حیدر مستخدمین حسینی، کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی الف؛ درباره جایگزینی یورو با دلار، با بیان اینکه این تصمیم قطعاً، یک تصمیم سیاسی است نه اقتصادی، گفت: هم‌اکنون یک‌سوم تولید ناخالص جهان مستقیماً در اختیار امریکا و دلار است و قطعاً با حذف آن از اقتصادی مانند ما که حجم تجارت (واردات و صادرات و فروش نفت) به 200 میلیارد دلار می‌رسد، نمی‌توان تلقی داشت که یک اثر اقتصادی بر دلار و نرخ آن گذاشت.

وی افزود: دولت‌های ما هرازگاهی بحث حذف دلار را در مناسبات خود مطرح کردند، اما حذف کامل صورت نگرفت؛ مثلاً در دولت گذشته تغییر منابع ارزی انجام شد که پرتفوی ارزی کشور را با یورو نگهداری کنند، ولی در پایان دولت مشاهده کردیم این اتفاق جنبه عملیاتی نگرفت، زیرا حجم فعالیت‌هایی که با اقتصاد کشورهای دیگر که با دلار مراوده داشته‌اند کمتر بود.

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: بیشتر مراودات اقتصاد کشور ما با چین، کره، هند و بخشی از آسیا است و امری طبیعی تلقی می‌شود که مناسبات و مبادلاتشان با واحد پولی آن کشورها بخصوص یورو انجام شود؛ اما جایگزینی یورو با دلار جدای از اینکه اقتصادی باشد با نگاه پررنگ سیاسی این تصمیم گرفته‌شده است.

مستخدمین حسینی با اشاره به رابطه دلار با سایر ارزها و یورو، اظهار کرد: با توجه به نقشی که دلار در مناسبات جهانی دارد و امریکا در مقاطعی برای بحث جولان صادرات و حمایت از صادرکنندگان خود، کاهش ارزش دلار را مطرح می‌کند و این موضوع در نسبت دلار و یورو و بالعکس تاثیر خواهد گذاشت و کشور ما اگر پرتفوی خود را کاملاً به‌صورت یورو در ذخایر خودش نگهداری کند (می‌تواند در بانک مرکزی باشد و حتی منابعی که دولت و بانک مرکزی در سایر کشورها دارد) و اگر نتواند این تبادلات دلار به یورو را به‌موقع انجام دهد، تاثیر منفی در میزان ذخایر ارزی کشور خواهد گذاشت.

وی تصریح کرد: زمانی که نسبت دلار و یورو تغییر کند و ارزش یورو پایین بیاید و اگر منابع ارزی ما تماماً با یورو نگهداری شود، حجم وسیعی از منابع کاهش پیدا خواهد کرد و یا بالعکس؛ یعنی اگر ذخایر ارزی کشور، دلار هم باشد و این نسبت تغییر یابد، می‌تواند بر روی پرتفوی ارزی ما تاثیر منفی داشته باشد که البته دولت این را اعلام نکرد و شاید وضعیت سطحی باشد و روبنایی است که عنوان‌شده که دلار از مناسبات حذف شود.

مستخدمین حسینی با تاکید بر اینکه حذف دلار چقدر روی ذخایر تاثیر دارد؛ گفت: این را بانک مرکزی و دولت باید پاسخ دهند؛ اما زمانی که دلار را از مناسبات جاری حذف می‌کنند؛ و باید ارز در اختیار متقاضیان، واردکننده و یا مصارف خرد اقتصاد قرار گیرد؛ آن زمان حذف کنند؛ اما ذخایر را به آن میزان نگهداری می‌کنند که اگر کلاً این دلار در محاسبات و ذخایر حذف شود، این می‌تواند با طی زمانی که شاهد هستیم اقتصاد غرب امریکا و اروپا یا حتی آسیا و تغییراتی که این‌ها روی نسبت ارزهای خودشان می‌دهند می‌تواند روی دارایی نسبت افزایشی و کاهشی پیدا کند.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بانک مرکزی و دولت باید هشیارانه عمل کنند تا منابع و ذخایر ما در دوره‌های مختلف کاهش پیدا نکند، بلکه بتوان با جایگزین کردن ارزها نسبت به هم را پوشش دهد؛ البته نظام بانکی ما، در تحریم قرار دارد و در وضعیت ارز به‌صورت روال عمل نمی‌کند.

