گروه تعاملی الف - محمد مهدی ترحمی:

بسیاری از سالمندان در کشورهای مختلف، گاه در معرض خشونت خانگی قرار می‌گیرند، بدین ترتیب که عمدتا از طریق خشم و پرخاشگری، حمله ور شدن، خشونت کلامی و فیزیکی و آزار جسمی، روانی، بی توجهی و سوءاستفاده های مالی مورد آزار فرد مراقب قرار می‌گیرند. حسب بررسی‌های بعمل آمده این موضوع در کشورهای در حال توسعه بیشتر مشاهده می شود.

سالمند آزاری از جمله خشونت‌های خانگی بوده که برخلاف همسرآزاری و کودک آزاری، تا حدی ناشناخته مانده، زیرا رسانه ها بیشتر به دو مورد اخیرالذکر پرداخته اند و متأسفانه فقدان قوانین حمایتی از سالمندان یا تمهیدات و سیاست‌های مشخص جهت حمایت از سالمندان در برابر خشونت های خانگی در ایران، موجب تشدید مشکلات این قشر آسیب پذیر در جامعه گردیده، و در این بین برخی اقشار از جمله وکلای دادگستری و مددکاران و پرستاران جهت رفع مشکلات فرد قربانی خشونت خانگی تلاش می‌کنند.

سالمندان نیاز به مراقبت و بعضا پرستاری بصورت تمام وقت دارند. در مواردی سالمندان به آسایشگاه‌‌های ویژه سالمندان سپرده می‌شوند، لیکن عمدتا فرزندان و بستگان فرد سالمند با انگیزه آسودگی وجدان و یا قضاوت جامعه، یا مبادرت به سوءاستفاده‌های مالی از سالمند؛ آنها را در خانه نگه می‌‌دارند و بدینوسیله فرد سالمند تحت نگهداری همسر یا خواهر و برادر و فرزندان یا حتی پرستار می‌باشند و متاسفانه تجربه مراجعات به وکلای مدافع و مددکاران حاکی از‌ اعمال خشونت خانگی توسط همین افراد است.

چنین تعرضات و خشونت‌هایی می‌تواند زمینه را برای بروز عوارضی همچون کاهش اعتماد به نفس، حس ناامیدی از زندگی و مشکلات روحی روانی را برای سالمند در پی داشته باشد. سالمندان داری حقوقی هستند و حمایت از ایشان توسط حاکمیت و قانون گذاران ضرورت دارد لذا توجه به حقوق سالمندان و بررسی موارد سالمند آزاری و داشتن برنامه مشخص در مسیر جلوگیری از رشد این مشکلات، به عهده دولت و برنامه ریزان اجتماعی است.

بی توجهی به نیازهای سالمندان از طریق عدم رسیدگی به نیازهای درمانی و بهداشت آن ها، و اهمال در تهیه پوشاک تمیز و متناسب، پیگیری شرایط درمانی و مراجعه به پزشک و فراهم کردن دارو، همچنین تهیه مواد غذایی مناسب با شرایط خاص جسمانی سالمند و یا در شرایطی که شخص مراقب قصد ترک منزل را دارد، سالمند را تنها رها کردن و درب منزل را قفل کردن، بروز می‌کند. نگهداری از سالمندان، طبعا مراقبان را نیز تحت فشارهای متفاوتی قرار می‌دهد و اصولا مراقبت از سالمندان کار ساده و راحتی نیست و مستلزم صبوری و زحمت است، علی الخصوص برای افراد میان سال که در اثنای دو فرایند پرورش و تربیت اولاد خود و نگهداری از والدین قرار دارند که خود موجب تشدید دشواری کار می‌شود.

علی الاصول سالمند‌آزاران دارای ویژگی خاصی هستند که وجود برخی از این ویژگی‌ها در فرد مراقب، قرینه‌ای برای تشخیص سالمندآزار است، از جمله شاخص‌های این ویژگی‌ها، اعتیاد داشتن به مواد مخدر و یا مصرف الکل و یا بیکاری یا سابقه کیفری و اختلال رفتاری ضد اجتماع در شخصیت فرد مراقب می باشد. متاسفانه عمده افراد سالمند آزار به شخص سالمند وابستگی مالی دارند و مبادرت به سوءاستفاده مالی نیز فی نفسه سالمند را مورد آزار قرار می‌دهد. لازم به ذکر است تحقیقات تایید کرده که بیشترین سالمند آزاری ها از جانب همسر واقع می‌شود.

علی ایحال در ایران همچون بسیاری از کشورها گزارشات رسمی و آماری جامع و دقیقی در خصوص سالمند آزاری وجود ندارد و برغم تاکید و تبلیغات و ترویج فرهنگ حفظ احترام و رسیدگی به نیازهای سالمندان، متاسفانه پدیده سالمندآزاری همچنان ظهور داشته و فرهنگ سازی، بصورت جامع و موثر واقع نشده است و همچنان سالمندان هستند که مورد سوء رفتار مراقب خود که عمدتا همسر یا فرزند یا خواهر و برادر و پرستار است، قرار می‌گیرند. لذا شناخت سوء رفتارها و وجود گزارشات صحیح و جامع در این خصوص و عوامل مرتبط با آن، می تواند برای جامعه، آگاهی بخش و حساسیت سازمان های مرتبط را ارتقاء دهد، لیکن در این بین متاسفانه کشورهای در حال توسعه چشم انداز مشخصی برای مقابله با رشد پدیده سالمند آزاری ندارند.