در جهان امروز، حفظ امنیت دادههای شخصی دیگر یک انتخاب لوکس نیست، بلکه ضرورتی حیاتی و گریزناپذیر است. در این میان، کاربران ایرانی با یک دوگانگی پیچیده مواجهاند: از یکسو، نسبت به پلتفرمهای داخلی بیاعتمادند و از سوی دیگر، به پلتفرمهای خارجی نیز نمیتوانند با اطمینان کامل تکیه کنند. در چنین وضعیتی، نه خروج کامل از این فضا ممکن است و نه اعتماد کامل به آن منطقی.
با رشد روزافزون پلتفرمهای ارتباطی و شبکههای اجتماعی، مسئله امنیت اطلاعات کاربران به یکی از دغدغههای مهم و مشترک ملتها بدل شده است. در کشور ما اما، این دغدغه با شرایط خاص سیاسی، فنی و اجتماعی، ابعاد متفاوتتری به خود گرفته است. برخی پلتفرمهای داخلی به دلیل ضعف زیرساخت، عدم شفافیت در مدیریت دادهها و گمانهزنیها درباره پیوند با نهادهای خاص، اعتماد عمومی را جلب نکردهاند. در مقابل، پلتفرمهای خارجی نیز در بزنگاههای سیاسی یا اقتصادی بارها نشان دادهاند که منافع کاربران را در برابر فشار یا منافع دولتها و سهامداران قربانی میکنند. این واقعیت، بار دیگر یادآوری میکند که هیچ پلتفرمی، چه داخلی و چه خارجی بهخودیخود مصون از سوءاستفاده نیست.
در چنین شرایطی، نه خوش باوری نسبت به امنیت بسترهای خارجی راهگشاست، و نه روگردانی کامل از ابزارهای داخلی. عقل سلیم حکم میکند که کاربران، با رفتاری هوشمندانه، محدود و هدفمند، ضمن بهرهگیری از مزایای این بسترها، مخاطرات احتمالی را نیز کاهش دهند.
در همین زمینه، نکتهای بسیار مهم نباید از نظر دور بماند: نباید خود را از فرصتها و ظرفیتهای ارتباطی این پلتفرمها، چه داخلی و چه خارجی محروم کرد.
حضور میلیونها کاربر در این بسترها، سرعت بالای گردش اطلاعات، و نقش حیاتی آنها در اطلاعرسانی عمومی، باعث میشود که محرومسازی خودخواسته از این فضا، عملاً به معنای انزوا و بیخبری از تحولات اجتماعی، اقتصادی و حتی روزمره باشد. از این رو، بهرهگیری صرفاً خبری و اطلاعرسانی از هر دو بستر داخلی و خارجی، امروز امنترین و منطقیترین شکل استفاده از این فضاهاست. به بیان سادهتر، آگاهی و دسترسی سریع به اخبار و تحلیلها، بدون ورود به حوزههای شخصی و مبادله اطلاعات حساس، میتواند ضمن حفظ ایمنی کاربران، آنها را همچنان در متن تحولات جامعه نگه دارد.
بر این اساس، میتوان سه راهبرد عملی و کمریسک را برای کاربران فضای مجازی پیشنهاد داد:
۱. پرهیز از تبادل هرگونه اطلاعات حساس، شخصی یا شغلی در بسترهای عمومی ارتباطی، مگر در شرایط اضطرار و با رعایت بالاترین سطح احتیاط.
۲. محدودسازی کاربرد این پلتفرمها به حوزههایی چون اطلاعرسانی، خبرخوانی، رصد تحولات اجتماعی و تعاملات عمومی.
۳. در صورت نیاز به ارتباط فعال و خصوصی، اولویت با پلتفرم های داخلی دارای سابقه بهتر و قابلیتهای فنی قابل اتکاست، مشروط بر رعایت اصول ایمنی دیجیتال از سوی کاربر.
در نهایت، امنیت فضای دیجیتال نه با اعتماد مطلق شکل میگیرد و نه با انزوا و ترک ابزارها. آنچه میتواند کاربران را در برابر خطرهای پنهان و آشکار این فضا محافظت کند، رفتار آگاهانه، انتخاب هدفمند، و استفاده محدود اما هوشمندانه از ابزارهای موجود است.
در این میان، استفاده اطلاعرسانی از پلتفرمهای داخلی و خارجی، همزمان با خودداری از انتقال دادههای خصوصی، رویکردی واقعگرایانه و مسئولانه برای عبور از وضعیت موجود است.
امنیت در فضای مجازی، بیش از آنکه صرفاً محصول فناوری یا زیرساخت باشد، حاصل قضاوت سنجیده و رفتار دقیق کاربر است.
