به گزارش تسنیم، بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند به‌لحاظ هزینه فرصت برجام معامله‌ای سودمند برای کشور نبود. اکنون که شرایط از آن جو هیجانی گذشته فاصله گرفته، امکان بررسی علمی و عقلی آن به‌دور از هیاهو وجود دارد.

در اینکه آیا به‌طور کلی برجام گشایش معناداری برای اقتصاد کشور به‌همراه داشته یا خیر، بین کارشناسان اقتصادی اختلاف نظر وجود داشت و اکنون نیز سوال اینجاست که اثرات خروج آمریکا از برجام و عدم همکاری احتمالی اروپا با ایران چه چالش‌هایی برای اقتصاد کشور ایجاد می‌نماید، در این رابطه با ابراهیم رزاقی، استاد اقتصاد دانشگاه تهران گفت‌وگو کردیم.

وی با تصریح بر اینکه در  بررسی اثرات اقتصادی برجام دو نکته از همه نکات دیگر پررنگ تر است گفت: یکی از آنها تعطیلی یا توقف سیر پیشرفت در یک تکنولوژی، صنعت و فنآوری پیشرفته و به روز بود که این تکنولوژی سوای از مباحث اقتصادی مایه آبروی کشور در جهان بود و دیگری تعطیل کردن اقتصاد معمولی کشور در چهار سال گذشته بوده است یعنی برجام اقتصاد عادی کشور را با به وجود آمدن حالت انتظار معطل خود کرد.

* برجام نتیجه اعتماد نداشتن به توان ایران و ایرانی

این استاد دانشگاه تهران با هشدار به وجود  یک دیدگاه خطرناک در بین برخی از مسئولان نظام از دولتمردان گرفته تا برخی از نمایندگان مجلس گفت: برخی از مسئولان فکر می  کنند که کشور نه می تواند و نه باید چیزی تولید کند و وظیفه اش فروش نفت خام برای امور کشور است. نتیجه این دیدگاه  و عدم اعتماد داشتن به ظرفیتها و توان ایرانی این است که باید همواره نگران برجام و برجامها بر علیه ملت باشیم کما اینکه فرجام برجام درس عبرت برای آنها نشد و به جای جبران گذشته و تکیه بر توان داخلی به دنبال قراردادی دیگر به نام (FATF) رفتند.

رزاقی با تصریح به اینکه دیدگاهی توان و ظرفیت داخل را برای ساختن کشور باور ندارد که به لحاظ تئوری های اقتصادی طرفدار اقتصاد لیبرال و سرمایه داری است گفت: طرفداران اقتصاد لیبرال و سرمایه داری از دوران سازندگی تا کنون همواره در کشور دارای مناصب مهم اجرایی در کشور بوده اند.

* بی سابقه بودن نگاه به بیرونِ دولتمردان برای رشد و توسعه کشور در طول تاریخ انقلاب

وی با اشاره به اینکه یکی از مهمترین ویژگیهای طرفداران پیاده سازی اقتصاد لیبرال در ایران تکیه بر بیرون است گفت: در حال حاضر این ویژگی یعنی منتظر بودن برای اینکه رشد و توسعه کشور به وسیله عوامل بیرونی به وجود آید بی سابقه است که در هیچ دوره ای به این میزان نبوده است.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که "برای تصویب برجام یکی از فوایدی که عنوان می شد جذب سرمایه گذاری خارجی بود که به وسیله آن چرخه تولید بیشتر به گردش در بیاید و رونق در کشور ایجاد شود در این رابطه نظرتان چیست" گفت: اگر به لحاظ آماری بخواهیم محاسبه کنیم که سرمایه گذاری خارجی با برجام کاهش پیدا کرده است.

رزاقی با تذکر به اینکه  گذشته از بررسی میزان جذب سرمایه گذاری خارجی در پسا برجام که اتفاقا روند نزولی داشته است گفت: به صورت میانگین کشور سالیانه 60 میلیارد دلار درآمد ارزی از فروش نفت دارد و اکنون سوال این است چه سرمایه ای عظیم تر از این مقدار وجود دارد که بخواهیم به وسیله آن کشور را بسازیم.

وی افزود: اکنون کارمان این شده است که نفت خام را صادر می کنیم و در مقابل آن کالای لوکس و مصرفی وارد می کنیم و این سرمایه عظیم کشور را به جای سرمایه گذاری واقعی به هدر می دهیم.

