به گزارش الف، بعد از طی مراحل مختلف در چند ماه گذشته برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب به ویژه بعد از توافق ایران و عربستان و به دنبال آن همگرایی ریاض با دمشق، در اوایل ماه مه جاری نشست پنج‌جانبه‌ای میان وزرای خارجه مصر، عراق، عربستان، اردن و سوریه در «امان» پایتخت اردن  برگزار شد.

هدف از این نشست در محتوای کلی آن، ترسیم یک نقشه راه عربی جدید برای تعامل با دمشق در سایه تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای طی دو سال گذشته در همه سطوح انسانی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی و نیز مسئله بازگشت آوارگان سوری به این کشور، ایجاد ساز و کارهای موثر برای هماهنگی نهادهای امنیتی و نظامی سوریه با کشورهای همسایه جهت کنترل مرزها و بازکردن گذرگاه‌ها جهت ورود کمک‌های بشردوستانه به سوریه و ... بود. در این جلسه همچنین با تشکیل کمیته‌های کاری جهت تهیه نقشه راهی برای دستیابی به یک راهکار سیاسی در حل بحران سوریه مطابق با قطعنامه شماره 2254 شورای امنیت در سال 2015 موافقت شد.

دبیرکل اتحادیه عرب نیز پس از نشست فوق العاده وزیران خارجه کشورهای عربی در نشست فوق العاده اتحادیه عرب در قاهره که امروز برگزار شد، تصریح کرد: رئیس جمهور بشار اسد می‌تواند در صورت تمایل در نشست سران عرب که این ماه برگزار می‌شود، شرکت کند.

اما با نگاهی به جزئیات محورهای بررسی شده در اجلاس مذکور، مشخص می‌شود که کشورهای عربی درحال باز کردن مسیری برای بازگشت سوریه به کرسی خود در اتحادیه عرب و مشارکت دمشق در اجلاس آتی این اتحادیه هستند.

البته این بدان معنا نیست که صرف بازگشت به اتحادیه عرب یک هدف برای سوریه بوده است؛ بلکه نکته مهم در آنجاست که این بازگشت بدون قید و شرط انجام می‌گیرد که نشان می‌دهد دولت بشار اسد بعد از پیروزی بر تروریسم در کنار متحدانش، توانسته مشروعیت نظام خود را در میان کشورهای عربی تثبیت کند.

همچنین بازگشت سوریه به اتحادیه عرب به معنای شکست بخش بزرگی از محاصره سنگین واشنگتن علیه این کشور است و تا حد زیادی می‌تواند چالش‌های اقتصادی سوری‌ها را بعد از احیای رسمی روابط با کشورهای عربی حل کند. اهمیت این مسئله در بازه زمانی کنونی که آمریکا و اروپا هرگونه عادی شدن روابط کشورهای مختلف جهان و منطقه با دولت سوریه را رد می‌کنند و خواستار تشدید انزوای سیاسی این کشور هستند، دوچندان می‌شود و به دمشق کمک می‌کند تا جایگاه واقعی منطقه‌ای و جهانی خود را پیدا کند.

از سوی دیگر حل بحران آوارگان سوری و آغاز روند بازسازی این کشور نیز بعد از بازگشت به اتحادیه عرب، با ساز و کار موثرتری پیگیری خواهد شد.  این حضور هماهنگ اعراب در صحنه بحران سوریه و در چارچوب احیای روابط با دولت دمشق، فرصت‌های موثری در اختیار نظام سوریه قرار می‌دهد تا بتواند از حاکمیت خود بر اراضی کشورش دفاع کند.

البته باید توجه داشته باشیم که کشورهای عربی در عین حال که به دنبال همگرایی با سوریه و بازگرداندن آن به اتحادیه عرب هستند، قصد درگیر شدن با ایالات متحده و اروپا را ندارند. اما حتی اگر ساز و کار اقدامات عربی برای احیای جایگاه دمشق در جهان عرب به تاخیر بیفتد اما این روند هرگز متوقف نخواهد شد .

اما در این شرایط برخی سوالات درباره تاثیر احیای روابط کشورهای عربی با سوریه، بر مناسبات این کشور با متحدان غیر عرب خود از جمله جمهوری اسلامی ایران مطرح می‌گردد. برخی تصور می‌کنند که تغییر موضع کشورهای عربی در قبال سوریه موجب کمرنگ شدن روابط این کشور با تهران می‌شود. اما آیا واقعا اینگونه است؟ در پاسخ به این سوال باید در وهله نخست تاکید کنیم که دولت سوریه و جمهوری اسلامی ایران از زمان پیروزی انقلاب تاکنون روابطی راهبردی و ریشه‌دار و به دور از هرگونه ملاحظات خارجی داشته‌اند.

حتی در دوره قبل از بحران سوریه و در زمان حضور این کشور در اتحادیه عرب نیز، دمشق و تهران دو متحد راهبردی بزرگ در منطقه محسوب می‌شدند؛ بنابراین آسیب به روابط دو طرف بعد از احیای مناسبات اعراب و دولت سوریه، توهمی بیش نیست. از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنها کشور منطقه‌ای که در جنگ با تروریسم کنار سوریه ایستاد همواره از احیای جایگاه عربی و منطقه‌ای دمشق استقبال کرده و حتی اقدام عربستان برای ازسرگیری روابط با دولت سوریه، به فاصله کوتاهی از توافق تهران و ریاض انجام شد.

علاوه بر آن مناسبات ایران و سوریه در سطوح مختلف از جمله سیاسی و اقتصادی به شکل منسجم ادامه دارد و سفر اخیر سید «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور کشورمان به دمشق نیز در همین چارچوب انجام شد؛ سفری که رژیم صهیونیستی به شدت از نتایج آن نگران بوده و معتقد است که ائتلاف ضد اسرائیلی در منطقه روز به روز تقویت می‌شود.

تلاش اعراب برای بازگشت به سوریه همچنین محرکی برای دولت رجب طیب اردوغان در ترکیه است تا گذشته از اهداف سیاسی و انتخاباتی خود، در صدد برداشتن گام‌های عملی جهت قانع کردن دولت بشار اسد به احیای روابط با آنکارا باشد. اما به طور کلی می‌توان بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را نتیجه تحولات سریع منطقه دانست که در ماه‌های اخیر با توافق ایران و عربستان آغاز شد؛ تحولاتی که کاملا بر خلاف منافع اسرائیلی‌ها بوده و محاسبات آنها را به هم ریخته است.