به گزارش الف، دنیل جولی و پیا لامبرتی در مقاله ای در پایگاه خبری کانورسیشن، شیوع ویروس کرونا را فراهم کننده زمینه ای مناسب جهت بسط و گسترشِ تئوری های توطئه معرفی کرده اند و نسبت به تبعاتِ وخیم آن هشدار داده اند:

  «    "ویروس کرونا" به شیوع و گسترش خود در کشورهای اقصی نقاط جهان ادامه می دهد. موارد جدیدی از ابتلا به این ویروس در کشورهای مختلف، لحظه به لحظه گزارش می شوند. با این حال، اینگونه به نظر می رسد که تئوری های توطئه نیز، با همان سرعتی که ویروس کرونا شیوع پیدا می کند، گسترش می یابند. تئوری هایی که ادعا می کنند بازیگرانِ قدرتمندِ جهانی در حالِ طرح ریزیِ نقشه های شومی با استفاده از این ویروس هستند. تحقیقات و مطالعات ما در مورد تئوری هایِ توطئه یِ مرتبط با مسائل پزشکی نشان می دهند که این تئوری ها از این ظرفیت برخوردار هستند تا به  اندازه شیوع یک ویروس، برای جوامع مختلف خطرناک باشند.

در این زمینه، یک تئوری توطئه وجود دارد که می گوید: "ویروس کرونا در حقیقت یک سلاح بیولوژیک است که توسط سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا(سیا) مهندسی شده و هدف اصلی آن به راه انداختن جنگ بر علیه چین است". برخی تئوری های توطئه دیگر نیز بر این نکته تاکید دارند که "ویروس کرونا ساخته دستِ دولت های آمریکا و انگلیس است و آن ها قصد دارند با معرفی واکسنِ این بیماری، پولِ زیادی به جیب بزنند".

اگرچه بسیاری از این تئوری های توطئه دور از ذهن به نظر می رسند، با این حال، این اعتقاد که قدرت های شیطانی و شرور، طرحی پنهانی را با استفاده از این ویروس دنبال می کنند، به نحو گسترده ای در جوامع مختلف به گوش می رسد. اغلب این مسائل و اعتقادات(که در قالب تئوری توطئه مطرح می شوند)، با مساله بهداشت و سلامت مرتبط هستند. یافته های یک نظرسنجی که در سال 2019 توسط موسسه انگلیسی "یوگاو" انجام شده نشان می دهند: 16" درصد از پاسخ دهندگان(در نظر سنجی) در اسپانیا بر این باور بوده اند که ویروس اچ آی وی/HIV، به صورت عامدانه توسط یک گروه یا سازمان مخفی ساخته شده و در جهان گسترش پیدا کرده است. از سویی، 27 درصد از پاسخ دهندگان فرانسوی و 12 درصد از پاسخ دهندگان انگلیسی بر این اعتقاد هستند که حقیقت در مورد آثار مضر و زیان بارِ واکسن، به عمد، از مردم در جوامع مختلف پنهان شده است".

گسترش اخبار جعلی و تئوری های توطئه پیرامونِ ویروس کرونا، تا حدی به مشکلی بزرگ تبدیل شده که سازمان بهداشت جهانی صفحه ای را در فضای مجازی برای مقابله با آن ها ایجاد کرده است. این سازمان پیشتر از لفظ" Infodemic"  برای توصیف شایعات و اخبار جعلی پیرامون ویروس کرونا استفاده کرده بود. 

*گسترش و شیوع تئوری های توطئه

مطالعات و پژوهش ها نشان می دهند که تئوری های توطئه در زمان های بحرانی در جوامع مختلف، میلِ به ظهور و گسترش دارند( در این چهارچوب، آن ها شبیه افزایش وقوع حملات تروریستی، تغییرات سریع سیاسی و یا بحران های اقتصادی، در بحبوحه شرایط بحرانی هستند). تئوری های توطئه در دوره های زمانی که عدم قطعیت و تهدیدات برجسته می شوند، رشد می کنند و خود را نشان می دهند. این یعنی دقیقا همان لحظه هایی که ما سعی می کنیم جهانِ هرج و مرج گونه(در شرایط بحرانی) را به نوعی تفسیر کنیم و به معنایی از آن برسیم. درست در بحبوحه شیوع یک بیماری و ویروس نیز، شرایطِ اینچنینی حاکم می شود. امری که به وضوح، چراییِ شیوع و گسترشِ تئوری های توطئه در رابطه با ویروس کرونا را توضیح می دهد.

ُدر این راستا، در سال های 2016-2015 و در بحبوحه شیوع "ویروس زیکا"، شاهد شرایط و وضعیت مشابهی بودیم. تئوری های توطئه ای که حولِ ویروس زیکا شکل گرفته بودند به این گزاره اشاره داشتند که این ویروس بیش از آنکه یک رویداد و حادثه طبیعی باشد، سلاحی بیولوژیک بوده است. بر اساس یافته های یک پژوهش که به بررسی نظراتِ(و کامنت های) منعکس شده در وب سایتِ "ردیتRaddit  "در بحبوحه شیوع ویروس زیکا پرداخته، این نکته مشخص شده که سخنان مبتنی بر تئوری های توطئه از سوی مردم، به مثابه راهی از سوی آن ها جهتِ کنار آمدن با عدم قطعیت و وضعیت نامشخصی که آن ها از سوی این ویروس احساس می کرده اند، امکان بروز یافته اند. 