وی افزود: بانک‌های ما هرروز نسبت برابری ارزها رصد می‌کردند و پرتفوی خود را تغییر می‌دادند تا از کاهش ذخایرشان آسیب نبیند، بلکه مرتب تغییرات ارزهای جهان را رصد می‌کردند یا کالایی را که موجب تغییرات ارز می‌شد از فولاد تا شکر و گندم و جو تا نفت و گاز را بررسی می‌کردند؛ زیرا این‌ها در سطح جهانی اثرات خود را روی ارزها می‌گذاشت و به همین دلیل مدام وضعیت ارزها را رصد می‌کردند.

مستخدمین حسینی تاکید کرد: اگر ارزش ارزی کاهش پیدا می‌کرد، این ارز را با ارز دیگری جایگزین می‌کردند؛ البته حتماً دولت و بانک مرکزی وضعیت ارز و دلار را رصد می‌کند و به این مهم توجه دارد که در سطح مناسبات تجاری و عامه شاید تغییر دهد، اما در سطح ذخایر باید این قدرت را داشته باشد تا بتواند جابجایی را برای حفظ منابع اقتصاد ملی ما انجام دهد.

وی در پاسخ به این سوال که جایگزینی یورو با دلار چقدر می‌تواند در اقتصاد ما تاثیر داشته باشد، گفت: این موضوع با نرخ یورو با دلار ارتباط دارد؛ اگر کارنامه 5 سال گذشته را نگاه کنیم فاصله برابری یورو با دلار خیلی زیاد بود، به‌نوعی تصمیمی که مقامات پولی بین‌المللی گرفتند، عملیاتی نشد و این بود که این دو را به هم نزدیک کنند.

این اقتصاددان اضافه کرد: اکنون هم درواقع ارزش دلار و یورو تقریباً نزدیک شد، اما یکی نشد؛ بنابراین اگر پرتفوی کشوری فقط به یورو بوده باشد، از 5 سال گذشته تاکنون زیان بسیاری کرده است و می‌بایست شناوری و جابجایی را انجام دهد تا از کاهش ارزش یورو در مقابل دلار بکاهد.

به گفته وی؛ وقتی ارزش یورو در مقابل دلار کاهش پیدا می‌کند، در ارتباط با ریال هم این تاثیر را خواهد گذاشت و منابع ارزی ما هم به همین صورت کاهش پیدا خواهد کرد؛ در اینجا دو بحث وجود دارد؛ یکی روی مناسبات عادی است مانند عرضه دلار برای مسافرت و یا دانشجویان و... و دوم بخش ذخایر ارزی است.

مستخدمین حسینی ادامه داد: وقتی نفت را می‌فروشیم، اگر پول آن را به یورو دریافت کنیم و از سوی دیگر ارزش یورو در مقابل دلار کاهش پیدا کند و نتوان یورو را تبدیل به دلار کرد؛ اقتصاد ملی زیان خواهد دید، بنابراین پس می‌بایست این موضوع را در اقتصاد کلان بررسی کرد و در غیر این صورت بحث شناور بودن و تصمیم‌گیری برای حفظ منابع ارزی بسیار مهم است.

این کارشناس اقتصادی گفت: ممکن است به خاطر مناسبات جاری دلار را حذف و از یورو استفاده کنیم، اما برای ذخایر ارزی می‌بایست دلار داشته باشیم و با آن خریدهای اقتصاد ملی را انجام دهید؛ فرض کنید در سال 100 میلیارد درآمد ارزی دارید، اگر این منابع را به دلار نگهداری کنید به نفع اقتصاد ملی است و یا به یورو.

وی تاکید کرد: زمانی که ارز به یورو است و اگر ارزش دلار کاهش پیدا کند، مزیت آن این بود که می‌بایست تبدیل به یورو می‌شد و بالعکس؛ این نکته ظریفی است و به‌صورت مطلق و قاطع برای اقتصاد ما که اقتصاد بسته و متمرکزی نیست و سازوکارهایی که برای آن نوشته می‌شود در حد اقتصاد آزاد است؛ این تصمیم‌گیری‌ها می‌بایست بسیار باظرافت انجام شود و به لحاظ حفظ منابع این موقعیت را از خود سلب نکنیم.

