اگرچه همه می‌دانند افزایش نرخ تورم و تشدید فشار بر مردم که تأمین زندگی و معیشت ساده را هم دشوار کرده در فشارهای بین المللی و مشکلات فروش نفت و درآمد ارزی ریشه دارد اما گاهی مردم کوچه و خیابان می‌پرسند چگونه است که طالبان با آن شکل و شمایل شلخته و حکومت بدوی توانسته در این چهار سال از پس تورم برآید و ما با این همه ساختار و کارشناس و دانشگاه و اداره و نظریه پرداز و سیاست مداران مدعی، نه!

 این پرسش ساده اما قابل تأمل را با مرتضی عزتی کارشناس افتصادی در میان نهادیم تا پاسخی سرراست و ساده برای مطرح کنندگان دریافت کنیم.

او گفته است: افغانستان ارتباط چندانی با مبادلات بین‌المللی ندارد و بالطبع تنش‌های آن چنانی را هم با کشورهای خارجی تجربه نمی‌کند و در نتیجه مجبور به تحمل فشارهای خارجی نیست. بنابراین حالت طبیعی تورم در این کشور داشته امری طبیعی و معمول است. همچنین در افغانستان دیگر تلاطم‌های سیاسی و امنیتی تقریبا عملا وجود ندارد. بنابراین با وجود اینکه افغان‌ها اقتصاد پیشرفته‌ای ندارند، نوعی آرامش و ثبات اقتصادی را تجربه می‌کنند.

وی به همین توضیح بسنده می‌کند در حالی که برخی به شمار زیاد کارمندان و دستگاه های تبلیغاتی و نیاز به تأمین بودجۀ آنان هم اشاره می کنند در حالی که افغانستان این گونه نیست.

عزتی اما در ادامه می گوید: اقتصاد ایران به گره‌های کور دچار شده و تنش نظامی، تنش سیاسی، تنش منطقه‌ای و تنش‌های داخلی را تجربه می کند و همین ها رسیدن به «اقتصاد به سامان و منظم» را به هدفی دشوار تبدیل کرده است. همچنین باید اشاره کرد که مبادله‌های مالی در ایران تحت تاثیر بازارهای مالی بین‌المللی قرار دارد. به طوری که وابستگی شدید به ارزهای خارجی، اقتصاد در ایران را به ورطه ورشکستگی کشانده است.

به اعتفاد این مدرس اقتصاد: یکی از دلایل شلختگی اقتصاد در ایران وابستگی شدید دولت به درآمدهای نفتی است. پس وقتی همیشه درتحریم‌ایم و نمی‌توانیم نفت را با قیمت مناسب به فروش برسانیم، دولت با کسری بودجه و مشکلات دیگری روبرو می‌شود. همچنین بسیاری از فعالان اقتصادی دنبال آن هستند که از فعل و انفعالات ارزی به نحوی بهره‌مند شوند و در همین راستا  اشخاص حقیقی و حقوقی هم در کشور تلاطم ایجاد می کنند.

وی توضیح داد: همچنین پدیده نامأنوسی که در تصمیمات غلط اقتصادی سهم زیادی دارد مسئولان و تصمیم گیرانی هستند که تخصص، تجربه و کارنامه قابل قبولی ندارند اما  در تصمیم سازی های اقتصادی دخالت جدی دارند. بنابراین می‌توان گفت، اقدامات این دسته به طور ویژه موجب گرانی‌های روز به روز شده  و مردم را دچار فقر مفرط می‌کند.

این چهره خاطرنشان کرد: همچنین یک بخش از مشکلات ناشی از سنگین‌ شدن هزینه‌های دولت است. در واقع دولت بسیار پرخرج است. به همین دلیل تأمین مالی هزینه‌های جاری و پرداخت یارانه، دولتی را به سمت چاپ پول و همچنین استقراض از بانک مرکزی هدایت می کند ؛ رویکردی که بر اساس قانون اقتصاد به شدت تورم زا تلقی می‌شود و از آنجا که تورم به تولید کننده و عرضه کننده وارد می شود گاه قیمت‌ها 2 و حتی 3 برابر می‌شوند.

عزتی در پایان یادآور شد: وقتی تغییرهای قیمتی بالا برود، یعنی تورم زیاد شود انتظارات تورمی هم افزایشی می‌شود. در نتیجۀ چنین حالتی قیمت‌گذاری کالاها و خدمات به طور کاملا طبیعی بسیار بیشتر از تورم اوج می‌گیرد. بنابراین اینکه اقتصاد در ایران وضعیتی گره در گره و ناپایدار را  از نظر تورم تجربه می کند با توجه به این مشخصات وبر اساس قوانین اقتصاد عجیب نیست اگرچه دردناک و تأسف‌بار است.