مقدم در این گفت‌وگو برخی بندهای قانون جدید را مثبت ارزیابی کرده که باعث رونق رسانه‌ها می‌شود ضمن اینکه بنا به عقیده وی، برخی از بندهای تازه هم در نوع خود عقبگردی در قانون مطبوعات خواهد بود.
آخرین قانون مطبوعات بیش از 10سال سابقه دارد و با توجه به اضافه شدن فضای مجازی به جریان رسانه‌ای کشور به نظر شما آیا به قانون مطبوعات جدیدی نیاز داشتیم؟
به نظرم هر قانونی با توجه به شرایط اجتماعی و نیز تغییرات در حوزه‌های مرتبط به آن نیاز به‌بروزرسانی دارد. به نظرم با توجه به تغییرات در حوزه رسانه به همراه نقدهای درست به قانون قبلی لازم بود تغییراتی انجام شود و هرگاه براساس ضرورت‌ها و نظرهای کارشناسان انجام شود ظرفیت تغییر ایجاد می‌شود البته در شرایطی که وابسته به شرایط اجتماعی و التهابات خاص نباشد.
مثل ماجرای اصلاح قانون مطبوعات در مجلس ششم که با نامه رهبر انقلاب این اتفاق رخ نداد دلیلش هم این بود که این شرایط برای اصلاح قانون مطبوعات مناسب نیست و افرادی که می‌خواهند آن را اصلاح کنند تابع شرایط سیاسی روز هستند زیرا اصلاح قانون باید از فضای هیجانی یا احساسی دور باشد.
جناب مقدم، شما این قانون را خوانده‌اید. نظرتان به صورت کلی درباره آن چیست؟
آنچه که من دیدم متن کامل قانون نبود و فقط بخش‌هایی به صورت گزینش شده منتشر شده و امکان قضاوت کلی نمی‌دهد. ضمن اینکه این یک پیش‌نویس برای قانون جدید است و در حال طی کردن مراحل ابتدایی است که باید به مجلس برود. متاسفانه در کمیسیون فرهنگی مجلس هم به شکل موازی روی قانون مطبوعات کار شده است و امیدواریم در نهایت یک متن واحد را شاهد باشیم.
آقای حسین انتظامی، دستیار ارشد وزیر ارشاد در نوشتارشان بر این متن مدعی شده‌اند که این لایحه برای تقویت رکن چهارم دموکراسی است. نظر شما درباره این صحبت چیست؟
به نظرم این قانون (با توجه به بخش‌هایی که منتشرشده) در کلیت می‌تواند فضای بهتری را برای مطبوعات رقم بزند. یکی از آن نکات این است که بین تخلف و جرم فاصله‌گذاری شده و این مثبت است.
طبق این قانون بخش تخلفات را در کمیسیون رسیدگی رسانه‌ها که بعداً جایگزین هیات نظارت می‌شود، بررسی می‌کنند و جرائم را به دادگاه ارجاع می‌دهند، سعی شده است بین آن‌ها یک تفکیک صورت بگیرد البته دادگاه‌های ما به این نکته توجه داشتند ولی با این قانون عملاً بخشی از مطبوعات با توجه به مسائل‌شان به دادگاه نمی‌رود و در کمیسیون مورد بررسی قرار می‌گیرد. این خودش یکی از آن نکات مثبت است و نگرانی ناشی از تعطیلی مطبوعات و لغو امتیاز نشریه و بیکاری افراد را از بین می‌برد . در حالی که پیش از این دیده بودیم که دادگاه بعد از چند سال توقیف ،نشریه را از اتهام مبرا می‌کرد.
یکی از نکات خوب قانون جدید این است که طرح شکایت از مطبوعات زمان‌دار شده است فارغ از زمانی که گذاشته شده است. سه سال بعد از خروج من از جام‌جم، شخصی از مطلب مربوط به چهار سال قبل شکایت کرده بود.
این مساله هم وقت دادگاه و هم افراد را می‌گیرد که زمان‌دار کردن آن اقدام خوبی است و راه جلوگیری از آتوگرفتن از اهالی رسانه را هم می‌بندد.
این قانون در حوزه اخلاق روزنامه‌نگاری هم ورود کرده است. درباره این چه نظری دارید؟
یکی از نکات دیگر این قانون توجه به اخلاق روزنامه‌نگاری است که گاهی در منشورها و میثاق‌نامه‌های اخلاقی ما این‌ها را امضا می‌کنیم. حالا چه بهتر که تبدیل به قانون شود که در موارد 26 و 28 است که در حقیقت مشخص می‌کند که خبرنگار از کدام جلسات می‌تواند گزارش تهیه کند یا از مکان‌هایی مثل بیمارستان و زندان نحوه تهیه گزارش چگونه است؛ این که به این اصول توجه شده خوب است. البته این قانون از جهتی کار را سخت کرده چرا که طبق ماده 29 انتشار فیلم و صوت و عکس از کودکان زیر 18 سال بدون اجازه اولیای آن‌ها ممنوع است.
