی تازه از مدعیان شعار زن، زندگی، آزادی/ برهنگی یک دانشجو در دانشگاه!

  7. سردار رادان: طرد اتباع غیرمجاز بر کاهش جرم تأثیر دارد

  8. صهیونیست ها به دنبال آزادی عمل در آسمان ایران

  9. درخواست شریعتمداری برای حمله رعدآسا به اسرائیل/ سکوت احمدی‌نژاد/ هنرمندان ایرانی که در ارتش اسرائیل فعالیت می‌کنند

  10. رامبد جوان: از تلویزیون دلخورم/ نهادهای امنیتی هم درباره خندوانه نظر می دادند!/ سال ۹۸به اجبار «خندوانه» را ســاختم/ می خواستم بدانم «شریعتمداری» چگونه شادی می کند؟

  11. واقعیت های یک حمله 

  12. صندلی خالی برخی رشته‌های تخصصی پزشکی/ حال درس خواندن نیست یا درس خواندن نمی صرفد؟!

  13. هويت جديد ايران

  14. در انتظار روشن‌شدن موتور تورم

  15. رهبر انقلاب: شرارت رژیم صهیونیستی نه باید بزرگنمایی شود و نه کوچک‌انگاری/کیفیتِ فهماندنِ قدرت و اراده ملت ایران به رژیم صهیونیستی را باید مسئولان تشخیص دهند

  16. درخواست رئیس جمهور از وزیر دادگستری برای دو مجرم امنیتی

  17. نظرات برگزیده مخاطبان الف: بستن تنگه هرمز مثل سابق مهم نیست/ با حمله پیش‌دستانه به اسرائیل بازدارندگی ایجاد کنیم/ بنزین ارزان اما حقوق‌ها بسیار پایین است

  18. موج سواری سیاسی یا سلامت روان دانشجویان؟

  19. توضیح روابط عمومی دانشگاه آزاد در پی اقدام منافی عفت یک دانشجو

  20. لاریجانی یا هاشمی‌شاهرودی؛ روایت درست درباره جلیلی و موسوی چیست؟

  21. احمدی‌نژاد کجاست؟ حقیقت سوزی در «هولوکاست سکوت»!

  22. ماموریت ایجاد تورم در پوشش حمایت از دولت/ روایت لاریجانی پیرامون رد صلاحیت خود در انتخابات

  23.  خرازی: احتمال تغییر دکترین‌ نظامی در بخش هسته‌ای وجود دارد

  24. مهم واردات آیفون بود که شکر خدا حل شد!

  25. جنگ پنهان علیه مردم در جاده ها/ فرغون‌هایی که جان می ستانند!

آخرین عناوین