به دلیل مهم بودن موارد و دعاوی و اختلافات مربوط به خانواده که رکن اصلی جامعه است به موجب قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ قوه قضاییه موظف است تا به تعداد کافی شعبه دادگاه خانواده را تشکیل دهد و به موجب این مهم کارهای فراوانی نیز انجام شده است.
به طور کلی شروع رسیدگی به مسائل و اختلافات مربوط به خانواده ابتدا باید یک دادخواست تشکیل داد. اما این مورد تابع قوانین و تشریفات آیین دسترسی مدنی نمی‌باشد. بلکه تشریفات و نحوه ابلاغ در این نوع از دادگاه‌ها مطابق قوانین عام آیین دادرسی مدنی می‌باشد. همچنین در اختلافاتی که در این دادگاه قرار دارد زوجه اجازه دارد در دادگاه محل اقامت خود و یا دادگاه محل اقامت طرف دعوا حضور به عمل آورد.
باید عنوان کرد برای رسیدگی به اختلافات خانوادگی در شعبه های دادگاه خانواده که بدین منظور تاسیس شده اند حضور یک قاضی مشاور زن نیز از الزامات است. و با توجه به این موضوع که پایه اصلی هر خانواده از یک زن و یک مرد تشکیل شده است حضور داشتن زنان قاضی در دادگاه جهت رسیدگی امور و حل اختلافات و رسیدگی به شکایت ها الزامی است. چرا با توجه به آمار و ارقام تقریبا نیمی از مراجعه کنندگان خانم هستند و برای راحتی آن ها و راحت صحبت کردن و همچنین راحت بیان کردن مشکلاتشان حضور قاضی زن از الزامات است.
هم چنین باید خاطر نشان کرد علاوه بر الزام حضور قاضی مشاور زن و اظهار نظرش باقی قضات نیز باید متاهل و دارای حداقل چهار سال سابقه کار در حوزه ی قضایی باشند.
شرط متاهل بودن افراد یاد شده به این دلیل است تا با فضای زندگی مشترک و خانوادگی آشنایی داشته باشند تا بتوانند به یک قضاوت شفاف و درستی برسند. چرا که تجربه کردن زندگی مشترک میتواند به درک بهتر اختلافات بیان شده از طرفین دعوا کمک می‌کند.
البته برای تحکیم بنیان های خانواده و عدم از هم پاشی خانواده ها و جلوگیری از افزایش اختلافات خانوادگی و طلاق و تلاش برای بهبودی و حل اختلافات و براساس قانون حمایت از خانواده قوه ی محترم قضاییه وظیفه دارد تا در ظرف سه سال از لازم الاجرا شدن حکم مراکز مشاوره ی خانواده را در کنار دادگاه های خانواده ایجاد کند. در این مراکز سعی بر این است که بدون دعوا و اختلاف به حرف‌های طرفین گوش کرده و با روشی مسالمت آمیز به حل اختلاف اقدام کرد. و این پیگیری ها حتما باید انجام شود اما اگر چنانچه هیچ کدام از این مشاوره ها و پیگیری ها موفقیت آمیز نباشد و به سرانجام نرسد باید طرح دعوا در دادگاه خانواده انجام شود.
بیشتر بدانیم: چگونه بدون دردسر ویزای استارتاپ کانادا بگیریم؟
دادگاه خانواده چه نوع دادگاهی است؟
ابتدا باید بیان کرد باتوجه به نام این دادگاه، باید گفت دادگاهی است که در آن به اختلافاتی که مربوط به خانواده است رسیدگی میشود. و برای رسیدگی به این اختلافات قوه ی قضائیه آن را تاسیس نموده است. همچنین بر اساس قوانین کشور ایران که عموما تمامی مشکلات حقوقی در دادگاه های عمومی دادگستری برگزار میشود استثنا بعضی از دادگاه ها همچون دادگاه خانواده به صورت اختصاصی تشکیل شده است که با ساختار و شیوه ای کاملا مجزا با سایر دادگاه ها به پرونده های خاصی رسیدگی میکنند.
با توجه به قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ قوه قضائیه وظیفه دارد تا به تعداد کافی شعبه دادگاه خانواده تاسیس کند. اما باتوجه به یک سری شرایط و اینکه در مکان ها و شهرهای کوچک دادگاه خانواده ای تشکیل نشده است، دادگاه مربوط به حوزه ی آن شهر موظف است تا به اختلافات خانوادگی رسیدگی کند.