کلیت این مساله خوب است اما در عمل کار عکاس‌ها را سخت می‌کند در مسائلی مانند عکاسی از فضایی که کودکان در آن وجود دارند. نکته کلی در چارچوب اخلاقی روزنامه‌نگاری است اما در جزئیات باید ببینیم چقدر در بحث اطلاع‌رسانی محدودیت ایجاد می‌کند. فرض کنید در هنگام بحران توجه به کودکان زیاد است و این قانون می‌تواند محدودیت‌زا باشد.
یکی از مسائل مهم قانون جدید بحث تعطیلی رسانه‌هاست؟
با توجه به این قانون روزنامه‌ای بر سر مساله‌ای مجبور به پرداخت جریمه است اما تعطیل نمی‌شود این خودش یکی از نکات ماده 43 است.
این قانون باعث نمی‌شود که هتک مقدسات در رسانه‌ها راحت‌تر صورت بگیرد؟
این قانون را می‌توان در فضای کلی‌تری دید که چه نوع تخلفی صورت گرفته است. بعضی از تخلفات را می‌بینید که نه مدیر مسوول نه خود روزنامه نمی‌خواستند همچنین تخلفی شکل بگیرد و ناشی از یک غفلت بوده است مانند انتشار یک مطلب یا کاریکاتور که ممکن است شامل اهانت به مقدسات است.
یک نظر این است که باید روزنامه بسته یا امتیازش لغو شود.این یک بحث حساس است و شاید نظر بر این باشد که دست افراد حساس در این مسائل باز است اما واقعاً فرض بر این نمی‌گذاریم که افراد می‌خواهند اهانت کنند در تجربیات گذشته ناشی از غفلت بوده است و قصدی پشت آن نبوده است.
خیلی از روزنامه‌ها هم بعد از مدتی با حکم دادگاه دوباره برمی‌گردند ولی نکته شما درست است که باید به آن دقت شود باید در این مسائل بیشتر بحث شود که ببینیم جنبه بازدارنده دارد یا خیر.
این قانون درباره توقیف رسانه‌ها چه می‌گوید؟
در ماده 82 که نوشته است توقیف فعالیت مطبوعات و خبرگزاریها جز در جرائم امنیت داخلی و خارجی موضوع این قانون ممنوع است و جز در امنیت ملی نمی‌توان یک روزنامه یا خبرگزاری را متوقف کرد اما طبق ماده 76 کمیسیون مجاز شده است که فعالیت رسانه‌ها را تعلیق کند. این جا دو بند قانون با یکدیگر تناقض دارند و لازم است که اصلاح شود. البته اگر کل قانون را می‌دیدم بهتر می‌شد قضاوت کرد.
قانون پیشنهادی در بخش‌هایی درباره تاسیس رسانه جدید با هزینه دولتی هم نظر داده است. به نظرتان این بخش‌ها قابل اجرا خواهد بود؟
نکته دیگر قانون جدید این است که از تاریخ اجرای این قانون دیگر سازمانی از محل اعتبارات دولتی و عمومی نمی‌تواند مجوز خبرگزاری یا رسانه دریافت کند. کاملاً هم عملی است؛ چرا که وقتی خود وزارت ارشاد مجوزی ندهد این کار قابل انجام است. البته سال‌های بعد شاید این قانون ما را دچار چالش کند.
الان تعدادی از خبرگزاری‌های موجود باید پالایش شوند؛ چرا که یک موج ذهنی شکل گرفته که همه دنبال دایرکردن خبرگزاری باشند در حالی که هیچ جای دنیا چنین چیزی نیست. به نظرم وزارت ارشاد باید یک پالایش انجام و یک سری که صلاحیت خبرگزاری را ندارند، حذف کند.
فرض کنیم این اتفاق افتاد و کسی بعداً با شرایط سختی که شما ایجاد کردی درخواست مجوز خبرگزاری کرد آیا به او گفته می‌شود که مجوزی داده نخواهد شد؟
به نظرم باید شرایط را آن‌قدر سخت کنیم و بگوییم چون این شرایط محقق نمی‌شود مجوز خبرگزاری داده نمی‌شود تا ما به عدد معقول‌تری برسیم. به نظرم سال‌ها بعد دوباره بر این قانون اصلاحیه خواهد خورد در حالی‌که می‌توانیم شرایط را برای دادن مجوز سخت کنیم.
