به گزارش تسنیم، ایام شهادت آیت‌الله شهید بهشتی و 72 تن یاران امام، همیشه سرآغاز یک بحث برای تبیین جایگاه این شهید بزرگوار در طول حیات علمی، معنوی و حوزوی به طور عام است.

هفتم تیرماه 1360، حزب جمهوری اسلامی مرکز حمله عوامل استکبار قرار گرفت، سابقه دیرینه مخالفت و دشمنی با حزب برای همه در داخل و خارج هویدا شده بود. حزب با اندیشه اسلام‌خواهی امام پا به عرصه وجود گذاشته بود. اسلام را راه‌حل مشکلات می‌دانست؛ " اسلام نه دین کهنه است نه کهنه شدنی! آینده در قلمرو اسلام واقع می‌شود."

با حجت‌الاسلام مهدی اژه‌ای با موضوع تشکیل حزب جمهوری اسلامی و بررسی ابعاد آن به گفت و گو نشستیم. اژه‌ای که خود از اعضای حزب اصفهان است، روایت‌های بی‌شماری از شروع تا پایان این کادر تشکیلاتی دارد. او می‌گوید: « اعضای حزب به دنبال تحقق آرمان‌های اسلام بودند. به دنبال حضور مردم در صحنه، عدالت اجتماعی، حرمت و هویت انسان از بعد الهی و احیای ارزش‌هایی که می‌رفت زیر چرخ‌های علم و صنعت و هیاهوی بوق‌های تبلیغاتی له بشود.»

گفت‌وگو با جوان دیروز حزب جمهوری شاخه اصفهان بیش از سه ساعت به طول انجامید اما هنوز ناگفته‌های بسیار باقی مانده است.

تسنیم:ایده تشکیل حزب از کجا نشات گرفت؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: شهید بهشتی از حلقه‌های اصلی درس امام در فلسفه بودند. فکرشان این بود؛ ابتدا باید اسلام شناخته شود و دوم شناسانده بشود و این مساله در دو بعد باید کار شود. اول فکر و اندیشه‌ای که اسلام را منهای پیرایه‌ها و چیزهایی که در طول زمان اضافه شده و اسلام حقیقی شناخته می‌شود. دوم مدعیان، اسلام حقیقی را عمل کنند و فقط در گفتار به آن نپردازند.

مطلب دوم خاص حزب جمهوری است که محل شهادت واقع شد. جمله‌ای که من از شهید آیت‌الله بهشتی شنیدم این بود" ما علل شکست نهضت ملی نفت را بررسی کردیم دیدم عواملی در آن موثر بود ."

تسنیم: چه عواملی؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: دو عامل به نظر ایشان مهمتر از عوامل دیگر بود؛ اینکه در انقلاب ملی شدن صنعت نفت، ما به ساختار تشکیلات شاهنشاهی اعتماد کردیم، آنهابا آرمان‌های ملی سازگار نبودند و طبیعی بود انقلاب ملی صنعت نفت با آن تشکیلات نظامی و ارتش قابل جمع نبود و کودتا که موثر واقع شد برای همین بود.

دوم نیروهای انقلابی که به صحنه ملی شدن صنعت نفت آمده بودند، فاقد تشکیلات بودند. در نتیجه آن گروه‌های تشکیلاتی که اقلیت بودند موفق شدند بر جمعیت کثیر غیرمتشکل پیروز شوند. مثلا وقتی اینها از افرادی مثل شعبان بی‌مخ استفاده کردند، نشان می‌دهد که نیروی چندانی نداشتند ولی همین‌ها در برابر اکثریت غیر متشکل پیروز شدند. لذا از آن زمان به فکر تشکیلات برای نیروهای مومن به اسلام افتادند.

