به گزارش ایرنا، هفت هزار کیلومتریِ شرق ایران، مجمع‌الجزایری که بیشنیه مردمانش مسلمانند و خورشید را به فارسی «آفتاب» می‌خوانند؛ میزبان رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران است تا فصل تازه‌ای در روابط دوجانبه آغاز شود.
آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» شامگاه دوشنبه اول خرداد، به دعوت رسمی «جودو ویدودو» همتای اندوزیایی خود، تهران را به مقصد جاکارتا پایتخت اندونزی ترک کرد. در این سفر، رئیس‌جمهور را وزرای اقتصادی دولت و وزیر امورخارجه همراهی می‌کنند. امضای اسناد همکاری در بخش‌های مختلف، دیدار با مقامات و روسای مجلس نمایندگان و مشورتی، نشست با تجار و فعالان اقتصادی دو کشور، گفتگو با علما و اندیشمندان اندونزیایی و دیدار با ایرانیان مقیم اندونزی از برنامه‌های سفر دو روزه آیت‌الله رئیسی به اندونزی است.
رئیس‌جمهور پیش از عزیمت به جاکارتا و در فرودگاه مهرآباد مهمترین اهداف سفرش را امضاء تفاهم‌نامه‌هایی در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، فرهنگی، گمرکی و بهداشتی اعلام و نگاه صلح‌محور دو کشور مسلمان را از مهمترین محورهای مشترک سیاست خارجی ایران و اندونزی دانست. پیوند تمدنی، فرهنگی و مذهبی دو کشور و اولویت چندجانبه‌گرایی برای تهران و جاکارتا موضوعاتی بود که آیت‌الله رئیسی پیش از ترک تهران به عنوان دلایل و بسترهای سفر به جاکارتا برشمرد. سفر به سرزمین جزیره‌ها اما در پی یک استراتژی و با اهداف مشخص انجام می‌شود، استراتژی که در تمام یازده سفر آیت‌الله رئیسی در ۲۰ ماه از آغاز فعالیتش مشهود است و می‌توان آن را از مهمترین ویژگی دولت سیزدهم برشمرد.
چرخش بر محور منافع ایران
شهریور ۱۴۰۰، زمانی که آیت‌الله رئیسی به صورت رسمی سکان هدایت قوه مجریه را به دست گرفت، موضوع سیاست خارجی یکی از مهمترین کانون‌های بحث و جدل بود. برخی رقبای سیاسی رئیس‌جمهور مدعی بودند که دولت سیزدهم زبان دنیا را نمی‌داند و از این رو کاری از پیش نخواهد برد! ۲۰ ماه پس از این ادعا، ۱۱ سفر آیت‌الله رئیسی به کشورهای مختلف آسیا و منطقه و امضای قراردادهای راهبردی با این سرزمین‌ها، نشان داد که زبان دنیا فقط انگلیسی نیست. با توجه به ماجراجویی‌های زیاده‌خواهانه غرب در قبال ایران باید طرحی جدید برای خارج کردن سیاست خارجی از رکود انداخته می‌شد و چرخش نگاه به اقصی‌نقاط جهان برای تأمین منافع ملی همان طرح بود. در این راستا، نگاه به شرق به ویژه کشورهای پیشرفته و در حال توسعه در اولویت قرار گرفت تا در کنار توجه به همسایگان دو راهکار دولت برای پویایی در دیپلماسی باشد.
متوازن‌سازی روابط بین‌الملل با دو ابزار منطقه‌گرایی و همسایه‌محوری، گرچه همچنان از سوی رقبای سیاسی مورد انتقاد قرار دارد اما واقعیت آن است که دولت با این راهبرد درپی تأمین منافع ملی و شکستن سدهایی است که در اقتصاد و روابط ایران با جهان بنا شده تا مقابل مسیر توسعه کشور قرار گیرد. سدهایی از جنس تحریم و ایران هراسی که انزوای جمهوری اسلامی در جامعه جهانی را هدف کانونی خود قرار داده‌اند. نگاه به شرق یا آمریکای جنوبی یا آفریقا یا جنوب آسیا و قفقاز همگی در راستای شکستن این سدها و تأمین حداکثری منافع ملی است.
