«نقشه‌هایت را بسوزان»

نویسنده: برگزیدگان جایزه اُ. هنری

مترجم: لیدا طرزی

ناشر: نیستان، چاپ اول 1395

200 صفحه، 12000 تومان

****

" روزی روزگاری دو دختر کوچولو بودند که در جنگل چیز عجیبی دیدند یا فکر کردند که دیدند. دخترها جزو آن همه بچه ای بودند که با قطار از شهر خارج شان کرده بودند. اسم همه به کت شان سنجاق شده بود. آنها کیف و ساک دستی و ماسک گاز داشتند. روسری بافتنی و کلاه سر کرده بودند و دستکش های بافتنی ای داشتند که با بندی از سر شانه هایشان آویزان بودند و مثال یک دست اضافه تکان می خوردند، درست مثل لولوهای سر خرمن. پای همگی لخت بود با کفشهایی که به زمین می کشیدند و جورابهای چین خورده. زانوی بیشترشان زخم بود، زخم های تازه یا کهنه. در سنی بودند که زیاد زمین می خوردند و زانوهایشان بی حفاظ  بود. با آن چمدانهایی که بعضی هایشان بزرگتر از آن بودند که بتوانند حمل شان کنند و آن قبُل منقل شان، عروسکی، ماشینی، کتابی، چیزی، بیشتر شبیه هنگ کوتوله ها بودند که رژه می رفتند. آن دو دختر کوچولو قبلا همدیگر را ندیده بودند، در قطار با هم دوست شدند. شریکی شکلاتی را خوردند و سیبی را گاز زدند. اسم هایشان پِنی و پِریم رز بود. پنی لاغر بود و چشم و ابرو مشکی و قد بلند و پریم رز چاق بود با موهای بور مجعد. هیچ کدام شان نمی دانستند کجا می روند یا سفرشان چقدر طول می کشد. حتی نمی دانستند چرا می روند چون مادر هیچ کدام شان نتوانسته بود خطر را برایشان توضیح دهد. چطور می توانی به بچه ات بگویی مجبورم تو را بفرستم خارج شهر چون ممکن است دشمن بمب بیندازد، ولی خودم اینجا می مانم، درمیان انواع خطرها، خطر سوختن، زنده به گور شدن، گاز و سرآخر یورش ارتش زره پوش دشمن؟... دخترها بحث می کردند. نمی دانستند آن  سفر، تعطیلات است یا یک جور تنبیه یا کمی از هر دو. هر دو معتقد بودند چون بچه های خوبی نبوده اند از شهر بیرون شان کرده اند. حظ می بردند همدیگر را قشنگ خطاب کنند و توافق کردند به هم بچسبند..."

آنچه خواندید بخش آغازین داستان " آن چیزِ در جنگل" بود نوشته ای. اس. بایات. 

این داستان اولین داستان از میان داستانهای کوتاه برگزیده جایزه ا.هنری سال 2003 است که انتشارات کتاب نیستان در سال 1395  آن رابه چاپ رسانده. عنوان این مجلد این است: " نقشه هایت را بسوزان" 

اما داستان آن چیزِ در جنگل داستانی استعاری، وهم آلود، و چند لایه است. دخترکانی که در بند نخست با آنها آشنا شدیم، در جنگلی نزدیک اقامتگاه موقت شان، با موجودی وحشتناک و نفرت انگیز روبرو می‌شوند، چیزی شبیه یک کرم غول پیکر با آرواره ای آویزان و صورتی محزون که بسیار بدبو و متعفن است و همانطور که کف جنگل می خزد و پیش می رود همه چیز را زیر تن بزرگ خود له می کند. دخترکان آن روز از دست کرم جان سالم به در می برند و کمی بعد به خانواده های جداگانه ای سپرده میشوند و پس از پایان جنگ نزد مادران شان برمی گردند و دیگر همدیگر را نمی بینند تا آنکه سالهای سال بعد، وقتی که زنانی میانسالند، بصورت کاملا اتفاقی همدیگر را می بینند و دوباره خاطره آن روزِ تلخِ در جنگل در ذهن شان زنده میشود. ممکن است برخی آن کرم عظیم الجثه را استعاره ای برای جنگ بدانند: ویرانگر، مهیب، و نفرت انگیز. ولی هر چه که باشد داستان آن چیزِ در جنگل خواننده را بخوبی درگیر کرده و با خود می برد.

