به پیشواز روز جهانی زبان مادری زبان فارسی چه کم دارد؟

مهدی سبزواری - استادیار زبان شناسی، گروه تعاملی الف،   3961202024 ۹ نظر، ۰ در صف انتشار و ۴ تکراری یا غیرقابل انتشار
زبان فارسی چه کم دارد؟

زبان مادری یا زبان اول زبانی است که کودک از بدو تولد در معرض فراگیری آن قرار می گیرد.کودکانی که در معرض بیش از یک زبان هستند کودکان دو زبانه یا چند زبانه تلقی می شوند. زبان مادری با سرزمین و کشور و زادگاه عجین است هر کشوری و هر منطقه ای و یا هر قومی زبان یا زبان ها و گویش های خاص خود را داراست که زبان مادری آن منطقه و سرزمین محسوب می شود. زمان مادری نخست در محیط خانه و خانواده فراگرفته می شود و با رشد کودک به جامعه و محیط اجتماعی تسری می یابد. البته ناگفته نماند که ممکن است کودک زبان مادری خود را در اثر مهاجرت به کشوری دیگر به حاشیه براند و در عمل زبان کشور مقصد زبان غالب باشد ولی همچنان زبان مادری نیست زبان مادری ترکیبی از عناصر والدین و محیط خانه، کشور و قوم و فرهنگ است زبان مادری بخشی از هویت یک فرد است.

سازمان یونسکو در ۱۷ نوامبر سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ فوریه (برابر با دوم و گاهی سوم اسفند) را روز جهانی زبان مادری نامید و از سال ۲۰۰۰ این روز در بیشتر کشورها گرامی داشته می‌شود و برنامه‌هایی در ارتباط با این روز برگزار می‌گردد. در این نوشتار مختصر به وضعیت زبان فارسی به عنوان زبان رسمی و زبان مادری بسیاری از ایرانیان می پردازیم هر چند در پهنه سرزمین ایران زبان ها و گویش های فراوانی زبان مادری اقوام مختلف هستند. در ایران زبان هایی مانند کردی، لری، لکی، بلوچی، گیلکی، تالشی، ترکی آذری و زبان ها و گویش های دیگر زبان مادری بخشی از جمعیت ایران هستند. زبان فارسی در دوره های مختلف تاریخی ایران و در مقابل حمله و تهاجم بیگانگان از شرق و غرب فراز و فرودهای مختلفی را به خود دیده است که در این نوشته مختصر پرداختن به آنها ممکن نیست. آنچه مد نظر نگارنده این سطور است وضع حال زبان فارسی است. زبان فارسی که زبان ملی و رسمی کشور ایران است هم اکنون چه جایگاهی در بین گویشوران زبان مادری و در میان زبان های دیگر دارد؟

زبان فارسی زبان رسمی ایران و زبان مادری بسیاری از ایرانیان است. این زبان خود نیز دارای لهجه ها و گویش های مختلفی مانند اصفهانی، شیرازی، کاشانی، یزدی و غیره است اما گونه ای از زبان فارسی که در تهران صحبت می شود به لحاظ زبان شناسی اجتماعی و تعداد گویشوران گونه معیار است. گویشوران زبان فارسی به ایران محدود نمی شوند و دامنه نفوذ این زبان به کشورهای افغانستان و تاجیکستان نیز گسترش می یابد کشورهایی که در گذشته بخشی از قلمرو جغرافیایی ایران بوده اند. زبان فارسی زبان مطابق اصل پانزدهم قانون اساسی زبان و خط رسمی کشور ایران است و کلیه امور اداری و آموزشی به این زبان است. نگرش ایرانیان نسبت به زبان فارسی مثبت است. کمتر کسی را می توان در ایران یا خارج از ایران یافت که نسبت به فارسی گرایش مثبت و تعلق خاطر نداشته باشد و آنرا بخشی از هویت خود نداند چرا که زبان یکی از عوامل اصلی هویتی فرد و اجتماع است. حتی ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز تمایلی وافر دارند تا فرزندانشان ابتدا زبان فارسی یعنی همان زبان مادری و زبان آبا و اجدادیشان سپس زبان کشور بیگانه را بیاموزند هر چند که به دلیل غلبه محیط و جامعه چه بسا تسلط زبان بیگانه برای فرزندان بیش از زبان مادری باشد.

