«تسلی بخشی‌های فلسفه»

نویسنده: آلن دوباتن

مترجم: عرفان ثابتی

با صدای: آرمان سلطان‌زاده

ناشر: شرکت آوانامه با همکاری نشر ققنوس

زمان: 8 ساعت و 41 دقیقه

قیمت: 15 هزار تومان

******

شاید خیلی از ما ترجیح بدهیم آثار داستانی را به صورت گویا مورد استفاده قرار بدهیم؛ شنیدن یک رمان حین رانندگی، هم لذت بخش است و هم کمک می‌کند گذر زمان و ماندن در ترافیک را احساس نکنیم. خب چه چیزی بهتر از این؟!  اما یک اثر داستانی می‌تواند انتخاب اول و آخر ما نباشد. بازار کتاب‌های گویا تقریبا همانقدر متنوع است که بازار خود کتاب. اما آیا واقعا می‌توان آنقدر تمرکز کرد که کتابی فلسفی مثل «تسلی بخشی‌های فلسفه» اثر آلن دو باتن را شنید؟

البته می‌شود، به این بستگی دارد که چطور خود را عادت بدهید. کم نیستند کسانی که  به دلیل نابینایی، ناچارند از راه شنیدن مطالعه کنند. چنین کسانی شاید خود را به شنیدن سخت‌ترین متن‌ها نیز عادت بدهند؛ در حالی که ما ضرورتی برای این کار احساس نمی‌کنیم  تا بر دشواری‌اش غلبه کنیم و ترجیح می‌دهیم گزینه‌های راحت‌تری را انتخاب کنیم. بنابراین نباید تفاوت میان کسی که گزینه دیگری جز شنیدن ندارد، با کسی که شرایط خواندن دارد نادیده گرفت و ما نیز همین کار را می‌کنیم.

تسلی بخشی‌های فلسفه از آن متن‌های فلسفی صرف نیست که با زبانی دشوار و فنی قصد پرداختن به مباحث فلسفی را دارند،  ما با کتابی طرف هستیم که اگر چه در حوزه آثار فلسفی جای می‌گیرد اما به سبکی بسیار جذاب نوشته شده؛ سبکی است که شگرد آلن دو باتن است و به همین دلیل هم این نویسنده سوئیسی تبار چند سالی است که به شهرت رسیده و طرفداران پروپا قرصی پیدا کرده و یکی از آن معدود آدم‌هایی است که هر چه نوشته پر مخاطب بوده، آن هم در حوزه فلسفه که به هرحال خیلی‌ها اصلا میانه‌ای با آن ندارند.

اما هنر آلن دو باتن این است که کاری می‌کند مخاطبش با فلسفه میانه خوبی پیدا کند. قرار نیست که همه طالب دنبال کردن بحث‌های خشک و انتزاعی فلسفی باشند، پس او با هوشمندی به سراغ آن بخش‌هایی از فلسفه می‌رود که به درد زندگی می‌خورد. فلسفه می‌تواند کمک کند ما زندگی بهتری داشته باشیم، زندگی عاقلانه‌تر، زندگی خوشبخت‌تر و ...

پس من کار او را اینطور خلاصه می‌کنم: آلن دو باتن در کتاب‌هایش می‌کوشد فلسفه را از ساحت انتزاعیات به میان ما بیاورد به شکلی که ارتباطی ملموس و کاربردی با شاخص‌های زندگی انسان امروز پیدا کند. او در اغلب کتاب‌هایش با فروکاهش سطح مباحث فلسفی با موفقیت این کار را انجام داده است.

البته او آثار متنوعی دارد و در میان کارنامه پر بار او «تسلی بخشی‌های فلسفه» یکی از معروفترین آثار اوست که بیش از دیگر آثارش، دارای ویژگی‌های یاد شده است، چرا که در این کتاب او مشخصا در تلاش بوده که از آموزه‌های فیلسوفان بزرگ، برای درک بهتر زندگی بهره گیرد.

این کتاب که نخستین بار در سال 2000 منتشر شد، به عنوان یکی از موفق‌ترین آثار او به اغلب زبان‌های زنده دنیا ترجمه شده و میلیون‌ها نسخه از آن به فروش رفته است. این را هم اضافه کنم که آلن دو باتن برای تحقق بهتر اهداف خود در سال ۲۰۰۸ موسسه مدرسه زندگی را در لندن افتتاح کرد و سپش شعبات دیگر آن را در آمستردام، ملبورن و پاریس به راه انداخت. خلاصه اینکه با کسی طرف هستیم که سفت و سخت طرفدار ایده استفاده از فلسفه در متن زندگی روزمره است.

