بهرام باغبان در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص تاریخچه تغییر ژنتیک گیاهان و پرورش گیاهان تراریخته(گیاهانی که از لحاظ ژنتیکی دستکاری شده‌اند)، بیان کرد: بیش از 10 هزار سال است که ثابت شده گیاهان در راستای بهبود صفات و استفاده مفید و سودمند نیاز به تغییر دارند و طی هزاران سال گذشته روش‌های "انتخاب معمولی از توده‌های بومی" به عنوان روش بهبود گیاهان مطرح بوده است.
وی افزود: با کشف قوانین ژنتیک و روش‌های اصلاح ژنتیکی گیاهان از حدود 120 سال گذشته نیز از طریق "دورگ گیری گیاهان"، گیاهانی با عنوان واریته‌های ژنتیکی اصلاح شده معرفی شده است که با تولد بیوتکنولوژیک و مهندسی ژنتیک گیاهی در 40 سال گذشته، بشر توانست صفاتی را که بیش از صدها سال در آرزوی بهبود و اصلاح آن‌ها بود را از طریق مهندسی ژنتیک به عنوان یک روش مکمل در کنار روش‌های دیگر مورد استفاده قرار دهد.
باغبان ادامه داد: از سال 1996 نیز این گیاهان اصلاحی وارد چرخه تولید تجاری شده و از حدود یک میلیون هکتار کشت در سال 1996 اکنون حدود 190 میلیون هکتار از این گیاهان کشت می‌شود اما شامل تمام گیاهان مورد استفاده در صنایع غذایی، سبزیجات و صیفی جات نشده و تمامی گیاهان از طریق مهندسی ژنتیک به عمل نمی‌آیند.
وی با بیان این‌که طی 22 سال فقط سه گیاه ذرت، گندم و سویا به صورت مهندسی شده کشت شده است، گفت: فراورده‌هایی که از گیاهان تولید می‌شوند اغلب به صورت غیرمستقیم در تغذیه دام و یا مصرف انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ همچنین اصلاح و تغییر نژادی گیاهان از بدو تمدن بشری یک روش موثر در توسعه کشاورزی بوده و اکنون نیز با توجه به امکانات و تکنولوژی‌های موجود ادامه دارد.
این استاد دانشگاه تبریز متذکر شد: سه گیاه عمده سویا، پنبه و ذرت بالای 95 درصد از گیاهان مهندسی شده یا تراریخته را شامل می‌شوند؛ سایر گیاهان نیز به صورت تراریخته کشت می‌شوند اما در مجموع فقط در حد یک الی سه درصد کل مزارع کشت گیاهان تراریخته جهان شامل چغندرقند، گوجه فرنگی، یونجه، سیب زمینی، پاپایا و ... بوده که در تبادلات بین المللی واردات و صادراتی ندارند.
باغبان در خصوص واردات و صادرات سویا، پنبه و ذرت تراریخته، اظهار کرد: اغلب کشورهای وارد کننده و صادر کننده، تابع مقررات بین المللی "کارتاهنا" بوده و می‌توانند این گیاهان را با رعایت اصول و موازین مندرج در معاهده نامه، واردات و صادرات را انجام دهند؛ همچنین هر کشوری هم‌چون ایران نیز دارای مقررات و آیین نامه واردات، صادرات، تولید، تحقیقات و ایمنی این مسائل به صورت اختصاصی است.
وی متذکر شد: در سایت ایسا (isaaa.org) اسامی کلیه گیاهان تراریخته، صفات و سطوح زیر کشت آن‌ها به تفکیک کشورها و محصولات درج شده است.
وی با اشاره به وجود سند ملی ایمنی زیستی و شورای عالی ایمنی زیستی در ایران، گفت: این شورا زیر نظر ریاست جمهوری با حضور نمایندگانی از وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت، وزارت علوم و سازمان محیط زیست کشور تشکیل شده که مقرر شده است تا در ایران نیز آیین نامه اجرایی این سند ملی به اجرا گذاشته شود اما تاکنون با کش و قوس‌هایی که در اداره سیاسی جامعه اتفاق می‌افتد هنوز شاهد پیشرفت منطقی و علمی در این حوزه نیستیم.
این عضو کمیته ایمنی زیستی ایران خاطرنشان کرد: این مشکل باید به صورت جدی پیگیری شود تا به عنوان یکی از کشورهای وارد کننده اجباری در حوزه تامین غذای دام و روغن وارداتی بتوانیم با اطمینان جزئیات محصولات تراریخته از نظر ایمنی و استفاده بهینه از آن‌ها را در میان آحاد جامعه شرح دهیم که در این راستا باید به دور از هرگونه های و هوی سیاسی و صرفا از لحاظ ایمنی و سلامت، آحاد جامعه را دچار نگرانی و تشویش نکنیم.
وی با اشاره به ابلاغ آیین نامه اجرایی سند ملی ایمنی زیستی به سازمان‌های مسئول کشور، اظهار کرد: این سازمان‌ها تاکنون مجوزی برای تولید داخلی دو گیاه تراریخته سویا و پنبه که از نظر محیط زیست و مدیریت به نفع کشور است را صادر نکرده است.
وی با بیان این‌که آیین نامه اجرایی سند ملی ایمنی زیستی در کشور تاکنون دوبار تدوین شده است، اظهار کرد: سازمان‌هایی که قرار است این آیین نامه‌ها را اجرا کنند گاه اجرای آن را به تاخیر می‌اندازند و طبق مقرراتی، مجوزهای تولید را به دلایل متعددی در زمان مقرر شده صادر نمی‌کنند، اما وزارت بهداشت که وظیفه رسیدگی به سلامت و ایمنی محصولات وارداتی را برعهده دارد به درستی عمل کرده و طبق مستندات و گزارشات این وزارت، گیاهان تراریخته تحت آزمایش، از نظر ایمنی سلامت هیچ مشکلی برای مصرف در کشور ندارند.