زبان فارسی در داخل کشور چالش های بیشتری دارد. اول اینکه زبان فارسی در مواجه با انگلیسی مانند هر زبان دیگری آسیب پذیر است و ممکن است به مرور زمان واژه هایی از زبان انگلیسی وارد زبان فارسی شوند و رواج یابند که بخشی از این واژه ها، واژگان حوزه فناوری و ابزار و علم است. هر چند در ده های اخیر فرهنگستان زبان و ادب فارسی کوشیده است تا برای واژه ها و اصطلاحات بیگانه، معادل یابی کند و تا حدودی هم موفق بوده است اما هرگز نمی توان راه را بر ورود واژگان جدید در این عصر ارتباطات گسترده و فضای مجازی و رسانه ها به طور کامل مسدود کرد و همواره برخی از واژه ها ممکن است ورود کنند و در فارسی جا خوش کنند و نتوان آنها را حذف کرد. نمونه های متعدداین مورد واژه هایی مانند سینما، تلویزیون، موبایل، هلی کوپتر، گاز، کولر و غیره است. البته در مواردی هم نباید واژگان را جایگزین کرد مخصوصا اگر آن واژه کاربرد تکنیکی و ابزاری و علمی داشته باشد و کاملا رواج یافته باشد.

ایرانیان زبان فارسی را به عنوان بخشی از هویت خود دوست دارند و به راحتی می توانند عواطف و احساسات خود را به این زبان بیان نمایند در واقع زبان فارسی به جهت امکانات بروز و بیان احساسات و عواطف از بسیاری از زبان ها جلوتر است. ادبیات و عرفان و آموزه های دینی و فرهنگی و سنت های اصیل ایرانی زبان فارسی را از این جهت غنی کرده است. اما زبان فارسی در بیان مفاهیم روز علمی دچار خلا است. برای همین است که نمی توان برای بسیاری از واژگان فنی و تخصصی معادل مناسب و متناسب یافت و اگر هم معادل یابی شود گویا و کامل و منطبق نیست. زبان فارسی محاوره ای امروزی سرشار از اصطلاحات مختلف و در حال تغییر است که مشخصه همه زبانها است و نمی توان به آن ایراد وارد کرد همانطور که زبان رسمی فارسی در نوشتارها و در رسانه ها به کار می رود. ما در هر زبان شاهد طیف مختلفی از کاربردهای سبک ها و صورت های زبان هستیم. در واقع وظیفه مترجمان، زبان شناسان، ادبا و محققان فارسی این است که دامنه واژگان فارسی را غنی کنند و واژگان جدیدی را ابداع کنند و به کار برند تا رایج شوند. در فارسی به جهت کمبود واژه ممکن است ابهامات زیادی پیش بیاید و یا امکان سو استفاده در زمینه های حقوقی و دادگاه ها و موارد دیگر بروز کند. چیزی که زبان فارسی امروز کم دارد بیان مفاهیم جدید در قالب واژگان دقیق است. بیش از آنکه نگران ورود واژگان بیگانه باشیم باید نگران کمبود واژه در درون نظام زبان بود. فارسی را باید به روز کرد تا در مقام زبانی بین المللی ارتقا یابد و آموزش آن در کشورهای مختلف مورد توجه قرار گیرد. عشق به زبان مادری اگرچه در جای خود سرمایه ای بسیار ارزشمند است اما کافی نیست. زبان فارسی را می توان با تولید محتوی غنی شامل آثار متنی و تصویری- کلامی مورد توجه فرهنگ ها و کشورهای دیگر قرار داد تا خود علاقمند به یادگیری آن شوند از طرفی همانطور که گفته شد کلیه افراد موثر در حوزه زبان باید وارد عرصه شوند و واژگان زبان فارسی را تنوع کاربرد و مفهومی ببخشند.

در پایان روز جهانی زبان مادری را پاس می داریم و به زبان مادری خود زبان فارسی افتخار می کنیم و به عنوان بخشی از هویتمان آن را ارج می نهیم.