مردمانی که به آفتاب، آفتاب می‌گویند
قدرتی نوظهور در آسیا با جمعیتی نزدیک به ۳۰۰ میلیون نفر که بیشتر آنها مسلمان هستند. گرچه فاصله ایران تا اندونزی زیاد است و جاکارتا در شرق آسیا و تهران در غرب آن قرار دارد اما مناسبات تاریخی و فرهنگی میان دو کشور قابل توجه و البته تأمل است. بعد مسافت اما مانع حضور مبلغین و بازرگانان ایرانی و مسلمان در این منطقه نشده و این مهم یکی از عوامل در ترویج و گسترش اسلام در آن منطقه است. آثاری از تمدن مالایی‌ها در آثار ابن‌بطوطه هم قابل ردیابی است و زبان‌شناسان صدها کلمه فارسی را در زبان مالایی شناسایی کرده‌اند که جالب‌ترین آنها شاید همین کلمه آفتاب باشد، پیشنهاد تأسیس کرسی زبان فارسی وترویج فرهنگ ایران در اندونزی به سال ۱۳۳۷ بازمی‌گردد و این‌ها نشانه همان پیوند تمدنی است که رئیس‌جمهور درباره آن سخن گفت. تمام این نزدیکی‌ها گرچه تاکید موکدی بر نفوذ تمدن ایران در گوشه‌گوشه جهان داد اما نیازمند نگاه تازه و البته منافع‌محور است. نگاهی که بتواند از ظرفیت‌های بزرگترین اقتصاد منطقه جنوب شرق آسیا و هفتمین اقتصاد برتر جهان از نظر شاخص تولید ناخالص داخلی بهره کافی را در راستای منافع ملی برد.
سفر آیت‌الله رئیسی به اندونزی نخستین سفر رسمی و اختصاصی روسای جمهور ایران از سال ۲۰۰۶ است و شواهد نشان از تدارک گسترده در جاکارتا برای استقبال از رئیس‌جمهور ایران دارند براساس برنامه‌های اعلام شده از سوی دفتر ریاست جمهوری اندونزی امروز سه‌شنبه آیت‌الله رئیسی مهمان ویدودو همتای اندونزیایی خود خواهد بود و براساس پروتکل‌های خاص اندوزی در مهمانی و میزبانی کنار پرچم این کشور مقابل دوربین‌ها خواهد ایستاد.
اهمیت سیاسی و اقتصادی اندونزی برای ایران
اندونزی را ژنرال سوکارنو از استعمار هلند نجات داد اما نگرش مردان پس از او به جهان را می‌توان از مهمترین دلایل پیشرفت روزافزون این کشور دانست؛ نگاهی که در شعار «هزاران دوست و دشمن هیچ» اندونزی و سیاست خارجی آزاد و فعال آن مشخص است. اندونزی به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان روابط قابل قبولی با غرب دارد همانگونه که با عربستان سعودی و چین دارد. در جنگ سیاسی و اقتصادی میان واشنگتن و پکن، در بی‌طرفانه‌ترین حالت ممکن ایفای نقش می‌کند و بیش از آنکه نگران هند باشد در پی یافتن راهی برای پیشی گرفتن از این ابرقدرت آینده جهان است.
اگر پیشرفت شتابان آسیا و کشورهای شرق این قاره در اقتصاد و فناوری را به رنسانس یا رستاخیز تعبیر کنیم، اندونزی از نخستین کشورهای این رستاخیز است که با نگاهی عمیق به وقایع همانگونه که قهرمان جنبش غیرمتعهدهاست، از بزرگترین شرکای تجاری غرب و آمریکا هم محسوب می‌شود. با این همه اما به عنوان کشور مسلمان همچنان روی خطوط قرمز خود در رابطه با موضوع فلسطین و اشغالگری رژیم صهیونیستی اصرار دارد و ایستاده است.
منابع غنی از نفت این کشور را به یکی از مهمترین اعضای صادرکنندگان نفت؛ اوپک تبدیل کرده است تا در کنار معادن متنوع، جنگل و منابع عظیم دریایی و نیز توان تولید بالا، بازار بزرگ و گسترده داخلی، صادرات قابل توجه و وجود زمینه‌های مساعد فراوان بیشترین جذابیت را برای سرمایه‌گذاران داشته باشد. قرار گرفتن در مسیر تنگه استراتژیک مالاکا، جایی که نیمی از تجارت جهان از آن می‌گذرد به جاکارتا هویتی استراتژیک بخشیده به گونه‌ای که از معتبرترین اعضای اتحادیه معتبر آ سه آن محسوب می‌شود.
کشوری که نزدیک به ۱۷ هزار جزیزه تشکیل شده که بزرگترین جزایر آن یعنی سوماترا و جاوه بیشترین جمعیت این کشور را در خود جای داده است. ۵۰ هزار کیلومتر خط ساحلی اندونزی هم شرایط این سرزمین را از ابعاد مختلف تحت‌الشعاع خود قرار داده و هم فرصت بزرگی برای بهره‌مندی از این خط و هم دشواری باران‌های سیل‌آسا و سونامی‌های از همین شرایط خاص است.
