«سه، دو، یک، شادی»

نوشته: سید علی شجاعی

ناشر: کتاب نیستان، چاپ اول 1400

66000 تومان

***

داستان‌خوانی در کنار تجربه‌ی سرگرمی و لذت ماجراجویی، می‌تواند بستری مناسب برای آموزش مهارت‌های زندگی و وسعت بخشیدن به تعاملات مفید و اثربخش اجتماعی باشد. کودکان در خلال قصه می‌توانند تجاربی در زمینه‌ی سلوک اجتماعی و نحوه‌ی برقراری ارتباط مؤثر با گروه همسالان و نیز سایر گروه‌های سنی را بیاموزند. سید علی شجاعی، نویسنده‌ی کودک و نوجوان از چنین پتانسیلی برای ارتقاء آگاهی این‌ گروه سنی بهره گرفته و تلاش کرده در کنار روایت قصه‌های روزآمد و جذاب برای آن‌ها، مهارت‌های اجتماعی مختلف را نیز آموزش دهد. او در این حوزه تجربه‌های برون‌مرزی نیز دارد و چند داستان کوتاه برای کودکان با مضمون آموزش مهارت‌های زندگی در سایه‌ی فانتزی، در مجلات معتبر ادبیات کودکان از جمله گری اسپارو (گنجشک خاکستری) به چاپ رسانده است. او همچنین کتاب‌های داستان مصور بسیاری به زبان فارسی نوشته است. «سه، دو، یک، شادی» تازه‌ترین اثر او در این عرصه است.

داستان «سه، دو، یک، شادی» روایت‌گر آخرین عصر تابستان گروهی از بچه‌های هم‌محلی است که می‌خواهند آن را ماندگار و خاطره‌انگیز بسازند. سیزده بچه دور هم جمع می‌شوند تا با همفکری درباره‌ی انجام یک بازی دسته‌جمعی به توافق برسند. آن‌ها می‌خواهند در این تنها فرصت باقیمانده از تعطیلات‌شان نهایت لذت را ببرند و کاری کنند که به تک‌تک‌شان خوش بگذرد. لازمه‌ی چنین اتفاقی انجام یک بازی است که هم دخترها و هم پسرها، هم کوچک‌تر‌ها و هم بزرگ‌ترها آن را دوست داشته باشند و بتوانند در آن شرکت کنند.

در گام اول، به نظر می‌رسد باید هرکس هرچه دارد؛ اعم از جورچین، بادبادک، اسباب‌بازی، وسایل نقاشی و کاردستی، بیاورد و بعد بچه‌ها با توجه به تعداد وسایل و علایق‌شان درباره‌ی بازی‌ای که بتواند بیش‌ترین کارایی را داشته باشد به یک توافق جمعی برسند. چون نظرها بسیار متنوع است، آن‌ها هرکدام از وسایل بازی را با هم امتحان می‌کنند تا به نتیجه‌ی مطلوب برسند. آن‌ها ابتدا فوتبال را انتخاب می‌کنند. می‌کوشند با یک توپ جایی برای بازی پیدا کنند اما زمین مناسب را نمی‌یابند. دوچرخه‌سواری چیزی است که همگی‌شان دوست دارند اما تعداد دوچرخه‌ها محدود است و همه‌ی سیزده نفر نمی‌توانند از آن لذت کافی ببرند. پس سراغ وسایل دیگر می‌روند. آن‌ها ابزارهای مختلف را برای این‌که بیش‌ترین بازده گروهی را پیدا کنند، با هم می‌آزمایند. در هر کدام از این بازی‌ها نقص و محدودیتی وجود دارد که گروه را از انجام دسته‌جمعی آن باز می‌دارد. گاهی سلیقه‌هایی که متأثر از فرهنگ و محیط اجتماعی است که در آن رشد یافته‌اند، در انتخاب‌شان تداخل ایجاد می‌کند. بعضی‌ها با شکل خاصی از بازی خو گرفته‌اند. گروهی از نوع مشخصی از همکاری گروهی لذت می‌برند. تفاوت‌های آن‌ها در خلال همین فرآیند مشورت و همکاری گروهی بیش از پیش آشکار می‌شود. پیشینه‌های خانوادگی و زمینه‌های آموزشی و تجربی که در آن‌ها فعالیت داشته‌اند، در این مورد نقشی اساسی ایفا می‌کند و گروهی را به همگرایی با دیگران و برخی را به کناره‌روی از بعضی فعالیت‌های جمعی سوق می‌دهد. در این میان بحث‌ها و اختلاف نظرهای بسیاری پیش می‌آید. بچه‌ها اما به‌خاطر همبستگی و احساس تعلق به گروه می‌کوشند اختلافات را حل کنند و به تفاهم درباره‌ی یک روز بسیار مهم از زندگی‌شان برسند. روزی که آخرین فراغت‌شان را در طول سال رقم می‌زند.

نویسنده در این کتاب، علاوه بر روحیه‌ی ماجراجویی و هدایت هیجان‌های سالم کودکان، درصدد آموختن تجاربی درباره‌ی کار گروهی است. کودکان در این داستان برای رسیدن به بهترین شکل همراهی جمعی دست به آزمون و خطا می‌زنند و می‌کوشند از تمامی امکانات بالقوه‌ی خود برای انجام یک فعالیت تفریحی لذت‌بخش و در عین‌حال خاطره‌ساز بهره بگیرند. آن‌ها نه تنها از اختلاف نظر نمی‌ترسند، بلکه از آن استقبال هم می‌کنند. فرآیند رسیدن به تفاهم برای آن‌ها گرچه زمان‌بر و پر افت‌وخیز است، اما آن‌ها با وجود اندک بودن تجربه، از آن به‌عنوان فرصتی برای گسترش تعامل بهره می‌جویند.

انتخاب گروه همسالان که همگی از یک محله می‌آیند و تنوع جنسیتی و آموزشی دارند، یکی از نکات قابل توجه در این داستان است. نویسنده با چنین رویکردی سعی کرده، طیف وسیع‌تری از کودکان با زمینه‌های مختلف فرهنگی را در قصه‌ی خود بگنجاند، تا قابلیت کاربرد آن را برای بچه‌ها با شرایط متفاوت فرهنگی و اجتماعی بالا ببرد. آن‌چه در فعالیت گروهی پرماجرای بچه‌های این داستان اهمیت دارد و آن را متمایز می‌کند، رسیدن به کشف‌های مختلف در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و حتی فلسفی است. کودکان در طی فرآیند این داستان درباره‌ی فلسفه‌ی بازی، سرگرمی و شادی نکات بسیاری می‌آموزند. مهارت زیستن در میان جمعی که ممکن است علیرغم همسانی محیط زندگی دنیایی تفاوت با انسان داشته باشند، از جمله درس‌هایی است که این کتاب می‌تواند به کودکان بدهد. در این رهگذر، بچه‌ها درباره‌ی گسترش تعامل جمعی و تقویت روحیه‌ی کار گروهی آگاهی خود را افزایش می‌دهند. در نهایت، پویایی گروه و قدرت همگرایی و همبستگی برای انتخاب و انجام بهترین کار دسته جمعی و هدفمندی برای جزئی‌ترین امور روزمره، چیزی است که در اتفاقات این داستان نهفته است و می‌تواند به کودکانی که مخاطب آن هستند انتقال پیدا کند.