تسنیم:منظورتان این است که با بررسی علل شکست نهضت ملی نفت، تصمیم به تشکیل حزب گرفته شد؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: گفتند دیدم جمعیتی نهضت آزادی را شروع کرده است با اینها آشنا شدیم و اساسنامه را دیدیم، اینها تشکیلات سیاسی هستند و برای اینکه بتوانند در فرمول دموکراسی مرسوم دنیا اثرگذار باشند، فعالیت‌ می‌کنند، در اساسنامه آنها فعالیت برای اسلام نبود. حتی اگر غیرمسلمان هم وارد می‌شد می‌پذیرفتند. هر چند اکثرشان مسلمان از نظر فردی معتقد بودند  اما مقید، خیر.

ایشان طرحی داشتند و با افراد دیگری که گفتند"ما برای اسلام حاضریم این اقدام را انجام دهیم."به عنوان موسس اعلام آمادگی کردند. احتمال می‌دادیم که دستگیر و یا حتی اعدام شویم. لذا موسسین اولیه با نیت این تفکر را مطرح کردند که ممکن است بابت آن شهید هم بدهند.

نظرشان این بود گروه دومی باشد،  اینها مثل گروه اول وفادار باشند و در نبود آنان این کار را دنبال کنند. حتی فرمودند احتمال اینکه گروه دوم نیز به سرنوشت گروه اول نیز دچار بشوند، بود. بنابراین گروه سومی نیز تشکیل دادند. یعنی سه مرحله را دیده بودند. نظرشان این بود، گروه سوم یک بیداری در مردم ایجاد کنند تا مردم به صحنه بیایند و شور مبارزه برای اسلام با آرمان شهادت‌طلبی منتشر کنند. کار اصلی تا این مرحله همین بود.

وقتی انقلاب شروع شد و آثار پیروزی پیش آمد دیدیم این کار که انتظار می‌رفت بیش از چهل سال طول بکشد تا این جمعیت به اینجا برسد و مردم را به خاطر اسلام ناب نه به خاطر آرمان‌های التقاطی سیاسی اقتصادی و یا حزبی به صحنه آورد. با پیروزی انقلاب مسیر کوتاه شد.

تسنیم: وقتی اسم حزب به میان می‌آید، قدرت نیز در اذهان پررنگ می‌شود. در مورد حزب جمهوری روند به چه صورت بود؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: بله. تعریفی که برای حزب در دنیا می‌شود؛ کسب قدرت است و حال آنکه حزب جمهوری اسلامی از لحاظ لغت، شباهت با بقیه احزاب دارد ولی از نقطه اول با تمام احزاب متفاوت است که اینها برای کسب قدرت نبودند، بلکه برای طرح اسلام به عنوان یک مکتب زنده و بالنده جوابگوی نیازهای اصیل و اصلی انسان بود.

شهید بهشتی، فرمودند کار امام که ایشان تعبیر به شگفتی کردند این مسیر را کوتاه کرد. انتظار می‌رفت حداقل پنجاه سال برای رسیدن به این هدف زمان نیاز باشد. لذا از فکر تشکیل حزب منصرف شدیم و در چارچوب کار امام آمدیم و با امام مراوده برقرار کردیم.

تسنیم: علت چه بود؟

 در هر صورت وقتی امام به ایران آمدند یک مرتبه صدها گروه بزرگ و کوچک اعلام موجودیت کردند. مثلا مجاهدین خلق در زندان 50 نفر هم نبودند اما یک مرتبه با آرم ضدآمریکا و ضد امپریالیستی به ظاهر به دفاع از امام شروع عضوگیری کردند. در کردستان هم کومله، دموکرات و احزاب دیگر؛ حدود 70 حزب و گروه اعلام موجودیت کردند و با شعارهایی عجیب تقریبا داشتند انقلاب را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دادند. حتی حزب توده‌ای که منفور بود خود را به عنوان خط امام معرفی کرد.