نگاه جاکارتا به موضوعات بین‌المللی چندان از نگاه تهران دور نیست و همانگونه که آیت‌الله رئیسی هم هنگام ترک تهران به آن اشاره کرد؛ دو پایتخت در مسیر چندجانبه‌گرایی، تلاش می‌کنند ضمن غلبه بر هژمون یک‌جانبه‌گرایی موجود، از رهگذر روابط با یکدیگر منافع ملی خود را تأمین کنند. اندونزی در تلاش برای دستیابی به بازار جنوب غرب آسیاست و نیز راهیابی به شمال غرب این قاره از طریق ایران و جمهوری اسلامی هم در تلاش برای یافتن شرکایی استراتژیک در جنوب شرق آسیا و این گزاره‌های مهمترین هدف تعاملات دو کشور را تشکیا می‌دهد.
جاکارتا، این روزها تنها پایتخت اندونزی نیست، بلکه کانون فناوری‌های نوین بسیاری است که می‌تواند بازار ایران را از نیاز به غرب بی‌نیاز سازد. عضویت اندونزی در «آ سه آن» درهای بازار بزرگ کشورهایی مانند تایلند، مالزی، ویتنام و فلیپین را بر روی تاجران و بازرگانان ایرانی باز می‌کند.
ایران به عنوان کشور همیشه در بند تحریم در حوزه فناوری‌های پزشکی و دارویی به توانایی‌های داخلی و بومی خوبی دست یافته است که بازار بزرگ اندونزی می‌تواند خریدار خوب این کالاها باشد. خدمات مهندسی و فنی به ویژه در حوزه ارتباطات و ساخت مسکن هم از امکاناتی است که جمهوری اسلامی می‌تواند مالزی را به ارائه آنها تشویق کند. فرش، پسته، خرما، زعفران، صنایع دستی، گیاهان دارویی و در نهایت توریست همیشه از در صدر صادرات ایران به شرق آسیا و اندونزی قرار دارد.
اندونزی در میان کشورهای جنوب شرق آسیا در حوزه تکنولوژی ماهواره‌ای هم صاحب رتبه است و تنها در چهارسال گذشته ۱۸ ماهواره برای اهداف مختلف به فضا پرتاب کرده و این ظرفیتی است که جمهوری اسلامی می‌تواند در آن شریک شده و ضمن انتقال تجربیات بومی خود در این زمینه از فناوری‌های پیشرفته اندوزی هم بهره برد. همکاری در حوزه معدن با توجه به ظرفیت گسترده اندونزی به ویژه در تامین دو عنصر نیکل و کبالت، تولید برق و نیروگاه و نیز سدسازی با توجه به موقعیت خاص مجمع‌الجزایر اندونزی، می‌تواند از کانون‌های مشترک همکاری تعریف شده و گسترش یابد. با توجه به اشتراکات دینی و فرهنگی دو کشور زمینه برای بهره گیری از توان تولیدات غذایی حلال هم قابل تأمل است.
وزارت تجارت اندونزی در بیانیه‌ای حجم مبادلات تجاری میان ایران و اندونزی در سه ماهه نخست سال جاری میلادی را ۵۴.۱ میلیون دلار اعلام کرد و این در حالی است که روابط تجاری دو کشور سال گذشته با ۲۳ درصد افزایش نسبت به یک سال قبل‌تر به ۲۵۷.۲ میلیون دلار رسیده بود.
واقعیت امروز و فردای جهان از حضور قدرت‌های نوظهوری حکایت دارد که عقل و منطق کشورداری حکم می‌کند ضمن بهره‌گیری از تجارب آنها برای رسیدن به جایگاهی بالاتر، باید جایگاه خود را از هم‌اکنون در مختصات آنها به گونه‌ای درست تعریف کرد. سفر به اندونزی و دستاوردهای آن از یک سو نشانگر این عقلانیت و از سوی دیگر تاکید دوباره‌ای به این استراتژی رئیس‌جمهور است که منافع ملی را در هرگوشه‌ای از کره خاکی باشد، به جد پیگیر خواهد بود و نگاه به شرق صرفا در چین یا نگاه به شمال تنها در روسیه و نگاه به غرب تنها در عراق خلاصه نمی‌شود و این چرخش نگاه را تنها منافع ملی تعیین خواهد کرد.
