به گزارش تسنیم، قصد دارد در پرونده « دهه رکود، عبرت، تجربه» به تشریح وضعیت شاخص های اقتصادی در دهه 90 و بیان دلایل رکود و تعطیلی اقتصاد در این دهه بپردازد و در ادامه راهکارهای جبران خسارت های این دهه از دست رفته را از زبان کارشناسان و اقتصاددانان بیان کند.

یکی از اتفاقات تلخی که اقتصاد ایران در دهه 90 به دلیل اتخاذ سیاست های غلط اقتصادی توسط دولتمردان وقت شاهد بود، افزایش بی عدالتی در توزیع برابر درآمد و به نوعی تشدید شکاف طبقاتی و رشد فقر به ویژه در دهک‌های پاین و متوسط درآمدی بود است که شاخص اصلی آن در افزایش ضریب جینی نمود داشته است.

گفتنی است ضریب جینی یا Gini Coefficient یکی از شاخص‌های برجسته اندازه‌گیری نابرابری در توزیع ثروت و درآمد است. با اینکه اقتصاد در بیشتر زمان‌ها بر تخصیص بهینه منابع تمرکز داشته است اما از اهمیت نحوه توزیع درآمد و ثروت برای سیاست‌گذاران نیز نباید غافل شد.

به طور کلی ضریب صفر جینی بیانگر برابری کامل است، جایی که همه مقادیر یکسان هستند (به عنوان مثال، جایی که همه درآمد یکسانی دارند). ضریب جینی یک (یا 100٪) بیانگر حداکثر نابرابری در بین مقادیر است.

طبق گزارش های منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، ضریب جینی در اکثر سال های دهه 90 رو به صعود بوده است. این در حالی است که در طی دهه 80 ضریب جینی همواره در یک مسیر نزولی بود که نشان از کاهش نابرابری در توزیع درآمدها داشت.

افزایش ضریب جینی در دهه 90

گزارش مرکز آمار ایران از ضریب جینی در دهه 1390 نشان دهنده نابرابری بیشتر در هر سال است. در سال 1391 این ضریب عدد 0،3659 را نشان می‌‌دهد که در سال 1392 در نخستین سال فعالیت دولت یازدهم به 0،3650 رسیده است و از آن سال به بعد به صورت مدام ضریب جینی از برابری فاصله گرفته است.

براساس این گزارش، در سال 1393 ضریب جینی به 0،3788 رسیده و درسال 1394 عدد 0،3851 را نشان می‌‌دهد. درسال 1395 نیز ضریب جینی به 0،3900 می‌‌رسد و درسال 1396 به 0،3981 افزایش می‌‌یابد.

درمیان هشت سال فعالیت دولت‌های یازدهم و دوازدهم، سال 1397 بدترین سال از نظر نابرابری است. در این سال ضریب جینی با رسیدن به عدد 0،4093 نابرابرترین رقم در کل دهه 1390 بوده است. هرچند درسال 1398 ضریب جینی با رسیدن به عدد 0،3992 اندکی بهبود می‌‌یابد، اما درسال 1399 دوباره با یک جهش به سوی نابرابرتر شدن به 0،4006 می‌‌رسد.

کاهش مصرف سرانه ایرانیان در دهه 90

یکی دیگر از شاخص هایی که می توان با آن وضعیت رفاهی خانوار های ایرانی در طی دهه 90 را مورد بررسی قرار داد، مصرف سرانه ایرانیان در طی این دهه است. همانطور که در نمودار زیر مشخص است در حالی در پایان سال 99 متوسط مصرف ایرانیان در سال 99 به کمتر 30 میلیون تومان ( حدود 27 میلیون تومان) رسیده که این مقدار در سال 90 حدود 37 میلیون تومان بوده است. به بیانی دیگر در طی دهه 90، متوسط مصرف سرانه ایرانیان حدود 10 میلیون تومان کاهش یافته است. 

گفتنی است طی دهه 80 مستمرا متوسط مصرف مردم ایران با بهبود همراه بوده و تقریبا از زیر 20 میلیون تومان به سطوحی بالای 30 میلیون تومان رسیده بود.

لازم به ذکر است نمودار زیر بیانگر متوسط مصرف هر شهروند ایرانی بر حسب قیمت های سال 1400 است. 

بانک جهانی: دهه 90، دهه از دست رفته اقتصاد ایران

چندی پیش بانک جهانی در گزارشی به وضعیت فقر و رفاه توزیع شده در دهه 90 (سال های 2011 تا 2020) در ایران پرداخته و تاکید کرده است: می توان از دهه گذشته (2020-2011) برای اقتصاد ایران به عنوان «یک دهه از دست رفته» از نظر فرصت رشد اقتصادی نام برد. طی سالهای 2011 تا 2020 رشد سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP) به طور متوسط به نرخ سالانه 6 درصد کاهش یافته است. 

بر اساس این گزارش، از زمان وقوع انقلاب اسلامی ایران پیشرفت‌های چشم گیری در زمینه کاهش فقر به ثبت رسانده است؛ اما در دهه گذشته نزدیک به 10 میلیون ایرانی با فقر مواجه شده اند.

طی سالهای 2011 تا 2020 بخشی از جمعیت ایران که زیر خط فقر بین المللی برای کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا (UMIC) قرار دارند، از 20 درصد به 28.1 درصد افزایش یافته است.

بنابراین طی بازه مذکور نه تنها تعداد ایرانیان فقیر افزایش یافته، بلکه سطح محرومیت آنها نیز گسترش یافته است. در پایان دهه مذکور شاهد این واقعیت هستیم که 40 درصد از ایرانیان در شرایطی قرار گرفته اند که با احتمال بیش از 20 درصد در معرض فقیر شدن در آینده نزدیک قرار گرفته اند؛ در حالی که این میزان نسبت به سال 2011 ده درصد بیشتر شده است.