برخی کارشناسان براین اعتقادند که عملیات شاخه زیتون متعاقب توافقات "آستانه" صورت گرفته و برخی دیگر بر این باورند که اردوغان دست به قمار زده است. اینکه چه روندی در آینده برای عفرین وجود خواهد داشت و آیا این روند می تواند به کاهش هزینه های سوریه کمک کرده و فرایند گفت و گوها را بهبود بخشد موضوعاتی است که با داود احمد زاده کارشناس مسائل خاورمیانه در میان گذاشته ایم. مشروح این گفت و گو را در ادامه بخوانید؛

 

***

 

ترکیه یکی از بازیگران مهم در تحولات سوریه است که در همان بدو شروع بحران سوریه، به‌عنوان یک نقش‌آفرین منفی بود، به نوعی که در کنار محور عربی و محور غربی و عبری از بدو شروع ناآرامی‌های سوریه تلاش کرد که به نوعی برای سقوط نظام سوریه عمل کند و هیچ وقت بحث مذاکره سیاسی یا گفتگوها را مدنظر قرار نداد، ولی ما باید در نظر داشته باشیم مواضع ترکیه که مواضع زیگزاگی یا سینوسی بود، با توجه به موقعیت‌های مختلف و بازیگران متفاوتی که به نوعی دخیل در بحران هستند متفاوت شده است. تا زمانی که همه تمرکز نیروهای آمریکایی و عربستاین و حتی قطری برای تجهیز نیروهای مخالف و معارض، ازجمله نیروهای داعشی و تکفیری برای سقوط نظام سوریه بود، ترکیه هم به نوعی همین مسیر را ادامه داد و حمایت‌هایی را از برخی از گروه‌های تکفیری و گروه‌های معارض سوریه برعهده گرفت. از طرف دیگر به‌عنوان یک مامن امن عبور برخی از گروه‌های تروریستی، مرز خود را برای ورود نیروهایی که به داعش می‌پیوستند، به‌ویژه از آسیای میانه و مرکزی، باز کرد و ایفاگر نقش منفی بود. 

 

روند تحولات طبیعی و نقش محور مقاومت در منطقه، به‌ویژه در سوریه و در کنار آن، مواضع مستحکمی که روس‌ها در حمایت از بشار اسد به‌عنوان یک کشور راهبردی و استراتژیک برای خود در نظر گرفته بودند و بعد از آن جریانی که روابط ترکیه و روسیه را وارد یک مناقشه سخت، حتی تا مرز برخورد نظامی هم پیش برد، ما شاهد یک عقبگرد از مواضع قبلی و نوع نگرش مثبت ترکیه نسبت به ایران و روسیه بودیم. 

 

 

در این یکی، دو سال اخیر که نشست‌های متعددی در آستانه قزاقستان برگزار شده، ترکیه در کنار ایران و روسیه تلاش کرده که به نوعی از تنش‌های موجود بکاهد، ولی یک مرکزی را برای خودش همچنان در برخورد با خود نظام بشار اسد تعیین کرده بود. به نظر می‌رسد که ترک‌ها به رهبری اردوغان همچنان به سوریه بدون بشار اسد فکر می‌کنند و این نقطه محوری، اختلاف بین ایران و روسیه با ترک‌ها بوده و تثبیت نظام و برقراری حاکمیت فراگیر از طرف بشار بر تمام مناطق سوریه را ترک‌ها برنمی‌تابند، بنابراین ما شاهد هستیم که در هفته‌های اخیر به نیت مبارزه با گروه‌های کرد سوریه که به نوعی قبلا از طرف آمریکایی‌ها حمایت می‌شدند، عملیات گسترده و فراگیری از سوی ترکیه در شمال سوریه و عفرین بودیم که این زد و خوردها و پیچیدگی موضوع سوریه و بحران را افزوده است؛ روندی که باعث شده که کشورهای دخیل در موضوع سوریه به نوعی از خود واکنش نشان دهند. 

 

روس‌ها خواستار خویشتنداری و خروج نیروهای ترکیه از عفرین شده‌اند و ایران هم از طریق دیپلماتیک تلاش کرده باز ترکیه را به میز مذاکره و حل و فصل موضوع از طریق گفتگوهای سیاسی بکشاند.

 

 

به نظر می‌رسد که بحران سوریه همچنان و متاسفانه تداوم پیدا خواهد کرد؛ علی‌رغم این‌که نشست‌های متعددی را در آستانه قزاقستان و نشست‌های همزمان در سوئیس یا در خود مجمع و یا در خود سازمان ملل شاهد بودیم، ولی با توجه به حملاتی که ترکیه در شمال سوریه انجام می‌دهد و عدم رغبت معارضین اصلی نظام سوریه برای گفتگوها و مشارکت در این نشست سوچی، ما شاهد هستیم که هنوز یک اتفاق نظر کاملی که برون داد آن منجر به راه‌حل سیاسی شود، بین بازیگران اصلی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دخیل در بحران سوریه، به وجود نیامده است. 

 

از یک طرف تناقضات عدیده‌ای در موضع‌گیری‌های آمریکایی‌ها نسبت به سوریه می‌بینیم و هنوز آمریکا به‌عنوان یک قدرت فرامنطقه‌ای سعی می‌کند که از طریق بازی با متغیر کردها، منطقه نفوذی را در خود سوریه داشته باشد. از یک طرف ما می‌بینیم که خود ترکیه هم به‌رغم رغبت و مشارکت در گفتگوهای سیاسی، همزمان بحث نظامی را هم پیش می‌برد. در چنین شرایطی چشم‌انداز مثبتی را برای سوریه حداقل در کوتاه‌مدت نمی‌توان متصور شد. برای راه‌حل سیاسی و یک گفتمان فراگیر باید تمام بازیگران دخیل داخلی و خارجی متفق‌القول بر یک نقطه محوری برای خروج از این بحران به یک توافق برسند، ولی متاسفانه به دلیل مواضع متضاد و متعارض با دیگران، ما چنین چشم‌اندازی را هنوز مشاهده نمی‌کنیم.