دیدگاه کاربران

س ت۲۵۳۷۹۸۰۸:۴۷:۴۴ ۱۳۹۶/۱۲/۲
تا وقتی به زبان دوم ایرانیان یعنی ترکی احترام متقابل و تضمین شده نگذاریم مطمئن باشید فارسی ایران را به جایی نخواهد برد. این را پیش بینی فرض کنید یا پیشگویی،‌ آینده شاهد ماست. روز زبان مادری مبارک
مهدی۲۵۳۸۵۸۰۹:۲۸:۱۲ ۱۳۹۶/۱۲/۲
لهجه ها و گویش های مختلف ایران واژگانی ناب و دارای معانی خاص دارند که می توان آنها را به فارسی معیار وارد کرد.
ناشناس۲۵۴۱۷۳۱۴:۲۹:۴۷ ۱۳۹۶/۱۲/۲
فارسی فعلی دیگر زبان نیست و لهجه ای از زبان عربی تلقی میشود.
ناشناس۲۵۴۱۷۷۱۴:۳۲:۴۸ ۱۳۹۶/۱۲/۲
شما رسم الخط فارسی رو از عربی به انگلیسی تبدیل کنید بزرگ ترین کمک رو به حفظ لهجه ها و گویش های فارسی کرده اید.
امیر۲۵۴۲۴۴۱۵:۴۵:۴۰ ۱۳۹۶/۱۲/۲
سپاس از جناب سبزواری به ویژه بابت تلنگر در خصوص دقیق سازی زبان فارسی از طریق ساخت واژگان علمی و فنی و نیز تلاش برای ارتقای جایگاه آن
زبان‌شناس۲۵۴۳۸۰۱۸:۱۳:۴۶ ۱۳۹۶/۱۲/۲
فارسی تنها زبان مادری در ایران نیست-هر چند تنها زبان رسمی است. از یک زبان‌شناس توقع بیشتری می‌رفت.
ناشناس۲۵۴۶۸۶۲۳:۵۲:۳۸ ۱۳۹۶/۱۲/۲
زبان فارسی مهربانی گذشته را ندارد. زبان عشق و موسیقی و هنر است و امروز نیست
ناشناس۲۵۵۳۹۹۱۹:۲۶:۳۲ ۱۳۹۶/۱۲/۳
زبانی که حافظ و مولوی بدان شعر گفته اند از بهترین زبانهای دنیاست اگر بهترین نباشد
ناشناس۲۶۳۶۷۸۱۳:۲۹:۵۲ ۱۳۹۶/۱۲/۱۲
بنده در این رابطه پیشنهاداتی دادم اما منتشر نشد ... ای کاش لااقل به گوش مسئولین مربطه (فرهنگستان) برسانید...
yektanetتریبونخرید ارز دیجیتال از والکس

پربحث‌های هفته

  1. جنگ ترکیبی خودمان، علیه خودمان!

  2. کارگری انگشتر ۵۰ میلیاردی را به صاحبش بازگرداند

  3. اقدام عجیب سفیر ایران در باکو/ برای عزت ایران استعفا دهید              

  4. جلاد، به پایان سلام کن!

  5. بهادری جهرمی: مبالغ جرایم رانندگی متناسب با تورم افزایش یافت

  6. تورم چه زمانی تک رقمی می‌شود؟

  7. نرخ تعرفه‌های خدمات بهداشتی درمانی ۱۴۰۳ اعلام شد/ نرخ رسمی ویزیت ۵۰% گران می‌شود!

  8. بازداشت سومین عامل حمله تروریستی در مسکو

  9. آقایان رئیسی و اژه‌ای! آیا در پیشگاه خدای متعال و امام‌زمان (عج) پاسخی دارید؟

  10. انتقام از پوتین؟

  11. عوامل توهین کننده به نظام و مقدسات اسلامی دستگیر شدند

  12. ائتلاف ایران، روسیه و چین تبدیل به کابوسی برای آمریکا می‌شود

  13. علم‌الهدی: امروز در کشور از آثار تحریم اقتصادی آمریکا مشکلی حس نمی‌کنیم

  14. بازگشت احتمالی ترامپ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟

  15. افزایش ١٧٠ درصدی حداقل حقوق کارگران در دولت سیزدهم

  16. مردم طلای دست دوم خریداری نکنند

  17. خط و نشان حقوقی ایران برای کویت

  18. هشدار سخنگوی پلیس به رانندگان نوروزی؛ آمار تصادفات هولناک است!

  19. اول، بساط دلالی باید جمع شود

  20. وزیر اقتصاد: در سال ۱۴۰۲ رکورد بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی واقعی در ۱۶ سال اخیر شکسته شد

  21. کولرهای گازی بلای جان صنعت برق

  22. منظور: تخصیص ارز کشور برای واردات خودرو به صرفه نیست

  23. ایران اینترنشنال در آستانه تعطیلی / تعطیلی قریب الوقوع دفتر واشنگتن + عکس

  24. دادستان ساری: خسارات وارده قطع سه هزار اصله نهال جبران شود

  25. جریمه تخلفات حادثه ساز ۵ برابر شد/ اعمال از هفته آینده            

آخرین عناوین