باید خاطر نشان کرد که موارد هجده گانه ی صلاحیت اختلافات دادگاه خانواده به صورت زیر است:
۱- نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن
۲- نکاح دائم،موقت و اذن در نکاح
۳- شروح ضمن عقد نکاح
۴- ازدواج مجدد
۵- جهیزیه
۶- مهریه
۷- نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت
۸- تمکین و نشوز
۹- طلاق، رجوع، فسق و انفساخ نکاح، زذل مدت و انقضای آن
۱۰- حضانت و ملاقات طفل
۱۱- نسب
۱۲- رشد حجر و رفع آن
۱۳- ولایت قهری، قومیت، امور مربوط به ناظر و امین اموال و محجوران وصایت در امور مربوط به آنان
۱۴- نفقه اقارب
۱۵- امور راجع به غایب مفقودالاثر
۱۶- سپرستی کودکان بی سرپرست
۱۷- اهدای جنین
۱۸- تغییر جنسیت
در برخی مواقع نیز بهره گیری از یک وکیل و مشاوره حقوقی می تواند روند طی شدن مراحل در دادگاه خانواده را تسریع بخشد. به طور مثال در مسائل مربوط به طلاق، یک وکیل طلاق می تواند تاثیرگذار باشد.
نحوه ی پیگیری پرونده در دادگاه خانواده به چه صورت است؟
معمولا همه ی ما آدم به هنگام شکایت و دعوا که به فکر ثبت شکایت می‌افتیم ممکن است با خود بیگوییم ثبت شکایت از چه مراحلی تشکیل شده است؟ به کجا باید مراجعه کنم و یا چه کارهایی باید انجام دهم. البته باید گفت برخی از افراد نیز ممکن است بدون فکر کردن به این نوع از سوال ها مستقیم به اداره ی آگاهی مراجعه کنند.
البته باید گفت با توجه به مشکلی که پیش میاید و اتفاقی که می‌افتد نیز ماجرا کاملا متفاوت است، و ممکن است مراحل ثبت شکایت نیز متفاوت باشد. به عنوان مثال اگر در محل زندگی شما دعوایی صورت گیرد و یا دزدی به منزل شما بیاید و یا اختشاشی در خیابان شما اتفاق بیفتد باید با پلیس تماس بگیرید و پلیس نیز پس از بررسی موضوع و صورت جلسه کردن آن از شما درخواست می‌کند که برای ثبت شکایت خودتان به دادسرا مراجعه بکنید، اما اگر چنانچه موضوع شکایت شما مسائلی همچون کلاه برداری باشد نیازی نیست که با پلیس تماس بگیرید بلکه باید مستقیما به دادسرا مراجعه کرده و اقدام به طرح شکایت کنید.
بیشتر بخوانیم: آیا می دانید تصرف عدوانی چیست؟
پس به طور کلی باید گفت مراحل ثبت شکایت از این قرار است که ابتدا شما باید موضوع شکایت خود را در نظر بگیرید و سرانجام با توجه به موضوع مورد نظرتان اقدام کنید. بنابراین اگر موضوع ثبت شکایت شما مسائلی همچون دستگیری دزد به عنوان مثال در مغازه تان است باید با ۱۱۰ تماس بگیرید تا ماموران پلیس با مراجعه به محل و انجام صورت جلسه شما را به دادسرا راهنمایی کند. اما چنانچه موضوع شکایت شما مواردی همچون جعل و یا کلاه برداری می‌باشد دیگر نیازی به حضور مامور پلیس نیست بلکه بایستی خودتان مستقیما به دادسرا مراجعه کنید. اگر بخواهیم صریح تر صحبت کنیم باید بگوییم که در چنین موضوعاتی مراجعه ی شما به اداره ی آگاهی بیهوده است چرا که پلیس نیز از شما درخواست خواهد کرد تا شکایت خود را به دادسرا ببرید. پس چه بهتر که خودتان از قضیه آگاهی داشته باشید و از همان ابتدا و بدون فوت وقت به دادسرا مراجعه کنید.
حتما بخوانید: اگر شماهم درگیر مسائل انحصار وراثت هستید این مطلب را از دست ندهید.
در واقع نقش اصلی کلانتری به استثنای مثال اول که نیاز به حضور و دستگیری مجرم و تهیه صورت جلسه وجود دارد این است که پس از ثبت شکایت در دادسرا و صدور دستور قضایی به تحقیق و تفحص بپردازد.
این در حالی است که اکثر ما گمان میکنیم برای پیاده کردن شکایت خود الزاما باید به کلانتری مراجعه کنیم و از آن طریق کار خود را پیگیری کنیم؛ درحالی که این نوع تفکر کاملا اشتباه است. البته باید خاطر نشان کرد که زمانی که شما در دادسرا تشکیل پرونده دادید و شکایت خود را به انجام رساندید برای ادامه روند و پیگیری موضوع به کلانتری مراجعه کنید. اما اینکه برای برخی مسائل همچون مثال دوم از همان اول کار به کلانتری مراجعه کنید میتوان به صراحت گفت که کاری بیهوده است. چرا که وقت شما بسیار گران بهاست.