تسنیم: مگر رویکرد احزاب مشخص نبود؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:بختیار هنوز سرکار بود که احزاب اعلام موجودیت کردند. از یک طرف، روزنامه‌ها و نشریات شاه هم افتاده بود دست گروه‌های چپ و از طرف دیگر ساواک و تشکیلات شاه به ظاهر می‌گفت با ما دعوا می‌کنید ولی می‌دانست کمونیست‌ها در مشتش هستند و تربیت کمونیست‌ها را برای سرکوب مسلمان‌ها لازم می‌دانست. حتی برخی از شکنجه‌گرها نیز کمونیست بودند. شاه گفت من از هر چپی چپ‌تر هستم و دستور تشکیل حزب رستاخیز را داد به عنوان یک حزب سوسیالیستی شاهنشاه بود که همه می‌گفتند مگر می‌شود یک رهبر دوگانه‌سوز باشد.

اینها عضوگیری می‌کردند و کار به مخاطره افتاد. امام قبل از اینکه دولت بختیار سقوط کند به آقای هاشمی رفسنجانی و آقای بهشتی گفته بودند؛ حزبی که می‌خواستید تشکیل دهید به کجا رسیده است؟ یک هفته قبل از پیروزی انقلاب بود.

تسنیم: آن موقع ضرورت تشکیل حزب احساس می‌شد؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: پی‌ریزی حرکت باید درست می‌شد و تا وقتی پی استحکام نداشته باشد نمی‌توان ساختمانی ایجاد کرد. اینها چون گرفتار حفظ جان امام بودند و هنوز حکومت نظامی بود، گفته بودند دنبال می‌کنیم و انقلاب که پیروز شد همان هفته اول امام فرموده بودند چه کردید؟ دستور به شروع می‌دهند و می‌گویند من هم پشتیبانی می‌کنم.

تسنیم: پشتیبانی در چه زمینه‌ای؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:امام، سه اقدام کردند؛ امام دستور شروع حزب جمهوری اسلامی که از لحاظ فکر و برنامه‌ریزی در دست آقای بهشتی و یاران بود را دادند. دوم اجازه اخذ وجوهات و خرج کردن در حزب با قید امور مذهبی را دادند و سوم؛ به علمای قم و ائمه جمعه سفارش به همراهی و کمک کردند. در یزد آیت‌الله صدوقی، اصفهان آیت‌الله طاهری و آقای پرورش کمک کردند چون دستور امام بود.

تسنیم: حزب در همه شهرها نمایندگی داشت؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:به سفارش امام همه جا شعبه زد. اینکه می‌گوییم حزب امام چون دستور آغاز، پشتیبانی مالی و حتی  پشتیبانی حوزوی با امام بود. آقای بهشتی گفتند وضعیت حزب را باید روشن کرد؛ اینکه چرا اسم حزب جمهوری اسلامی است؟ ما معتقدیم حزب باید در خدمت مردم باشد. باید در خدمت جمهوریت اسلامی باشیم نه اینکه از حکومت جمهوری برای اهداف خود بهره‌ببریم. بنابراین ما باید مروج جمهوری اسلامی باشیم و نمی‌خواهیم آن را خرج خودمان کنیم و کارهای ماندگاری انجام شد.

تسنیم:چه اقداماتی انجام داد؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: تشکیلات سراسری که یکباره اعلام شد. تنها حزب سراسری بود که در اغلب استان‌ها و شهرها دفتر داشت و فعال بود. حتی در مجلس سوم هم در انتخابات‌های مختلف کار تبلیغاتی با حزب بود.

کار و تشکل نیروهای انقلابی در حزب انجام شد. مثلا در اصفهان بنیاد شهید شکل گرفت. یا خانه کارگر در اصفهان از داخل حزب شکل گرفت و کارگرهای طرفدار امام و انقلاب، کارخانه‌ها و انجمن‌های اسلامی و طرحی را مهندس معتمدی را آورد و خانه کارگر شکل گرفت.