درباره شکایت از اهالی رسانه این قانون چه پیش‌بینی کرده است؟
همه اهالی مطبوعات دادگاه‌هایی را می‌روند به خاطر خبری که از خبرگزاری رسمی منتشر کرده‌اند. حال از شما شکایتی می‌شود و وقتی در دادگاه می‌گوییم این به نقل از خبرگزاری کار شده پاسخ می‌دهند که ما به خبرگزاری کاری نداریم و از روزنامه شما شکایت شده است و ما محکوم می‌شویم به خاطر خبری که یک منبع رسمی منتشر کرده است. قانون این مساله را استثناء کرده است و در یک ماده دیگر می‌گویید که نقل سخنان مقامات رسمی را هم مستثنا کرده چرا که گاهی ما باید پاسخگوی حرفهای آن فرد هم باشیم.
آیا نقدی به این قانون ندارید؟
چرا اتفاقاً نقد دارم. ماده70 می‌گوید که در صورتی که روزنامه‌نگاری در جریان انجام وظایف حرفهای فوت کند و فاقد بیمه باشد اشخاص تحت تکلف او حق دریافت مستمری ماهانه به میزان دوسوم حقوق متوفی از مالک مطبوعات تا پنج‌سال هستند. این موضوع با قوانین دیگر و البته قانون کار همخوانی ندارد و رابطه کارگر و کارفرما را باید اول مشخص شود تا احکامی برای آن تعیین شود.
الان برخی روزنامه‌نگارها به صورت حق‌التحریری کار می‌کنند و این مدل به رسمیت شناخته شده است. و رابطه استخدامی با رسانه ندارد حال اگر اتفاقی برای این فرد بیفتد باید تا پنج‌سال حقوق بدهید؟ مگر اینکه قانون یک اجباری برای بیمه کردن بگذارد و بعد از برقرار شدن رابطه استخدامی همه احکام مربوط به آن اجرا شود.
به نظر می‌رسد این قانون سایت‌های خبری را نادیده گرفته است؟
نکته بعدی در بحث ترکیب کمیسیون است و آنچه من ندیدم توجه به سایت‌هاست. بحث سایت‌ها غیر از بحث خبرگزاری و مطبوعات است. البته یک تعداد از این سایت‌ها مجوز ندارد که باید در همین قانون مشخص شود که حمایت از کسانی است که مجوز دارند پس در مورد دیگران درباره این قانون صحبت نمی‌کنیم.
قاضی هم در نخستین مرحله رسیدگی می‌پرسد مجوز دارید یا خیر اگر داشت که زیر چتر قانون می‌آید. نمونه آن ماده 71 است که کمیسیون جایگزین هیات نظارت است. در این ماده خبرگزاریها و مطبوعات نماینده دارند اما هیچ جایی از سایت‌های خبری سخنی گفته نشده است. جالب اینجاست که در اینجا هم نماینده سردبیر مطبوعات هست و هم مدیرمسوول است. حالا اگر مسوولیت طبق این قانون برعهده مدیرمسوول است، سردبیر و دیگران موضوعیتی ندارند.
بحث مسوولیت مدیرمسوول و برائت خبرنگار مثبت است یا منفی؟
ما این مساله را در هر دو قانون داشته‌ایم که فقط تاکید می‌کرد که صاحب امتیاز در قبال خط‌مشی کلی روزنامه مسوول است اما مدیرمسوول در قبال تک تک مطالب آن. بعداً قانون اصلاح شد وعلاوه بر مدیرمسوول نویسنده مطلب هم اضافه شد. نویسنده می‌گوید که من مالک رسانه نیستم یک مطلبی نوشتم و فکر می‌کردم که درست باشد در روزنامه مسوولیت با شماست و می توانستید اصلاح کنید و یا اساسا منتشر نکنید . لذا او مسولیتی را متوچه خود نمی‌بیند . .
گاهی شاکی‌ها فقط از نویسنده شکایت می‌کردند و برخی از مدیرمسوول و برخی از هر دو. به نظر من این بازگشت به قانون قدیمی است که یک نفر فقط مسوول باشد و به دادگاه برود و پاسخگو باشد و از این جهت امنیت خبرنگار را تامین می‌کند و کار خوبی است که هر کدام از اجزای رسانه باید به مسوولیت خود درست عمل کنند تا یک روزنامه منتشر شود.