داستان " نقشه هایت را بسوزان" نوشته رابین جوی لَف، قصه زنی است که به مهاجرانی که به ایالات متحده مهاجرت کرده اند انگلیسی درس می دهد. زن در خانه بر سر تربیت پسرش با همسرش مشکل دارد. پسرک نه ساله  آنها در قلب ایالات متحده فکر می کند مغول است و باید مثل مغولان زندگی کند و این امر پدرش را بشدت کلافه می کند. به موازات این ماجرا احوالات یکی از شاگردان زن توجه او را به خود جلب می کند.  اسماعیل، پاکستانی چهل و پنج ساله ای است که در کشورش مهندس معدن بوده و حالا به امید زندگی بهتر به ایالات منحده مهاجرت کرده. او که مردی حساس، طناز و باهوش است، در انشایی با موضوع توصیه به مهاجران جدید، چنین می نویسد: " همه نقشه ها را دور بیندازید. آنها را از کتابهایتان پاره کنید، از دل هایتان هم، ورنه آنها را می شکنند. همه کره ها را از بام بیندازید تا تکه تکه شوند. همه اطلس ها را بسوزانید، چه از آنها هیچ سر در نخواهید آورد. آنها نفرت انگیزند مثل افسانه های قبایل دیگر. خطوطشان معنایی ندارند و هیچ کوهی نمی سازند. به سرزمینی آمده اید که کسی به پشت سرش نگاه نمی کند. بخاطر داشته باشید به پشت سرتان نگاه نکنید. از پنجره بیرون را نگاه نکنید. یک وقت سرتان را برنگردانید چون گیج می رود. می افتید. همه نقشه هایتان را دور بیندازید. بسوزانیدشان." 

زن بسیار تحت تاثیرنوشته اسماعیل قرار می گیرد آنچنان که وقتی در پایان داستان همراه همسر و پسرش در یخبندان به سمت خانه می روند حس می کند به هیچ کجای زمین تعلق ندارد.

اما داستان " شب انتخابات" را  ایوان اس. کانِل  نوشته است. شخصیت اصلی داستان پیرمردی است بنام آقای بِمیس که در جوانی جمهوری خواهی دو آتشه و کارمند عالی رتبه  شرکت عرضه اوراق قرضه بوده و با فروش ضمانت نامه و سهام پول خوبی درآورده و زندگی مرفهی برای خود و همسرش فراهم کرده است. ولی حالا در سن بازنشستگی منتقد بسیاری از سیاستهای جمهوری خواهان است و از اقدامات شان احساس شرم می کند. بمیس و همسرش شب انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده به مهمانی بالماسکه ای دعوتند. در این مهمانی ها مدعوین که بیشترشان جمهوری خواهند، ماسک روسای جمهور گذشته امریکا را به چهره می زنند و نیش و کنایه نثار هم می کنند. آقای بمیس که هیچ خوش ندارد به این مهمانی برود، به اصرار همسرش می رود و در میانه های بزم ناخواسته نطق غرایی در نکوهش از سیاستهای خارجی و داخلی ایالات متحده می کند. این داستان پر است از اشارات آشکار و پنهان به سیاستهای مخرب ایالات متحده  و خواندن آن برای کسانی که به سیاست علاقمندند خالی از لطف نیست. 

داستان " لطف خدا" نوشته مارجوری کَمپر، داستان بسیار لطیفی است و چگونه می تواند لطیف نباشد قصه تیمارداری دختری ساده دل و معصوم از پسرکی نوجوان و در آستانه مرگ. دختر مهاجر است و خود را مسیحی معتقدی می داند. پسرک هم به گفته اطرافیانش نابغه است. دختر و پسر خوب با هم کنار می آیند. دختر با همه ایمان و یقین خود شفای پسر را از خدا می خواهد ولی حال پسر هر روز وخیم تر میشود. و در نهایت هر دو به تسلیم و رضای محجوبی می رسند. 