تسنیم: خانه کارگر اولین بار از اصفهان شکل گرفت؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: بله تهران را هم مبارزان کارگری عضو حزب تشکیل دادند. یعنی این تشکل اجتماعی ابتدا از حزب شروع شد. خیلی در مقابل تبلیغات مجاهدین خلق و کمونیست‌ها مقاومت کردند و روز کارگر را به این واسطه انتخاب کردند. یا پیش‌مرگان کرد مسلمان، وقتی حوزه‌ به هم ریخت، آقای بهشتی به اینها گفت شما باید یک تشکل اسلامی ایجاد کنید و کردستان را از چنگ آنها بیرون بکشید لذا اندیشه پیش‌مرگان کرد مسلمان را مطرح کرد و بعد این ارتباط نیز ادامه داشت.

تسنیم: ویژگی دیگر حزب؟

دوم؛ حزب، خلاء نبود تشکیلات را به سرعت پر کرد. البته به پشتوانه امام بود. تمام افراد انقلابی معلم، کارگر، مهندس، روحانی و دانشجو معتقد به این بودند که این حزب امام است. هیچ حزبی، چنین سرانی نداشت که هم در اندیشه و در عمل با امام یکی باشد. لذا این خلاء که گفتیم خطری را که امام احساس کردند تقریبا حزب جمهوری اسلامی تا حدزیادی خنثی کرد و یکی از علل شهادت هم خنثی کردن کار این بود با تدبیر  امام و اجرای این افراد. خود فدا شدند و کشور از چنگال نااهلان دور ماند. 

تسنیم: تفکر بقیه احزاب چگونه بود؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:مصدق می‌گفت؛ سیاست‌ ما صبر و انتظار است یعنی ما صبر می‌کنیم مردم انقلاب کنند خواسته‌ای داشته باشند آن وقت ما برای مدیریت به میدان می‌آییم. این تفکر تمام احزابی است که در حال حاضر خارج نشین هستند.

 امام در قضیه استعفای بنی‌صدر به آقای بهشتی گفتند شما می‌توانید دولت تشکیل دهید؟ پاسخ دادند خیر، گفتند ما اهداف دراز مدت دیگری داریم.

تسنیم:علت مخالفت چه بود؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:آن زمان نیروهای تشکیلات اداری کشور همه از جبهه ملی بودند. آقای بهشتی از نیروهای جهادی و ایدئولوژیکی بودند. گفتند نیروی آماده برای تصدی نداشتیم ولی اگر آنها حاضر باشند کمک می‌کنیم.

تسنیم: منظور این نبود که نیروها توان لازم را ندارند؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:کسی مثل آقای بهشتی وقتی می‌بیند کشتی طوفان‌زده است و ناخدای باتجربه ندارند دلیلی برای قبول کردن ندارد. در هر صورت نیروها تجربی نبودند. آقای بهشتی معتقد بود آدم با تجربه برای تصدی اقدام کند. لذا امام گفتند تقسیم کار کرده و دولت تشکیل ندهید تا انتخابات بشود  و کار دست مردم بیفتد.

تسنیم: اشاره به سه مورد حمایت کردید، مورد سوم چه بود؟

سوم: تشکل‌ها را پشتیبانی کردند. مثلا در اصفهان انجمن‌های اسلامی دانش‌‌آموزی را راه‌اندازی کردیم. تعدادی را مستقیم و تعدادی را با الگوگیری پشتیبانی می‌کردیم که این تشکل‌های فعلی؛ عترت، مدرس، شهید مدرس، شهید بهشتی، 15 خرداد همه یا افراد اولیه در حزب بودند یا از این الگو استفاده کرده‌اند.

تسنیم: با توجه به سابقه احزاب دیگر کار تشکیلاتی آسان نبود درست است؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: تشکیلات در ذهن مردم ایران خیلی منفور بود. به خصوص حزبی مثل حزب توده؛ زمان مشروطه‌ هم احزابی  آمدند که کارشان تا اعدام شیخ فضل‌الله نوری طول کشید  لذا کار دسته جمعی از نظر سابقه اعضاء آنها برای مردم قابل قبول نبود.

