«دینداری در دنیای معاصر»
نویسنده: سید مجتبی حسینی
ناشر: کتاب نیستان، چاپ اول 1397
158 صفحه، 17000 تومان
****
پیوند دین با ساختارهای سنتی جوامع باعث شده که زندگی در دنیای مدرن برای افرادی که دغدغه دین و دینداری دارند، همواره با چالش های فراوانی روبرو باشد. با توجه به این مهم یکی از ضروری ترین نیازهای چنین افرادی، توجه به مشکلات و موانع دینداری در این روزگار به حساب می‌آید. در این راستا بی‌شک شناخت دقیق پارامترهای موثر در ایجاد تقابل دینداری با دنیای مدرن، از مهمترین و اساسی‌ترین گام ها برای ورود به این وادی و تلاش جدی در راستای گسترش و تقویت دینداری است.
«دینداری در دنیای معاصر» نوشته سید مجتبی حسینی که به تازگی به همت کتاب نیستان منتشر شده، کتابی است که با تمرکز روی این موضوع مهم برای انسان معاصر شکل گرفته است. حسینی در مقدمه کتاب از دلایل ضرورت پرداختن به این مهم می نویسد: «چه بسا کسی بخواهد به دلیل الزامات خاص دینی و مذهبی مورد نظر خود، سبک زندگی‌ای داشته باشد که یا با دنیای معاصر قابل جمع نباشد یا قابل جمع به نظر نرسد؛ در این دفتر حد متعادل و به نوعی حداقل ضروری دینداری آن هم براساس مستندات اصلی دین، و نه شعارها، عادت‌ها و فرهنگ‌ها بازخوانی شده است.»
نویسنده کتاب، دارای تحصیلات حوزوی است، او از سنین نوجوانی به کسب معارف دینی پرداخته و در سی سالگی به درجه اجتهاد رسیده است. حسینی به تحصیلات حوزوی بسنده نکرده و تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته راه و ساختمان، معماری و فلسفه علم ادامه داده است و در سالهای اخیر به عنوان محقق و دانشمند علوم دینی فعالیت می‌کند. آثار متعددی از این نویسنده توسط نشر نیستان منتشر و به دست علاقمندان کتاب رسیده است. از جمله این آثار می‌توان به مقامات اولیاء، پویش پیامبر، سلوک اجتماعی، موعود غدیر، حضرت سکینه اسطوره ادب و عرفان ومعراج اشاره کرد.
حسینی در جدیدترین اثر خود «دینداری در دنیای معاصر»، سعی داشته تا شاخصه‌های دینداری را که بر اساس روایت‌های معصومین بیان شده، با عنایت به ویژگی‌های زیست انسان امروز در جهان مدرن، مورد واکاوی قرار دهد.
حسینی با این اعتقاد که هرکس بر پایه تصورات و شناخت خود می‌تواند پارامترهای خاصی در رابطه با دینداری داشته باشد، در پیشگفتار کتاب می‌نویسد: « نگاه کلی ما در این مجموعه رعایت حداقل شرایط لازم مورد قبول پیشوایان دینی برای دیندار بودن است، اگرچه لایه‌های دین داری که هر شخص ممکن است برای خود بپسندد نیز مورد احترام و تکریم است»
نویسنده کتاب سخن خود را با ارائه تعریف و تشریح دنیای معاصر و جهان مدرن امروز آغاز می‌کند و به چالش دین و دنیا اشاره می‌کند، چالشی که قرن‌هاست در میان دینداران بود و در این روزگار نیز همواره تکرار شده است. چراکه در مناسبات دنیای امروز که همه چیز با معیار منطق نوین دو دو تا چهار تایی سنجیده می‌شود و پایبندی به یکسری اصول اخلاقی و دینی از دیدگاه بسیاری چندان عقلانی به نظر نمی‌رسد. حسینی باور دارد که: «پیشرفت‌ها و توانمندی‌های شگفت انگیز دانش و تکنیک آن چنان بشر را مجذوب و مرعوب خود کرده که عده‌ای نه تنها احساس نیاز به دین، قداست، خدا و معنویات نمی‌کنند بلکه به مخالفت و مبارزه نیز بر آمده‌اند.» او در به بررسی چالش‌هایی که زندگی در دنیای مدرن می‌تواند دربرابر دین ایجاد کند، اشاره می‌کند.