اعتماد به توصیه هایِ سازمان ها و متخصصان حوزه پزشکی، منبعی مهم در مواجهه با یک بحرانِ مرتبط با موضوع سلامت است. با این حال، افرادی که به تئوری های توطئه اعتقاد دارند، عمدتا اعتمادی به گروه هایی که آن ها را قدرتمند تصور می کنند(نظیرِ مدیران، سیاستمداران، و شرکت های داروئی)، ندارند. اگر مردم اعتماد نکنند، احتمال بسیار کمی وجود دارد که توصیه های پزشکی را دنبال کنند.

محققان نشان داده اند که تئوری های توطئه در حوزه پزشکی از این قدرت برخوردارند تا بی اعتمادی به مقام های بهداشت و سلامت را افزایش دهند. امری که می تواند بر بر تمایل و گرایش مردم در حفاظت از خودشان تاثیرگذار باشد. احتمال کمی وجود دارد که آن دسته از مردم که تئوری هایِ توطئه پزشکی را تصدیق و تایید می کنند، به واکسیناسیون تن در دهند و یا از آنتی بیوتیک ها استفاده کنند. این گروه از افراد به احتمال زیاد، مکمل های گیاهی و یا ویتامین ها را مورد استفاده قرار می دهند. اضافه بر این، آن ها به احتمال زیاد به توصیه های پژشکی از سوی افراد غیرمتخصص نظیر دوستان و خانواده اعتماد می کنند.

*پیامدهای حاد و وخیم تئوری های توطئه در حوزه مسائل پزشکی

با توجه به آنچه تاکنون گفته شد، آن دسته از انسان هایی که تئوری های توطئه در مورد ویروس کرونا را تصدیق و تایید می کنند، به احتمال کمتر، توصیه های بهداشتی نظیرِ شستشوی مکرر دست ها با صابون و یا تمیز کردن آن ها با الکل و یا قرنطینه خود پس از بازدید از مکان هایی که پرخطر بوده اند را به اجرا خواهند گذاشت. 

در حقیقت، این دسته از افراد به احتمال زیاد دیدگاه های منفی در مورد رفتار پیشگیرانه(از ابتلای به بیماری) دارند و یا به آلترناتیوهای درمانی خطرناکی(به جاریِ روش های پژشکی موثر) در مواجهه با بیماری ها روی می آورند. این مساله، احتمالِ شیوع و گسترشِ هرچه بیشتر ویروس و ایجاد خطر برای تعداد بیشتری از مردم را افزایش می دهد. 

در این راستا، ما شاهد ظهور "روش های درمانی جایگزین" نیز هستیم که برخی از آن ها واقعا خطرناک هستند. در این رابطه می توان به مروجان یک تئوری توطئه پرطرفدار در آمریکا اشاره کرد که می گویند: "ویروس کرونا توسط یک دولت مخفی طراحی و منتشر شده(آن ها بر این باورند این حرکت بر علیه دولت ترامپ بوده) و می توان با خوردن مایع سفید کننده آن را دفع کرد و به آن مبتلا نشد". 

گسترش و شیوع تئوری های توطئه در حوزه پزشکی می تواند همچنین پیامدهای حادی را برای دیگر بخش های جامعه نیز به همراه داشته باشد. برای مثال، در جریان "مرگ سیاه در اروپا"(اشاره به شیوع ویروس طاعون در اروپا در قرن 14 میلادی دارد)، یهودی ها به عنوان مسوول اصلی شیوع بیماری هدف حمله قرار گرفتند. این تئوری توطئه منجر به حملات خشونت آمیز به/ و کشتار جامعه یهودیان در سرتاسر اروپا شد. شیوع ویروس کرونا نیز منجر به افزایش جهانیِ حملات نژادپرستانه علیه آن دسته از انسان هایی شده که تصور می شود اهل شرق آسیا هستند(در این زمینه گزارش های متعددی منتشر شده است). 

با این همه، امکان مداخله و متوقف ساختنِ شیوع و گسترشِ تئوری های توطئه وجود دارد. شواهد و پژوهش ها نشان می دهند که کارزارهایی(کمپین هایی) که به ترویج استدلال هایی ضدِ تئوری های توطئه در زمینه پژشکی می پردازند، احتمالا در اصلاحِ عقاید نادرست، تا حدی موفق بوده اند. 

تئوری های توطئه می توانند برای جامعه بسیار مضر و خطرناک باشند. آن ها نه فقط بر گزینه ها و انتخاب های مرتبط با بهداشت و سلامتِ انسان ها تاثیر می گذارند بلکه در ارتباطِ گروه های مختلف با یکدیگر نیز اثر می گذارند و خشونت و دشمنی را نسبت به گروه هایِ هدفِ تئوری های توطئه نیز تشدید می کنند. از این رو، همزمان با انجام تلاش های گسترده جهت مقابله با شیوع ویروس کرونا، دولت ها باید اقدامات لازم جهتِ متوقف ساختنِ نشرِ اطلاعات غلط و تئوری های توطئه که مرتبط با ویروس کرونا هستند را نیز پیش از آنکه آن ها از کنترل خارج شوند، در دستور کار خود قرار دهند.»

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

نویسندگان: 

*دنیل جولی، وی مدرس روانشناسی در دانشگاه نورث آمبریای نیوکاسل است. 

*پیا لامبرتی، وی پژوهشگر مقطع دکترا در رشته روانشناسیِ اجتماعی و حقوقی در دانشگاه یوهانس گوتنبرگ در شهر ماینتس آلمان است.

*لینک: https://theconversation.com/coronavirus-is-a-breeding-ground-for-conspiracy-theories-heres-why-thats-a-serious-problem-132489