همچنین احزاب، عادت به تک‌روی داشتند اما حزب جمهوری با مدیریت آقای بهشتی به تشکل آبرو داد. طوری‌که امروز همه نیروهای مذهبی دنبال گروه اولیه با اساسنامه، برنامه‌ریزی هستند، ایشان به  تشکل آبرو داد گرچه خودش فدا شد و امروز است که پای سخن هر کسی بنشینی می‌گوید جای‌ حزب خالی است . دلیلش این است که شهید بهشتی توانسته بود تشکیلات را احیا کند.

تک‌روی گاهی خیلی موج دارد اما نفر که از بین رفت، کار هم ابتر باقی می‌ماند. اما کاری که آرمان آن جمعی باشد،  ادامه دارد. لذا این فکر نه تنها در ایران بلکه در کشورهای اسلامی و امثال آن در حزب اَمَل لبنان و فلسطین این تفکر نجاتبخش بوده است. ایشان در اروپا هم این کار را کردند.

تسنیم: چطور؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:در اروپا، جونان در کنفدراسیون عضو می‌شدند. سران کنفدراسیون کمونیست یا ساواکی بودند. آقای بهشتی پیشنهاد تشکیل انجمن اسلامی و تشکل‌ها را داد. هنوز هم به یاد آقای بهشتی جلسات برگزار می‌شود.

مطلب دیگری که آقای بهشتی مطرح کرد این بود؛ هر که داخل حزب می‌آید اگر برای غیر از شهادت می‌آید، برگردد. هدف تشکل را عوض کرد. در تمام تشکل‌ها هدف کسب قدرت بود. در تمام فراز و نشیب‌ها بازرگان زندان هم رفت اما خم به ابرو نیامد و حتی بقیه افراد. اما اینها شهادت را سرلوحه قرار داده که آرمان بلندی است و موفقیت هم بخاطر روح شهادت‌طلبی است و این با قدرت فرق می‌کند. در قدرت سازش‌کاری وجود دارد.

تسنیم: این تفکر و شائبه پیش نمی‌آید که برای شهادت صرف وارد کار شدند؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: شهادت‌طلبی به معنای کشته شدن نیست. بلکه انگیزه اسلامی است که قرآن هم به آن اشاره دارد. شهید جسمش از میان مردم می‌رود ولی فکر او باقی می‌ماند و بالاتر از آن روحش هم حاضر است.

گفتند چرا شما برای انتخاب نام حزب را حزب‌الله، نگذاشتید؟ جواب می‌دادند ما بالای آرم نوشته‌ایم" أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ " اما عقیده ما این است که حزب‌الله یک عقیده فراگیر جهانی است که تمام افراد باید حزب‌اللهی بشوند و هرکس هرکجای جهان برای  اسلام کار کند عضو حزب است. ما خط‌کشی نکردیم فقط ماانقلابیون، ما حزب‌اللهی‌ها و...

تسنیم: مشکلی که این روزها وجود دارد!

حجت‌الاسلام اژه‌ای: بله. ایشان دنبال این بود حزب در امور جاری کشور وارد نشود. در نتیجه برنامه این شکل بود که اگر دولت اعلام نیاز کرد برای نیرو، نیرو بدهد ولی اینکه ایجاد اشتغال کند و سفارش کند این گونه نبود.

تسنیم: حزب دنبال این نبود که برای جامعه کادرسازی کند؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: سیاست آقای بهشتی شناسایی افراد بود. در سفری به آمریکا هزار اسم از جوانان ایرانی دانشجو نوشته بود تا بعدا از آنها در امور استفاده کند.

تسنیم: شناسایی افراد به خاطر این نبود که پست‌های کلیدی نظام را در دست بگیرند؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:خیر. در شروع کار امام گفتند نخست‌وزیر معرفی کنید که مهندس بازرگان را معرفی کردند. اینها دنبال قدرت نبودند. بلکه دنبال اسلام بودند. حال اگر در جایی تکلیف شرعی بود قبول می‌کردند اما نه به عنوان هدف کار.