کتاب «دینداری در دنیای معاصر» از پانزده فصل تشکیل شده است که عبارتند از: دنیای معاصر، دنیای معاصر؟، چالش آزادی و تقید، آزادگی و دینداری، چالش دین و دانش، چالش بعد زمانی، چالش عوارض دنیای معاصر با دینداری، دینداری، رابطه انسان با خدا، رابطه انسان با خدا1، رابطه انسان با خدا 2، رایطه انسان با خدا3، رابطه انسان با خدا4، رابطه انسان با خدا 5، رابطه انسان با خدا 6.
در بحث چالش آزادی و تقید نویسنده به بررسی چالش بین رها بودن و تقید در دینداری پرداخته است، با این فرض که پایبندی به اصول دینی یکسری از بایدها و نبایدها را به همراه دارد که رعایت تمام و کمال آنها بعضا دست و پاگیر به نظر می‌رسد حتی در بین دینداران هم برخی آزادی را مخالف عبودیت و بندگی می‌پندارند. این در حالی است که نویسنده معتقد است: «دینداران قانونگذار هستی را همان قانونگذار دین می‌دانند و دین را هماهنگی و همگامی و بخش مهمی از کتاب آفرینش و سرشت انسان و جهان می‌شمارند و نه تنها دین را مخالف آزادی نمی‌بینند که آن را مکمل و محافظ آزادی می‌دانند.»
نویسنده کتاب در فصل آزادگی و دینداری، به مفهوم آزادگی بر پایه مبنای دینی اشاره دارد و آزادگی را رها بودن از بندهای جاهلانه، نابخردانه و خودخواهانه تعریف می‌کند. او می‌نویسد: «دیندار و آزاده حتی اگر باورها و مناسک یکدیگر را نپذیرند، هر دو به این ویژگی طرف مقابلشان ارج می‌نهند، اما افسوس حلقه ارباب ها در دنیای معاصر مجال و فرجه‌ای برای اندیشیدن و آزادگی نمی‌گذارند، اگرچه در گذشته هم، به بند کشندگان در سمت حذف آزادگان و نفی آزادگی بوده‌اند، اما در دنیای معاصر پیچیده‌تر، تکنیکی‌تر و پر توان ترو در عین حال نامحسوس تر این تضاد با آزادگی پیش می‌آید.»
در ادامه حسینی پس از بررسی دیگر چالش های دینداری در دنیای معاصر به اولین و مهمترین گام های دینداری اشاره می‌کند. به اعتقاد او ادیان قابلیت هم پوشانی با دنیای مدرن (برای تمام نسل‌ها) را دارند و تمامی ادیان آسمانی محوری ترین موضوعشان «خدا»ست. چنان چه قرآن در برابر سایر ادیان آسمانی همه را به تجمع و گرد آمدن حول محور توحید فرا می‌خواند. سپس در چند گفتار از روابط انسان وخدا سخن می‌گوید چراکه امروزه یکی از مشکلات تطبیق مسایل دینی با دیگر مسایل فرهنگی و ناشناخته ماندن رابطه انسان با خداست.
فصول پایانی کتاب که با تمرکز روی رابطه انسان و خدا، در جهان مدرن شکل گرفته‌اند، در قالب شش بخش ارائه شده‌اند که برگرفته از نوشته‌های حسینی در میانه دهه هفتاد هستند که در شماره 18 تا 24 نشریه نیستان منتشر شده اند. کنار هم قرار دادن این نوشته‌ها، فرصتی برای آن دسته از علاقمندان فراهم آمده که امکان دسترسی به این نشریات را ندارند، بخصوص که قریب به دو دهه از انتشار آنها می گذرد.
به هر حال «دینداری در دنیای مدرن» کتابی است که به یکی از ملموس‌ترین دغدغه‌هایی که هریک از ما با آنها روبه رو هستیم می‌پردازد و با زبانی همه‌فهم روی نکاتی دست می‌گذارد و می‌تواند تلنگری باشد برای ما تا به شکلی جدی‌تر به رابطه خود با دین، در دنیایی که به می‌کوشد دینداری را به حاشیه بکشاند، بنگریم.
