«دستور زبان معاصر فارسی»

نویسنده: ژیلبر لازار

ناشر: فرهنگ معاصر (با همکاری انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران)، چاپ سوم، 1399

320 صفحه، 180000 تومان

****

ژیلبر لِئون ژان لازار که با نام ژیلبر لازار معروف شده، زبان شناس و ایران شناسِ نامدار فرانسوی بود که با ترجمه‌ی آثار فارسی، نقش مهمی در معرفی و شناساندن ادبیات ایران در کشورهای فرانسوی زبان داشت. لازار در سال 1940 به دنیا آمد و پس از سالها تألیف و ترجمه، سرانجام در هفتاد و هشت سالگی به سال 2018 درگذشت. در میان کتابهای تألیف شده توسط او همانند: شکل‌گیری زبان فارسی، بررسی شعر ایرانی و... کتاب «دستور زبان معاصر فارسی» از مهمترین تألیفاتش محسوب می‌شود که به زبان فرانسه نوشته شده است. کیفیت و اهمیت این کتاب دستور زبان فارسی تا حدی بوده که ضرورت برگردان آن به فارسی نیز احساس شده است. این در حالی است کتابهای مشابه قابل اعتنایی به زبان فارسی در همین زمینه وجود دارد.

از میان مهمترین دستور زبانهایی که توسط مولفان فارسی زبان نوشته شده، به آثار زیر می‌توان اشاره کرد:

    دستور پنج استاد (۱۳۲۹)، دستور جامع زبان فارسی (۱۳۳۷)، دستور خانلری (۱۳۴۳)، توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی (۱۳۴۸)، دستور صادقی و ارژنگ (۱۳۵۵)، دستور خطیب رهبر (۱۳۶۷)، ساخت زبان فارسی (غلامعلی‌زاده-۱۳۷۴)، ساخت زبان فارسی (افراشی -۱۳۸۶) و دستور زبان فارسی (وابستگی-۱۳۹۱) که پر بیراه نیست که حاصل کار ژیلبر لازار را با وجود آنکه برای مخاطب فرانسوی زبان ( یا به عبارت دیگر فرانسوی زبانانی که شیفته یادگیری زبان فارسی هستند) نوشته شده؛ اما شیوه تالیف آن به گونه‌ای است که هم برای مخاطب فرانسوی زبان و هم ترجمه آن برای مخاطب فارسی زبان کارآمد و سودمند است. چنانکه بعد از انتشار ترجمه ی آن برخی همچون مترجم فارسی، براین باور بودند که کم توجهی به این اثر در طول سالهایی که از انتشارش گذشته، جای تاسف و افسوس داشته است.

گفتنی‌ست ترجمه فارسی این کتاب توسط مهستی بحرینی انجام شده  و نشر هرمس آن را به بازار فرستاده است؛ و آنچه به همت نشر فرهنگ معاصر به بازار آمده، نسخه اصلی و فرانسوی زبان آن است که برای بار نخست در سال ١٩۵٧ در پاریس منتشر شده بود. ترجمۀ انگلیسی این کتاب در سال ١٩٩١ توسط هرمز میلانیان انجام شد و در آمریکا به چاپ رسید که نشان از اهمیت کار لازار دارد. با اینکه او از ضرورِت بازبینی و ویراش کتابش واقف بود اما هیچگاه فراقت انجام این کار را به تنهایی نیافت.

سرانجام در سال 2006 این کتاب با همکاری یان ریشار، پولت سامولیان و رخساره حشمتی (استادیار زبان‌شناسی در فرانسه) مورد بازبینی و ویرایش جدی قرار گرفت که حاصل کار بر پیراستگی و قوت‌های آن افزود. البته باید توجه داشت که نسخه ترجمه شده و فارسی کتاب بر اساس چاپ نخست آن و همچنین ترجمه‌ی انگلیسی اش انجام شده است؛ اما آنچه توسط نشر فرهنگ معاصر منتشر شده، نسخه ویراسته شده کتاب به زبان اصلی کتاب (فرانسه) است.

یان ریشار که در سال 1948 متولد شده، استاد ایران‌شناسی دانشگاه سوربن  فرانسه  بود، او همچنین ریاست مؤسسه مطالعات ایرانی دانشگاه  سوربن در فرانسه را نیز برعهده داشت. ریشار در زمینه تاریخ معاصر ایران و هم چنین ادبیات فارسی دارای تخصص  بود.  او در دانشگاه لیون و گرونوبل در رشته زبان‌شناسی فارغ التحصیل شده و در دانشگاه توبینگن در آلمان  نیز زبان عربی و ادبیات فارسی خوانده‌ بود، ریشار برای ویراست تازه کتاب پیشگفتاری نیز نوشته است که ابتدای کتاب حاضر منتشر شده است.

پایان سخن اینکه ژیلبر لازار در مقدمه کتاب «دستور زبان معاصر فارسی» ابراز امیدواری کرده است که این دستور زبان برای کسانی که در کار آموزش دادن زبان  فارسی هستند و کسانی که آن را می‌آموزند و همچنین برای زبان‏شناسانی که می‏خواهند منابعی دربارۀ زبان ملی ایران معاصر بدست آورند، کارآمد باشد. هدفی که در مجموع  می توان گفت در این کتاب محقق شده است و ژیلبر لازار در این میدان شانه با شانه‌ی اساتید نامدار زبان و ادبیات فارسی پیش آمده است.