پایش بازار

پویایی های بازار

1- قیمت نفت خام در هفته گذشته به تدریج بالا رفت و از مرز 75 دلار هر بشکه گذشته و به 76.34 دلار هر بشکه در بازار بورس لندن برای نفت خام برنت برای تحویل در ماه سپتامبر رسید. قیمت نقت خام وست تگزاس اینترمدییت تحویل در کاشینگ در ماه سپتامبر به 73.94 دلار هر بشکه صعود کرد. قیمت گاز طبیعی در بازار هنری هاب به 3.883 دلار هر یک میلیون بی تی یو رسید که از شاخص 4 دلار در هفته گذشته کمتر است. بنظر می رسد که اضافه شدن تولید نفت خام ایران و صادرات بیشتر این کشور، با توجه به مواضع جدید وزیر خارجه آمریکا در کویت از احتمال کمتری برخوردار است.

تفسیر هفته

2- ترکمنستان کشوری در شمال شرقی ایران در آسیای مرکزی و یکی از جمهوری های بازمانده از فروپاشی اتحاد شوروی است. این کشور مشحون از منابع گاز طبیعی است، بطوریکه از نظر ذخائر گاز طبیعی اثبات شده پس از روسیه، ایران، و قطر چهارمین دارنده گاز در جهان است. بافت جمعیتی آن و اکثر مردم از چند قبیله مشخص هستند. گرایش رهبران این کشور در پس از استقلال در 1992 خط مشی بیطرفی و تا اندازه ای انزوا بود. اما از چند ماه قبل نشانه هایی از نزدیک شدن به چین و ارتقاء سطح همکاری های بین دو کشور از روابط اقتصادی صرف به همکاری های اقتصادی-سیاسی- امنیتی با چین به چشم می خورد. ترکمنستان برخلاف دیگر کشورهای آسیای مرکزی عضو سازمان همکاری های شانگهای که پکن در این سازمان حرف اول را می زند و سازمان پیمان امنیت دستجمعی که مسکو بر آن مسلط است، نیست. تولید انبوه این کشور در پس از کشت پنبه در دوره شووری اینک به استخراج و صادرات گاز طبیعی خلاصه می شود. همسایگی این کشور با مناطق بحران زا مانند افغانستان و عدم دسترسی به دریاهای آزاد این کشور را ملزم به نزدیکی با یکی از قدرت های منطقه ای می کند.

ترکمنستان دارای 13 تریلیون متر مکعب ذخائر گاز طبیعی است که با تولید فعلی این کشور می تواند 230 سال به تولید خود ادامه دهد. در ده سال اخیر ترکمنستان سالانه 60 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی تولید نموده است که در مقایسه با ایران با 250 میلیارد مترمکعب در 2020 چندان به نظر نمی رسد. اما با توجه به مصرف این کشور یعنی 30 میلیارد متر مکعب در 2020، این کشور توانایی صادرات گاز تولیدی خودش را دارد. در گذشته با توجه به وجود خطوط لوله دوره شوروی، ترکمنستان می توانست که تنها گاز خود را به روسیه شوروی و بعدا به فدراسیون روسیه صادر کند. با توجه به تسلط مسکو بر مقدرات ترکمنستان این کشور مبلغ قابل توجهی از صدور گاز به روسیه دریافت نمی کرد. در پس از ریاست جمهوری پوتین در 2000، قراردادی مابین روسیه و ترکمنستان منعقد شد که مقدار 100 میلیارد مترمکعب از گاز ترکمنستان با قیمت 1.75 دلار هر میلیون بی تی یو خریداری شود، در حالیکه در همان زمان روسیه گاز طبیعی را به قیمت 3.45 دلار هر میلیون بی تی یو به آلمان می فروخت. در دوره ای ترکمنستان گاز خود را از طریق دو خط لوله به ایران می فروخت و حتی قراردادی برای انتقال گاز ترکمنستان به اروپا از طریق ایران و به روش سواپ امضا شد.

اما اختلافات ایران و ترکمنستان بر سر محاسبه قیمت گاز باعث توقف صادرات گاز این کشور به ایران شد. با ساخته شدن خط لوله گاز آسیای مرکزی-چین که دارای سه شعبه با مبداء ترکمنستان و یک شعبه از ازبکستان است، صادرات گاز به چین شروع شد. قیمت گاز طبیعی در ساحل چین در 2020 حدود 5 دلار هر میلیون بی تی یو بوده و صادرات 30 میلیارد مترمکعبی ترکمنستان به چین بازگشت پول قابل توجهی را برای ترکمنستان بهمراه خواهد داشت.