تسنیم: مصداقی هم پیش آمد؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: وقتی آقای مطهری شهید شدند بالاتفاق نظر دادند رئیس شورای انقلاب آقای بهشتی باشد. آقای بهشتی با کلمه رئیس مخالف بود. گفتند ما ریاست نداریم. نظر دیگران این بود که این جلسه را فقط آقای بهشتی می‌تواند جمع‌بندی کنید. گفتند من حاضرم دبیر جلسه باشم و بنابراین در عنوان اسم حزب آمد.حتی در بحث بود که ایشان رئیس جمهور بشود. خودشان نظر نداشت یک فرد معمم رئیس جمهور بشود.

تسنیم: یکی از بحث‌هایی که الان مطرح است این است که می‌گویند امام فرمود" روحانیون پست‌های حکومتی نخواهند گرفت" ولی بعد این اتفاق افتاد؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: ایشان نظرش همین بود. دولت موقت را که تشکیل دادند روحانیت در آن مجموعه نبود. بعد از تصویب قانون اساسی گفتند رفتم خدمت امام و به ایشان گفتم ما وظیفه‌مان را در شورای انقلاب و تصویب قانون اساسی انجام دادیم؛ لذا اجازه بدهید ما به کارهای حوزوی در قم برسیم. امام فرمودند" من شما را برای ریاست قوه قضائیه انتخاب کردم و در وجود شما متعین است." اصطلاح متعین است یعنی تکلیف عینی است که باید بپذیرید.

تسنیم: این موضوع در حال حاضر برعکس است همه وارد احزاب می‌شوند تا به قدرت برسند اما در خصوص شهید بهشتی عکس این قضیه است.

حجت‌الاسلام اژه‌ای: بعد از قبول امر امام، ایشان هم آقای موسوی اردبیلی را برای دادستانی پیشنهاد داده بودند. ایشان هم شرط کرده بودند که یک قاضی و یک کارمند دادگستری از اعضای حزب نباشد که آقای بهشتی پاسخ داده بودند غرض خودم همین است. اینها همه مراکز قدرت است و آقا ی بهشتی از این مراکز خود را دور نگه می‌داشت.

وقتی آقای رجایی نخست وزیر شد؛ آقای رجایی گفته بودند به من نخست‌وزیر بدهید. پاسخ داده بودند ما در تشکیل دولت هیچ نفری به شما تحمیل و معرفی نمی‎‌کنیم، ما فقط بدانیم که نماز خوان است با تمام وجود حمایت می‌کنیم.

تسنیم: تاثیر حزب جمهوری در استان و کشور چه بود؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: اگر به تاریخچه اینها اوایل انقلاب مراجعه کنید، گروهک‌های مجاهدین خلق و حزب توده از اول مسلحانه شدند. نهضت آزادی هم که کشور را دستش دادند، عملکردش روشن و قابل نقد است. تنها گروهی که برای امور کشور فکر می‌کرد حزب جمهوری اسلامی بود. اول در رفراندوم جمهوری اسلامی، پایه تبلیغ و تمام کارها بردوش حزب بود. انتخابات بعدی که حزب وارد شد،  انتخابات خبرگان قانون اساسی بود. حزبی به نام حزب جمهوری خلق مسلمان تاسیس شد و 9 نفر از علمای قم موسس آن بودند و با فاصله کمی آقایان متوجه شدند این حزب کمونیستی است.

تسنیم:مگر موسس نبودند؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:بله. گفتند کمونیست‌ها که وارد شدند، علما استعفاء دادند. حزب جمهوری خلق مسلمان چند آشوب را درست کرد؛ در قم جمع شدند، عکس آقای شریعتمداری دستشان بود و حرکت کردند به طرف خانه امام در قم.

