روزنامه اعتماد در یادداشتی به قلم کوروش احمدی دیپلمات سابق، آورده است: نتایج نشست وزیران اتحادیه اروپا که آخرین نشست قبل از ضرب‌الاجل ترامپ است، یکی از این تحولات است. اروپا در این نشست یک‌بار دیگر قویا بر لزوم تداوم اجرای برجام توسط همه طرف‌ها تاکید و از اتخاذ تصمیمی در مورد اعمال تحریم‌های جدید در ارتباط با برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران خودداری کرد.
می‌دانیم که ترامپ در بیانیه 12 ژانویه حفظ برجام را موکول به همراهی اروپا برای توقف فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران و نیز «رفع نواقص» برجام کرده بود. با وجود مذاکرات سه کشور اروپایی با امریکا طی دو سه ماه گذشته و اعلام پیشرفت‌هایی در این مذاکرات، شورای اروپا به گفته موگرینی این موضوع را در دستور کار آخرین نشست خود قبل از ضرب‌الاجل ترامپ قرار نداد. این امر الزاما به معنی عدم آمادگی اروپا برای همراهی با ترامپ نیست، بلکه می‌تواند به معنی بی‌اعتمادی به او نیز باشد.
به این معنی که اروپا مطمئن نیست که اعمال تحریم‌های جدید بر علیه ایران یا نیل به توافقی جانبی برای «رفع نواقص» برجام مانع خروج ترامپ از برجام شود. محتمل است که آنها تصمیم در این مورد را به بعد از 22 اردیبهشت و مشاهده نحوه برخورد ترامپ با برجام موکول کرده باشند. تاکید موگرینی بر اینکه «اجماعی در مورد مفید بودن یا مناسب بودن این تدابیر» تحریمی جدید «در این زمان» وجود ندارد و اینکه «طی روزها و هفته‌های آینده بررسی‌های بیشتری در مورد نقش ایران در سوریه صورت خواهد گرفت»، می‌تواند حاکی از مهم بودن عنصر زمان در این معادله باشد.
در همین رابطه، از منابع مختلف شنیده شده که امریکا و سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در مذاکرات خود در رابطه با نگرانی‌های ترامپ به «پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای» در جهت تهیه بعضی توافقات جنبی دست یافته‌اند. این موضوع به ویژه بعد از دور اخیر این مذاکرات که در 11 آوریل در واشنگتن صورت گرفت، اعلام شد.
اما با توجه به سقف بلند بی‌اعتمادی بین اروپا و ترامپ، مساله این است که آیا این پیشرفت‌ها، متناسب با اهداف سیاسی ترامپ خواهد بود و موجبات رضایت او را فراهم خواهد کرد یا خیر. تحول دیگر نفس همکاری بین امریکا و فرانسه و انگلیس در حمله اخیر به سوریه است. این همکاری که اولین در نوع خود بعد از شروع به‌کار ترامپ بود، می‌تواند در کاهش تنش بین آنها و زمینه‌سازی برای همکاری‌های آتی، از جمله در ارتباط با برجام، موثر باشد. انتظار این است که حدود یک هفته تماس تلفنی مستمر بین سران این سه کشور و هماهنگی و همکاری نزدیک بین تیم‌های امنیتی آنها زمینه‌ساز شکل‌گیری حداقلی از آشنایی و اعتماد بین آنها و همکاری‌های درازمدت‌تر آنها در ارتباط با سلاح‌های کشتار جمعی شده باشد.
تشکر ترامپ از انگلیس و فرانسه در این رابطه که ظاهرا بی‌سابقه بود و نیز برنامه سفر ماکرون و مرکل به واشنگتن به ترتیب در 24 و 27 آوریل می‌تواند جو جدیدی را در روابط آنها ایجاد کند و در ارتباط با برجام بی‌تاثیر نباشد.
آخرین تحول نقش عمده‌ای است که ماتیس، وزیر دفاع امریکا، در قضیه حمله اخیر به سوریه بازی کرد. از مجموعه اظهارات مقامات امریکایی و نوع عملیاتی که در سوریه انجام شد، می‌توان چنین استنباط کرد که نهایتا مواضع نسبتا میانه و متعادل‌تر ماتیس در تیم امنیتی ترامپ غلبه یافت. ماتیس تنها کسی بود که دولت را در مورد انجام حمله شیمیایی و انتساب آن به دولت دمشق به احتیاط فرا می‌خواند، از لزوم انتخاب اهداف به نحوی که نیروهای غیرسوری هدف قرار نگیرند، سخن می‌گفت و تنها یک حمله و آن هم به صورت محدود را کافی می‌دانست.
اینکه در این موارد حرف ماتیس پیش رفت و نه حرف افراطیونی مانند جان بولتون، حائز اهمیت است. می‌دانیم که بولتون همیشه بر لزوم نابودی تمامی امکانات نظامی و امنیتی دولت بشار اسد تاکید داشته و قاعدتا باید برای بهره بردن از این فرصت جهت تامین نظر خود تلاش کرده باشد.
لذا این احتمال هر چند ضعیف است، اما منتفی نیست که تنها «فرد بالغ» در تیم امنیتی ترامپ همچنان نفوذ خود را حفظ کرده باشد. این احتمال نیز وجود دارد که کسانی چون بولتون و پمپئو در زمانی که مسوولیت دارند، اندکی عقل و منطق را در موضع‌گیری‌های خود دخالت دهند. سخنان پمپئو در استماع اخیر در کنگره اگر چه عمدا هدف دریافت رای سناتورها را دنبال می‌کرد، اما قابل توجه بود.
لذا، این احتمال را که ترامپ در 22 اردیبهشت تصمیم به خروج از برجام را اندکی به تاخیر بیندازد، نمی‌توان کاملا منتفی دانست. در هر حال، باید توجه داشت که ایران اکنون به لطف برجام در شرایطی بسیار بهتر قرار دارد و با توجه به حمایت همه کشورها از برجام و انزوای ترامپ، برگشت به شرایط قبل از برجام ممکن نیست. بلاتکلیفی‌های ناشی از تهدیدات ترامپ نیز اگر چه مهم است، اما کلید اصلی حل معضلات اقتصادی و اجتماعی ما در داخل کشور است.
