اربعین یکی از مصادیق اراده تکوینی خداوند سبحان است، به این معنا که نقش عدد 40 در هندسه فکری و دینی ما اثرگذار بوده و در موضوعات فقهی هم عدد 40 نفش‌آفرین است. حتی در موضوع اثر وضعی بر جسم و روان هم این عدد اهمیت دارد. در موضوعات معنوی ما مکرر عدد چهل را به عنوان یک نماد  پرتکرار و گویی اثربخش شاهد هستیم. مثلاً پیامبر در 40 سالگی مبعوث می‌شود، خلوت حضرت موسی با خدا در 40 روز است و یعقوب در فراق یوسف 40 سال اشک ریخت. پس ذاتاً عدد 40 در عالم تکوین دارای آثار متعددی است.

در این بین اربعین سیدالشهدا هم از اهمیت و توجه خاصی برخوردار است. امام حسن عسکری در روایتی می‌فرمایند:« عَلاماتُ المُؤمِنِ خَمسٌ : صَلاةُ الخَمسينَ ، وزِيارَةُ الأَربَعينَ ، وَالتَّخَتُّمُ فِي اليَمينِ ، وتَعفيرُ الجَبينِ وَالجَهرُ بِ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ».» یعنی  نشانه هاى مؤمن ، پنج چيز است : [گزاردن] پنجاه ركعت نماز [در شبانه روز] ، [خواندن] زيارت اربعين ، انگشترى را در دست راست كردن ، پيشانى بر خاك نهادن [در برابر خدا] ، و بلند گفتن «بسم اللّه الرحمن الرحيم». البته اهمیت این زیارت هم به شکلی حضوری است هم از راه دور و به نیت است.

شروع این مناسک مهم دینی از سوی جناب جابر‌بن عبدالله انصاری و جناب عطیه عوفی بود. این از اراده‌ الهی و بشارت نبوی است که جناب جابر گرچه نتوانست در روز عاشورا کنار سیدالشهدا(ع) باشد اما با حضور بر مرقد شریف امام حسین در روز اربعین یک جریان عظیمی را آغاز کرد که گسترش و عالم‌گیری‌اش را امروزه شاهد هستیم. نکته مهم در این بین کاشفیت کار جابر بن عبداله انصاری است؛ به عبارتی کار جابر حرکت ایجادی نبود بلکه این خواست و اراده الهی است که او به همراه عطیه در روز 20 صفر(حال چند روز بیشتر یا کمتر از این موعد) با حضور در کنار مرقد امام حسین آغازگر زیارت و جریان اربعین باشد. 

اربعین حسینی که امروزه در یک گستره عظیم درحال انجام است ارتباطی مهم با نفس قیام عاشورا دارد. برای تفصیل این موضوع باید گفت، حرکت سیدالشهدا و شهادت ایشان غلبه و پیروزیِ حقیقی بر جریان ضداسلامی حاکم بر جزیرة‌العرب و رسوا کننده آن‌ها بود. علی‌القاعده پس از شهادت امام حسین باید یاد و نام ایشان از تاریخ حذف می‌شد و در آن سو پایه حکومت امویان تحکیم و تثبیت، اما این اتفاق نیفتاد و بالعکس، اساس حاکمیت جور بدین شکل فروریخت. در حقیقت وعده الهی مبنی بر خاموش نشدن نور خدا کما اینکه فرمود:« یرِیدُونَ لِیطْفِؤُا نُورَ الله بِأَفْواهِهِمْ وَاللهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ کرِهَ الْکافِرُونَ» در اکسیر حسینی تجلی یافت در طول قرون متمادی این حقیقت زنده ماند و راه خویش را پیش گرفت. سال‌های متمادی حاکمان و افراد خبیث  قبر و بارگاه  امام حسین را تخریب کردند، اما همچنان مرقد حسینی و حرکت  حضرت پا برجاست. 

اربعین از دو جهت اهمیت دارد، جهت اول، بُعد فاعلیت و جهت دوم بعد قابلیت در اربعین . منظور از جهت فاعلیت، ظلم‌ستیزی، حق‌محوری و ذلت‌گریزی در حرکت سیدالشهدا(ع) است. و  منظور از جهت قابلیت، ظرفیت و رشد علمی و عقلانی مردم بالاخص جوانان در هضم و فهم حرکت سیدالشهدا ءاست. بالطبع هرچه قابلیت رشد کند، فاعلیت نمود و تبلور بزرگ‌تری خواهد داشت و حتی موانع و خطراتی مثل داعش هم از آن جلوگیری نمی‌کند و نمی‌تواند مانع راه باشد.