خطوط لوله توسط شرکت های چینی ساخته شده و اکنون علاوه بر عملیات انتقال گاز حتی حفاظت از لوله ها و تاسیسات آن به عهده شرکت های امنیتی خصوص چین است. گو این که اینک بخش قابل توجهی از این پول بابت ساخت خط لوله، تعمیرات و حفاظت از آن توسط شرکت های چینی برداشته می شود. می توان حدس زد که به تدریج ترکمنستان از حالت بیطرفی خارج شده و به چین نزدیک می شود. وزیر امور خارجه چین از عشق آباد در ماه گذشته دیدار داشت. دو طرف در مورد برآمدن مجدد طالبان تبادل نظر کردند.

نماینده ترکمنستان در شورای حقوق بشر ملل متحد علیرغم انتقادات دیگر کشورها به چین در مورد وضعیت اویغورها در سینک یانگ و اتباع هنگ کنگ به نفع پکن رای داد. در جریان مباحثات مربوط به مشخص کردن رژیم حقوقی دریای خزر و آخرین نشست آن در قزاقستان، ترکمنستان توانست مجوز احداث خط لوله ترانس کاسپین که از ترکمنستان در بستر دریای خزر به جمهوری آذربایجان می رود را به دست آورد. در این صورت گاز ترکمستان میتواند به اروپا نیز صادر گردد. ایران به دلیل موقعیت ژئوپلتیک و دسترسی به دریاهای آزاد و بازارهای تقاضا و همگرایی فرهنگی موقعیت ممتازی را در ترکمنستان دارد که از آن استفاده نمی کند. در آخرین تحول رئیس جمهور ترکمنستان در حاشیه دیدار با دبیرکل سازمان همکاری های منطقه ای هادی سلیمان پور اظهار تمایل کرده بود که روابط با ایران گسترش یابد.

3- در همین حال در ساحل جنوبی، چین در نظر دارد تاسیسات بزرگ واردات گاز طبیعی از دریا و ذخیره سازی آن را در استان گوانگدانگ شروع نماید. مجموع سرمایه گذاری برای تاسیسات تبدیل گاز طبیعی مایع شده (ال ان جی) به گاز طبیعی و انبارسازی آن حدود یک میلیارد دلار برآورد شده است. شرکت اکسون موبیل در این استان در نظر دارد که چند میلیارد دلار برای ایجاد پالایشگاه، کارخانجات پتروشیمی و از جمله تاسیسات ال ان جی سرمایه گذاری کند. در صورت اتمام تاسیسات ال ان جی، ظرفیت این تاسیسات 4 میلیون تن در سال در فاز اول است. در فاز دوم ظرفیت واردات ال ان جی به 10 میلیون تن در سال می رسد.

4- وزارت نفت عراق اعلام کرده که صادرات نفت عراق در ماه ژوئن کمی کاهش یافته اما درآمد این کشور از محل صدور نفت خام افزایش پیدا کرده است. در مجموع عراق 3.33 میلیون بشکه در روز نفت در ژوئن صادر کرده که از این طریق 6 میلیارد دلار درآمد داشته است. می توان در نظر گرفت که متوسط سالانه درآمد عراق از صادرات نفت خام به 72 میلیارد دلار برسد. در همین حال مشخص شده است که سرمایه گذاری لازم برای توسعه میدان گازی منصوریه در استان دیاله در سالهای اخیر علیرغم مصوبه مجلس عراق انجام نشده است. این میدان به این دلیل اهمیت دارد که در صورت توانایی برداشت از آن، عراق از واردات گاز طبیعی از ایران بی نیاز می شود. در این ماه یعنی ژوئیه بنابرگزارش وزارت انرژی عراق ایران دوبار صدور برق به عراق را متوقف کرده است.

5- اندونزی اعلام کرد که این کشور در سیاست گذاری های خود به نوعی هدف گذاری کرده تا سال 2060 به کربن صفر برسد. این کشور پیش بینی کرده که انتشار دی اکسید کربن در این کشور تا سال 2030 به بیشترین اندازه (پیک) می رسد. اندونزی در سه سال قبل از اوپک خارج شد، چون دیگر مقدار نفت خام تولیدی اش به اندازه ای نبود که صادرات داشته باشد. اندونزی در نظر دارد که همچنان از ذغال سنگ برای تولید برق استفاده کرده و از روش های گیاهی و جنگلی به توازن در مقدار دی اکسید کربن برسد.