تسنیم: واکنش امام چه بود؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:امام فرمودند "کسی از خانه بیرون نیاید،  اینها فتنه‌ای به پا کرده‌‌اند." فتنه دیگر؛ فتنه آذربایجان بود و منجر به شهادت آقای مدنی شد. وقتی با آقای شریعتمداری صحبت کردند صریحا گفته بود" آذربایجان را به ما بدهید، ایران آرام می‌شود." جالب است حزب جمهوری خلق مسلمان برای خبرگان قانون اساسی کاندیدا داشت. مثلا می‌خواستند آقای مکارم در شیراز را در لیست نگذارند. امام انتخابات را سازماندهی کردند و با آقای بهشتی لیست‌ها را تنظیم کردند و جامعه مدرسین قم و جامعه روحانیت مبارز تهران با حزب لیست مشترک دادند و در مجلس خبرگان قانون اساسی وقتی لیست را پیش امام بردند، امام به آقای بهشتی فرموده بودند در لیست تهران یک کاندیدای زن قرار دهید و آقای بهشتی خانم گرجی را در لیست گذاشتند.

تسنیم: با این کار امام چه هدفی دنبال کردند؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: شاه با همه قیافه‌ای که می‌گرفت شعار آزادی زن می داد، در سال 1342 بحث آزادی زن را مطرح کرد و خواست آنان را جلوی اسلام قرار دهد . علما هم برای حضور زنان در انتخابات موضع گرفته بودند و بعضی از مراجع اعلامیه دادند که جایز نیست زنان رای بدهند و یا رای بیاورند. امام هوشیار بودند. وقتی گفته بودند شاه می‌خواهد به زنان آزادی بدهد امام فرمودند مگر مردها آزادند که می‌خواهد به زنان آزادی بدهد.

تسنیم: این اقدام امام چه تبعاتی داشت؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای:انقلاب که شد برخی دنبال این بودند انتخابات زنان را باطل اعلام کنند. می‌گفتند باید ارکان رژیم سلطنتی را از بین برد. بحث رای‌آوردن و رای آوردن زنان بود. امام خانم‌ها را درتدوین قانون اساسی گذاشتند. لذا تمام علمای قم، جامعه مدرسین و مراجع لیست انتخابات را تایید کردند و عملا امام بدون تنش خاصی موضوع را حل کردند. اگر کوتاه می‌آمدند مسئله به گونه‌ای دیگر پیش می رفت لذا امام نظرشان به عدم حضور زنان در انتخابات نبود.

تسنیم: موضوع حضور زنان در انتخابات را همه پذیرفتند؟

حجت‌الاسلام اژه‌ای: در مجلس اول بیست و پنج نماینده برای امام نامه نوشتند که این آزادی زنان نظر شما نبوده و شما مخالف بودید حالا قدرت به دست آوردید اعلام کنید که زنان حق رای و کاندیدا شدن ندارند. نامه را به احمدآقا دادند؛ روز یکشنبه بود. صبح دوشنبه مجلس بودیم که یکباره اخبار اعلام کرد؛ امام در حسینیه جماران برای زنان سخنرانی دارد. حسینیه پر از جمعیت بود. گفته بودند زنان اگر بیشتر از مردان نباشند، کمتر نیستند و این پاسخ به همان نامه بود.

تمام ائمه جمعه لیست حزب جمهوری را تایید کردند. برای مجلس اول هم همین اتفاق افتاد و نظر امام این بود چهار زن در لیست تهران حضور داشته باشند. امام این سد قانون اساسی و نمایندگی و مجلس و انجماد و مقاومت را امام با کمترین هزینه شکستند.

در قبل از انقلاب هم عده‌ای از علما برای حضور زنان در تظاهرات موضع داشتند اما امام در پاریس گفتند زنان در جهاد معاف هستند ولی در دفاع برشان واجب است و حضورشان بلااشکال است. برای همین آقای بهشتی در تدوین قانون اساسی نوشتند رجال تا در آینده مفسرین قانون اساسی تفسیر کند.