دو باتن در «تسلی بخشی‌های فلسفه» در شش فصل به سراغ شش فیلسوف رفته تا به مدد آموزه‌هایی که از زندگی و اندیشه آنها می‌گیرد کاری کند که از رنج و دشواری زندگی ما بکاهد. بخش نخست تسلی بخشی در مواجهه با عدم محبوبیت نام دارد که با ارجاع به آموزه‌ها و زندگی سقراط نوشته شده است. فصل دوم تسلی بخشی در مواجهه با کم پولی است که با ابهام زدایی از آموزه های اپیکور، بیان شده است. در فصل سوم، با عنوان  تسلی بخشی در مواجهه با ناکامی به سراغ سنکا ( فیلسوف رواقی رومی ) رفته که با فرمان شاگرد خونریزش نرون ناگریز به انتخاب مرگ شده است. تسلی بخشی در مواجهه با ناتوانی و نابسندگی عنوان فصل چهارم است که در آن با آموزه‌های مونتنی سروکار داریم. دو بخش پایانی هم سرفصل‌های قابل تاملی دارند و هم اینکه پای آموزه‌های دو تن از جذاب‌ترین چهره‌های تاریخ فلسفه در میان است. تسلی بخشی قلب شکسته با حضور آموزه های  شوپنهاور و تسلی بخشی در مواجهه با سختی‌ها در فصل ششم، با آموزه‌های شورانگیز فردریش نیچه .

آلن دو باتن در این کتاب از حرف‌ها و زندگی این فیلسوف‌ها استفاده کرده تا درس‌هایی مفید برای انسان مدرن و در دنیای امروز بیابد. علاوه بر این کاری کرده تا خواننده ترسی از بدست گرفتن کتابی فلسفی و اثری دشوار و گیج کننده به خود راه ندهد. کارکرد «تسلی بخشی‌های فلسفه» بصورت کتاب گویا چیزی جدای این نیست. ترس من که تابحال فقط کتاب‌های داستانی و یا کتاب‌های تاریخی روایی را به صورت گویا مورد استفاده قرار داده بودم، کاملا ریخت. مخصوصا که هم کتاب زبان غیر فنی و تقریبا همه فهم دارد و هم اینکه ترجمه خوب و روانی دارد و هم آرمان سلطان‌زاده اجرای خوبی از آن داشته است. بدیهی است که اجرای کتاب‌های فلسفی که متن‌های دشوارتری دارند، هم سخت‌تر است و هم حساسیت‌های خاص خود را دارد، که بی‌توجهی به آنها می‌تواند کار ارتباط مخاطب را دشوار کند. سوای خواندن درست جملات، ریتم خواندن و سرعت آن نیز تاثیری کلیدی در درک اثر دارد. بی اغماض حاصل کار «کتاب گویا» در این زمینه با توفیق همراه بوده است.

برگردیم سر آن صحبتی که اول نوشته مطرح کردیم، این درست که در مورد کتاب‌های فلسفی، خواندن متن توسط مخاطب شکل راحت‌تری برای ایجاد تمرکز لازم برای فهمیدن آن متن است اما گوش دادن به کتاب‌های فلسفی این حسن را دارد که کسی بار دشواری خواندن آنها را بردوش می‌کشد و این باعث می‌شود بتوانیم کتاب‌هایی را گوش دهیم که در شکل متعارف به دلیل دشوار بودن خواندنشان از ارتباط با آنها طفره می‌رویم. کاربرد دیگر آن زمانی است که خودمان تصمیم به خواندن آنها بگیریم، در این حال داشتن آن سایقه ذهنی به‌ مراتب کار خواندن اثر را ساده تر می‌کند.

به هر حال آنگونه که گفتیم متن کتاب حاضر نه تنها از متن‌های دشوار و پیچیده فلسفی نیست،  بلکه آلن دو باتن با استفاده از شیوه‌ای روایتی، پرداختی جذاب و ساده از موضوع ارائه کرده که درک و ارتباط با آن دشوار نیست، با اینحال حسن کتاب گویا این است که هرچند بار که شما بخواهید گوینده متن،  بی‌آنکه احساس خستگی کند آن را برای‌تان تکرار می‌کند!