مستخدمین حسینی اضافه کرد: حتی در حد مناسبات جاری عمومی نیز به همین صورت درخواهد آمد؛ فرض کنیم دلار به یورو تغییر کند و یک مسافری که وارد کشوری می‌شود دلار نیاز دارد و ارزش آن‌هم نسبت به یورو بالاتر است، وقتی او یورو می‌دهیم و می‌خواهد به واحد پول ملی کشور مقصد تبدیل می‌کند، این تغییر درمجموع قدرت خرید وی را کاهش می‌دهد.

اقتصاددان با بیان اینکه تصمیم‌گیری‌های اخیر سیاسی است تا اقتصادی، گفت: هیچ موضوعی مطرح نشد و یک‌باره این تصمیم گرفته شد؛ البته دولت‌های مختلف از این برنامه سخن گفته بودند که دلار را حذف کنند؛ اما تصمیمی که این دولت گرفته فاقد بررسی کارشناسی است، زیرا و از اینکه چرا چنین تصمیمی گرفتند، اطلاع نداریم و یا منتشرنشده است.

وی بیان کرد: مقوله حفظ ذخایر ارزی برای همه کشورها بسیار مهم است و سعی می‌کنند این ظرفیت و پتانسیل را از دست ندهند و اصولاً درآمدهای خوبی به دست می‌آورند؛ حتی بانک‌ها به‌صورت روزانه ارزهایی که در اختیاردارند را جابجا می‌کنند تا دچار زیان نشوند و قدرت خرید بانک در رابطه با منابع ارزی که دارد، حفظ شود؛ این موضوع برای کشور که جای خود را دارد، زیرا فراگیرتر است.

مستخدمین حسینی افزود: تمام این موارد در سطح واحدهای صنعتی، تولیدی، خدماتی و مردم تاثیر خواهد گذاشت که میزان آن به ارتباط دلار و یورو برمی‌گردد، امروز اقتصاد امریکا یک‌سوم تولید ناخالص جهان را مستقیماً در اختیار دارد، بنابراین دلار تعیین‌کننده است و به همین دلیل بود که مقامات پولی اتحادیه اروپا در پنج سال گذشته تصمیم گرفتند یورو را به سمت دلار بکشانند و حتی در یک سطح قرار دهند و امروز ارزش دلار و یورو که به دو برابر می‌رسید به 1.2 کاهش پیداکرده است.

کارشناس مسائل پولی و مالی اظهار کرد: اگر قدرت خرید یورو کاهش پیدا کند یعنی ارزان‌تر شود و ازآنجایی‌که واردات ما در سه سرمایه‌ای، واسطه‌ای و مصرفی است که بخش واسطه‌ای (مواد اولیه و قطعات) با توجه به کاهش ارز یورو در مقابل دلار، می‌تواند به نفع تولیدکننده شود؛ درصورتی‌که قیمت آن مواد اولیه ثابت بماند.

مستخدمین حسینی ادامه داد: اما نسبت دلار به یورو تضعیف شود؛ عکس این معادله برای تولیدکننده‌های رخ خواهد داد؛ این وضعیت را نمی‌توان قطعی در نظر گرفت، زیرا این موضوع کاملاً بستگی به تصمیمات اقتصاد امریکا و اروپا دارد و وضعیت سرمایه‌گذاری‌هایی در جهان انجام می‌دهند.

این کارشناس اقتصادی گفت: اگر تولیدکننده‌ها در یک حیطه قرار بگیرند که صرفاً با یورو بخواهند کار کنند، این موضوع نوساناتی را برای قیمت تمام‌شده بنگاه‌های اقتصادی ایجاد خواهد کرد، بلکه این آزادی عمل را برای انتخاب نباید داد. درست است که شرایط تحریمی حاکم است و احتمال دارد تحریم‌های بیشتری صورت بگیرد و دولت و بانک مرکزی با درک این موضعت یک چنین تصمیمی گرفته‌اند چه در مقابل تصمیماتی که برای تولیدکننده‌های ما در سطح کلان می‌گیرند این شاید آن‌چنان چشم‌گیر نباشد.

مستخدمین حسینی در پایان گفت: در حال حاضر آن‌چنان تاثیری به لحاظ اینکه در شرایط تحریم هستیم و آزادی عمل برای تهیه کالاهای واسطه و مواد اولیه و قطعات ما نیست که این تصمیم را دولت و بانک مرکزی گرفته‌اند که از این بابت دچار احتیاط متمرکزی برای ارز یورو شوند.