این استاد دانشگاه با طرح این سوال که سرمایه گذار خارجی برای چه مواردی وارد کشور می شود و سرمایه گذاری می کند گفت: سرمایه گذار خارجی برای نفت، گاز و پتروشیمی  می آید اما سرمایه گذار خارجی برای تولید ماشین آلات نمی ­آید.

* محال بودن انتقال تکنولوژی و دانش تولید ماشین آلات  به وسیله سرمایه گذار لیبرال خارجی

وی با اشاره به اینکه سرمایه گذار خارجی هرگز برای سرمایه گذاری در زمینه انتقال تکنولوژی و ماشین آلات وارد کشور نمی شود گفت: این داستان ربطی به برجام  و غیر برجام ندارد و با توجه به اینکه طرف مقابل همواره به فکر به دست آوردن نهایت سود است هرکجا نیروی ارزان قیمت و بازار فروش باشد در آنجا بدون انتقال تکنولوژی و دانش تولید ماشین آلات سرمایه گذاری می کند که اگر یک مورد به جز این اتفاق افتاده است دولت بازگو کند و این نوع سرمایه گذاری فقط برای وابسته تر کردن کشور مفید است.

رزاقی با بیان اینکه اقتصاد سرمایه داری در جهان گسترش پیدا کرده است یعنی به دنبال حد اکثر سود بودن، گفت: اگر شرکتهای اروپایی برای سرمایه گذاری به کشور می آیند به دنبال به دست آوردن بازار فروش هستند و اگر قرار باشد که با تهدیدی از جانب آمریکا و... در این رابطه مواجه شوند هرگز برای حضور در بازار ایران ریسک نخواهند کرد که باعث تحریم آنها به وسیله آمریکا شود.

 این استاد دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش که "از عوامل مهمی که باعث می شود دولتمردان نگرن ارتباطشان با کشورهای غربی باشند بحث درآمد ارزی کشور و فروش نفت است در این رابطه چه نظری دارید" گفت: اکنون 80 درصد درآمد ارزی کشور از فروش نفت خام است که اگر میعانات گازی و پتروشیمی را به آن اضافه کنیم به مراتب این عدد بزرگتر می شود اما در عوض آن اکثر کالایی که وارد کشور می شود کالاهای مصرفی است یا کالای واسطه ای است.

وی با بیان اینکه  کالاهای اساسی و مواد غذایی که وارد کشور می شود بسیار ناچیز است  گفت: با یک سیاست اقتصادی درست وضعیت معیشت مردم به خطر نمی افتد؛ یعنی برای واردات این مقدار ناچیز از کالای اساسی یارانه بدهیم و با دلار مثلا 4500 تومانی آن کالا را وارد کشور کنیم و مواظب باشیم که برخی با رانت خواری یارانه کالای اساسی را بر ندارند تا کالای لوکس وارد کشور کنند.

رزاقی با انتقاد از عدم ساماندهی پرداخت ارز گفت: اگر ساماندهی و سیاست درستی در زمینه ارز پرداختی صورت بگیرد احتیاج کشور به درآمد ارزی بسیار ناچیز خواهد بود و هیچگاه کمبود ارز برای کشور معضل نخواهد بود که باعث فشار بر روی مردم شود.

وی افزود: به عنوان مثال سالیانه 7 میلیون نفر ترکیه می روند پرداخت ارز یارانه ای به این افراد هیچ توجیه اقتصادی نمی تواند داشته باشد و حتی برای تحصیل در خارج از کشور نیز شخص می تواند در داخل ادامه تحصیل بدهد مگر در مواردی خاص که دولت تشخیص بدهد که در این زمینه محصل توانایی دارد که باید برای فراگیری بیشتر به خارج برود.

رزاقی با بیان اینکه مهمترین عاملی که اقتصاد کشور را سر وسامان می دهد حمایت از تولید کننده است و برای حمایت از تولید کنندگان داخلی احتیاجی به ارز نداریم گفت: در این رابطه کاری که سایر کشورها همچون آمریکا برای حمایت از تولیدکنندگان خود انجام می دهند باید انجام دهیم و آن اینکه کالا را گرانتر از تولید کننده بخریم و به مصرف کننده به قیمت متناسب بفروشیم.