اما داستان لطف خدا تنها داستان مجلد حاضر نیست که به موضوع بیماری صعب العلاج می پردازد. در داستان " دو کلمه" نوشته مالی جایلز هم شخصیت اصلی داستان مردی است که تومور مغزی دارد و پزشکان از او قطع امید کرده اند. مرد همسری جوان و زیبا دارد و دخترک دو ساله ای، شیرین زبان و دلبر. او می داند که به زودی باید از آن دو دل بکند. درک این نکته همزمان برایش آزار دهنده و تعهدآور است. ولی لطیفه داستان آن شوریدگی و وارستگی است که ثمره نا امیدی است.شخصیتهای بیمار و دردمندِ هر دو داستانِ لطف خدا و دو کلمه، گرچه از بهبود بیماری خود ناامیدند ولی جان و روحی بشدت شفاف و سبک دارند. آنان ناراضی نیستند و متصل شِکوه نمی کنند.  دو کلمه‌ای که رُی، شخصیت اصلی داستان مالی جایلز، بارها و بارها، در خوشی و ناخوشی، به زبان می آورد این است: خدایا شکرت.

اما داستان " پدرها" و بازهم  آلیس مونرو. مونرو در این داستان به احوالات سه پدر و سه دختر، می پردازد. دختر اول که راوی داستان هم هست، امروز زنی جا افتاده است که خاطرات دوران نوجوانی اش را مرور می کند. او فرزند خانواده ای سنتی و متوسط بوده و همگان پدرش را مرد آبرو و صلاح و طنز می دانستند. ولی همین پدرمعقول گاه گاه سرکشی های دمدمی دختر نوجوانش را برنمی تافت و  بیزار از آن رفتارها  و محض صلاح و اصلاح دخترک توجه طلب‌ش به کمربند متوسل می‌شد. اما دختر دوم که دوست راوی است و از قضا مورد تحسین وی، فرزند پدری به غایت کج خلق و سخت گیر است که  بدلیل اخلاق تند پدر یک یاغی تمام عیار از آب در می آید و حتی پس از ترک خانه هم همچنان آرزوی انتقام از پدرش را در دل می پرورد. دختر سوم هم که از دو دختر پیشین کوچکتر است، دختری معصوم و نازپرورده است با پدری مهربان و خوش مشرب. راوی داستان  پس از نقل چند خاطره از دوران نوجوانی و معاشرتش با دو دختر یاد شده، وقتی یاد تنبیه ها و کتک های پدرش می افتد، از احساسات آن روز خودش شگفت زده میشود و از خود می پرسد چرا وقت تنبیه پدرش از رنج تحقیر زوزه نمی کشیده!  و این شگفت زده شدن از حس و حال روزهای دور، سخت مورد علاقه  آلیس مونروست و در بیشترداستانهای کوتاهش تکرار میشود.

داستان کوتاه، داستان کوتاه... لورا فورمن، ویراستار مجموعه داستانهای کوتاه برگزیده جایزه ا.هنری سال 2003،  معتقد است داستان کوتاه  بیش از رمان رابطه ای آنی و دیرپا میان نویسنده و خواننده برقرار می کند. شاید چون ما قصه و شخصیتهایش را همان طور تجربه می کنیم که زندگی را. درک ما از زندگی دیگران، حتی آنانکه فکر می کنیم خوب می شناسیم شان و دوست شان داریم، طی زمان و از طریق مشاهدات دقیق حاصل می‌شود، مشاهداتی که اغلب فشارهای روحی یا فقدان، این دو پایتخت توامان کشور داستان کوتاه، آشکارشان می کنند. این نکته که همگان در جهان منحصربفرد و یکه خود زندگی می کنند می تواند بسته به نوع مواجهه خواننده، ویرانگر، رهایی بخش یا حتی سرگرم کننده باشد. از طریق تجربه‌ی داستان کوتاه بهتر از آن می شویم که در زندگی هستیم، آماده تر برای همدلی، آماده تر برای دیدن دلایل انتخابهای دیگران...