«داستانهای جن و پری»

نویسنده: لافکادیو هرن، ناتسومه سوسه‌کی، آکوتاگاوا ریونوسوگه و تانیزاکی جونئیچیرو

ترجمه مصطفی رضوی

ناشر: چشمه، چاپ اول 1402

120 صفحه، 98000 تومان

****

در هر فرهنگی چه برخاسته از تمدنی غنی و قدیمی باشد و چه برآمده از تاریخی نه چندان طولانی، موجودات فراواقعی همانند جن ، دیو و پری یا هیولا و زامبی و از این دست را می توان یافت که نقشی تاثیرگذار نیز در شکل گیری قصه ها یا باورهای فولکلوریک آنها دارند. این مسئله البته در برخی سرزمین ها حضوری پررنگ تر دارد، خاصه آنکه با دوره‌هایی از تاریخ آن سرزمین به شدت در هم تنیده شده است به گونه ای که به سختی بتوان آنها را از یکدیگر جدا کرد.

ژاپن یکی از کشورهایی‌ست که در این زمینه دست بالا را دارد و ردپای آن را نه فقط در فولکلور آن دیار که در ادبیات داستانی مدرن آن سرزمین نیز می توان به روشنی مشاهده کرد. کتاب «داستانهای جن و پری» که اخیرا  با ترجمه مصطفی رضوی ، به همت نشر چشمه منتشر شده، از دل چنین فضایی بیرون آمده است. ناگفته پیداست که داستانهایی که از چنین حال و هوایی برخوردارند، در  ژانر تخیلی و ترسناک  جای می گیرند که در ادبیات سنتی ژاپن بخصوص پیش از عصر مِیجی از جایگاهی ویژه برخوردار بوده است.

عناوین چهار داستان کوتاه گرد آمده در این مجموعه بدین قرارند: «رُکورُکوبی» نوشته‌‎ی لافکادیو هرن «شب سوم» نوشته‌ی ناتسومه سوسه‌کی، «آهِ پری دریایی» نوشته‌ی تانیزاکی جونئیچیرو و «بی‌بی‌هیولا» نوشته‌ی رینوسوکه آکوتاگاوا.

برای ارتباط بهتر خواننده با این داستانها و چشیدن طعم واقعی وهم، ترس و تخیل (به عنوان عناصر کلیدی آنها)، مصطفی رضوی، مترجم کتاب را با مقدمه ای کوتاه درباره این گونه از داستان در ادبیات و تاریخ ژاپن، آغاز کرده است. در این مقدمه همچنین نشان می دهد که افسانه ها و داستانهای جن و پری و موجودات برآمده از آنها همانند جن ها و موجودات اهریمنی بخشی از زندگی روزمره توده مردم را تشکیل می داده اند.  اختر شناسان و منجمان در کنار رصد افلاک و ستارگان وظیفه جن گیری و مقابله با موجودات اهریمنی را نیز بر عهده داشته اند. در ادامه همچنین اشاراتی نیز به این موجودات تخیلی ، گروهبندی آنها و ویژگی های شان شده است. پس از این مقدمه، بخشی نیز به به معرفی نویسنده ها و اشاراتی به داستانها و ویژگی های‌شان اختصاص یافته است. اهمیت این مقدمات از آن روست که برقراری ارتباط و درک درست این داستانها در گروی آشنایی با جنبه هایی از فرهنگ سنتی ژاپن و همچنین گوشه هایی از تاریخ آن است، بنابراین درکنار توضیحاتی موجز درباره هر نویسنده و ویژگی های آثارش به خود داستانها و زمینه  زمانه وقوع رخدادهای‌شان نیز پرداخته شده است. بنابراین در مجموع می توان گفت مترجم با این مقدمات توانسته خواننده را تا اندازه‌ای با مقوله‌ی جن و شبح در فرهنگ و فولکلور ژاپن و انواع دسته‌ها و گونه‌های آن آشنا سازد و مدخلی قابل قبول برای ورود به دنیای پررمز و راز آنها مهیا سازد.

مترجم در مقدمه خود در باره داستانها و شأن نزول‌شان در این کتاب می‌گوید: «در این کتاب ما بر روی یک دوره‌ی تعریف‌شده و محدود متمرکز می‌شویم، دوره‌ای که گذر از ادبیات کهن و سنتی به نوعی ادبیات متاثر از غرب با ساختارهای جدید است. در واقع قصد داریم عبور اشباح و جن‌های ژاپن از دروازه‌ی این ادبیات و تولد ژانر تخیلی- ترسناک ادبیات مدرن ژاپن را بررسی و درک کنیم. داستان‌هایی که برای این مجموعه برگزیده‌ایم بر اساس ترتیب تاریخی معرفی شده‌اند تا خواننده بتواند رشته‌ای را که داستان‌های مجموعه را به یکدیگر دوخته است درک کند و به درکی از تحول و تکامل این ژانر برسد.»

در پایان باید به این نکته نیز اشاره کنیم، این داستانها با اینکه از لحاظ محتوایی دارای بار فرهنگی، تاریخی و فولکلور تاریخ ژاپن غنی هستند، اما در دورانی نوشته شده اند که نویسندگان ژاپنی در حال آشنایی با فرهنگ غرب و همچنین ویژگی های روایت و داستانگویی غربی هستند، داستانهای کوتاه این کتاب مشخصا حاصل تلاش نویسندگانی هستند که خواسته اند از داستان کوتاه به عنوان فرمی نو  برآمده از فرهنگ غرب برای انتقال مفاهیم  و روایت داستانهایی برآمده از تاریخ و سنت ژاپن استفاده کنند. بنابراین کتاب حاضر از منظر بازگو کردن چگونگی آغاز تحول در ادبیات ژاپن با اتکا به داشته های فرهنگی و سنتی خود  و رسیدن به جایگاه امروزین خود نیز دارای ارزش های تاریخی برای درک بهتر ادبیات امروز ژاپن است.