به گزارش الف بررسیها نشان میدهد بیش از ۹۰ درصد برق تولیدی ایران از سوختهای فسیلی تأمین میشود؛ موضوعی که امنیت انرژی کشور را در برابر شوکهای داخلی و بینالمللی آسیبپذیر میکند. این در حالی است که ظرفیت بالقوه ایران در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر، بهویژه خورشیدی، میتواند الگوی موفقی همچون ترکیه را در سبد انرژی کشور تکرار کند.
مطابق آمار رسمی وزارت نیرو، سهم نیروگاههای حرارتی در تولید برق کشور به بیش از ۸۳ درصد (معادل حدود ۳۶۵ میلیارد کیلوواتساعت از ۴۱۵ میلیارد کیلوواتساعت برق تولیدی) میرسد و بخش عمده آن از گاز طبیعی تأمین میشود. این در حالی است که انرژیهای تجدیدپذیر، به ویژه منابع خورشیدی و بادی، همچنان کمتر از یک درصد از سبد تأمین برق ایران را به خود اختصاص دادهاند؛ مسئلهای که صنعت برق را در معرض تهدیدات جدی قرار داده است؛ از احتمال خطر وابستگی به سوخت گرفته تا آسیبپذیری در برابر تحریمها، بحرانهای سوخت و خاموشیهای احتمالی.
ترکیه و افق تابآوری با نیروگاههای خورشیدی کوچکمقیاس
ایران با بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و تابش بالای خورشیدی (حدود ۲۲۵۰ کیلوواتساعت در مترمربع به طور سالانه)، در زمره ۱۰ کشور اول جهان از منظر ظرفیت بالقوه برق خورشیدی قرار دارد. ارزیابیها حکایت از آن دارد که اگر تنها یک درصد از سطح کشور به احداث نیروگاههای خورشیدی اختصاص یابد، ظرفیت تولید تا ۲ تا ۳ هزار میلیارد کیلوواتساعت (معادل ۸ تا ۱۰ برابر مصرف فعلی کشور) وجود خواهد داشت. با این وجود، یکی از سیاستهای مغفول در توسعه انرژیهای پاک، حمایت عملی از احداث نیروگاههای خورشیدی کوچکمقیاس در منازل، ادارات و واحدهای صنفی است. هر خانه ایرانی میتواند با نصب سامانه خورشیدی، نقش یک نیروگاه کوچک را ایفا کند که ضمن تزریق برق به شبکه در شرایط عادی، در دوران بحران و احتمال آسیب به شبکه سراسری، برق مورد نیاز خانوار را به شکل مستقل و بدون وقفه تأمین کند. تجربه وقایع اخیر منطقه و نگرانیهای امنیتی، اهمیت بالای تابآوری شبکه برق با تکیه بر سامانههای کوچکمقیاس و پراکنده را دوچندان کرده است. از سوی دیگر، نگاهی به تجربه ترکیه نشان میدهد که تدوین سیاستهای هدفمند در توسعه نیروگاههای خورشیدی (اعم از مقیاس بزرگ و خانگی) میتواند به تثبیت امنیت انرژی ملی کمک کند. ترکیه در سال ۲۰۲۴ موفق شد با بهرهگیری از نظام مشوقها و تسهیل فرایند نصب سامانههای خورشیدی، سهم انرژیهای تجدیدپذیر در تولید برق را به ۴۵ درصد برساند و بیش از ۴۵ میلیارد کیلوواتساعت برق از انرژی خورشیدی تولید کند. توسعه سامانههای خانگی نیز نقش مهمی در افزایش تابآوری شبکه این کشور ایفا کرده است. کارشناسان اقتصادی انرژی معتقدند گذر از انحصار نیروگاههای حرارتی و حرکت به سمت سبد متنوع انرژی تنها با تدوین قوانین حمایتی، خرید تضمینی برق تولیدی منازل، تسهیل فرایند تأمین تجهیزات و آموزش فنی به خانوارها ممکن خواهد بود. چنین اقداماتی، هزینه چندانی برای دولت ایجاد نمیکند اما منجر به شکلگیری میلیونها نیروگاه کوچک و مقاومسازی شبکه برق کشور در برابر تهدیدات داخلی و خارجی خواهد شد.
در جمعبندی باید گفت انقلاب خورشیدی از پشتبام خانهها، نهتنها نسخهای برای کاهش آسیبپذیری صنعت برق ایران در شرایط بحران و جنگ است بلکه مسیر ایجاد تابآوری و تأمین پایدار انرژی کشور را هموار خواهد کرد؛ راهبردی هوشمندانه که تحقق امنیت انرژی در آینده را در گرو مشارکت مردمی و سیاستگذاری هدفمند قرار میدهد.
