پویایی های بازار:

 
 قیمت نفت خام در آخرین روزهای سال به بالاترین مقدار خود در شش ماه اخیر و 30 درصد بالاتر از ابتدای 2019 رسید. نفت برنت به حدود 67 دلار هر بشکه و نفت وست تگزاس اینترمدییت به حدود 62 دلار در هفته آخر سال رسید. همچنین آژانس بین المللی انرژی برای فصل اول سال 2020 اضافه عرضه پیش بینی نموده است.

 
به گزارش وال استریت ژورنال، 13 بانک سرمایه گذاری در یک نظر سنجی پیش بینی کرده اند که قیمت نفت در 2020 کاهش نشان خواهد داد. زیرا توافق اوپک پلاس چندان دوام نخواهد داشت. این گزارش می افزاید که قیمت نفت برنت در سال 2020 بصورت متوسط 61.23 دلار هر بشکه خواهد بود. در همین حال بلومبرگ گزارش داد که عراق 110 هزار بشکه در روز از نفت تولیدی خود کم کرده تا با توافق اوپک پلاس همراهی نماید. اما هنوز از سهمیه مقرر، عراق 200 هزار بشکه در روز بیشتر تولید می کند.

 
عربستان سعودی و کویت بعد از پنج سال مذاکره در مورد راه اندازی مجدد تولید نفت در منطقه بیطرف دو کشور به توافق رسیدند. این منطقه می تواند 500 هزار بشکه نفت در روز تولید نماید. آیا این افزایش تولید در توافق اوپک پلاس به سهمیه دو کشور اضافه می شود؟ 

 
یک استاد دانشگاه استنفورد ادعا می کند که کنار گذاشتن کامل انرژی های فسیلی از سبد مصرف انسان در یک پروژه 7 ساله از لحاظ اقتصادی امکان پذیر است. گذر از سوخت های فسیلی به سوخت های پاک نیازمند 73 هزار میلیارد دلار هزینه برای تطبیق نیروگاه ها، حمل و نقل، صنایع، و دیگر بخش های نیازمند انرژی است تا بتواند با سیستم جدید با انرژی های بادی، خورشیدی و آبی کار کند. روشنایی در شب بخشی نیز در این هزینه ها دیده شده است. از طرف دیگر با انجام چنین پروژه ای هر سال 11 هزار میلیارد دلار از محل نخریدن نفت و گاز، عدم اکتشاف و تولید نفت و گاز، انتقال به تکنولوژی های با راندمان بالا و استفاده سراسری از الکتریسیته در سراسر جهان صرفه جویی می شود. پس انتقال از سوخت های فسیلی به پاک بصورت کامل امکان پذیر است و گران هم نیست. برخی از کارشناسان در صحت یافته های این شخص اظهار تردید می کنند.

 
شرکت نروژی اکوینر (استات اویل سابق) و شرکت روسی روس نفت به توافق رسیدند تا بصورت مشترک حوزه نفتی سورو-کومسوملسکوی در قطب شمال را توسعه دهند. در گذشته نسبت به جنبه حقوقی استخراج نفت خام از قطب شمال تردیدهایی وجود داشت.

 
سرانجام رئیس جمهور آمریکا مصوبه تحریم علیه شرکت هایی که در پروژه نورد استریم 2 فعالیت می کنند را امضا کرده و آن را تبدیل به قانون کرد. یک شرکت سویسی-هلندی به نام Allseas که متخصص لوله گذاری در بستر دریاست، عملیات ساختمانی بر روی احداث خط لوله را متوقف کرد. روسیه و آلمان قویا این حرکت آمریکا را محکوم نمودند. نمایندگان هر دو حزب محافظه کار و دمکرات با این مصوبه موافق بودند. ترامپ در آستانه انتخابات ریاست جمهوری فکر می کند مناسب است که نشان دهد سختگیری علیه روسیه بیشتر شده است. دو خط لوله گاز طبیعی موسوم به نورد استریم 1 و 2 که از روسیه مستقیما گاز را به آلمان می رساند، 1230 کیلومتر طول داشته و عمدتا در بستر دریای بالتیک مسیر را طی می کند. در 2018، مقدار 59 میلیارد متر مکعب توسط نورداستریم حمل شده است. خط لوله دوم نزدیک به اتمام است و آمریکا کار زیادی در این رابطه نمی تواند بکند. آلمانها همین روزها هیئتی را برای مذاکره به واشنگتن خواهند فرستاد. شاید موقعیت مناسبی برای ایران جهت رایزنی با آلمان برای دعوت آلمان به پیوستن به باشگاه تحریمی ها باشد.

 
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در مقابل تهدید آمریکا به تحریم خط لوله ترک گفته است که او تا آخر ایستاده است. این خط لوله قرار است از سال آینده میلادی گاز روسیه را به ترکیه و بعد به جنوب و جنوب ‌شرق اروپا انتقال دهد. پروژه ترک استریم به‌عنوان جایگزینی برای خط لوله سوث استریم آغاز شد. بلغارستان در 2014 پروژه سوث استریم که گاز روسیه را به جنوب اروپا منتقل می‌کرد، تحت فشار آمریکا متوقف کرد. لوله ترک استریم از روسیه از طریق کف دریای سیاه به بخش اروپایی ترکیه می‌رود و 31.5 میلیارد مترمکعب ظرفیت دارد. راه‌اندازی رسمی این خط لوله برای هشتم ژانویه برنامه‌ریزی شده است یعنی زمانی که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه برای دیدار اردوغان به ترکیه سفر می‌کند. مجلس سنای آمریکا تصویب کرد کشتی‌هایی را که در لوله‌گذاری پروژه ترک استریم دخالت داشته‌اند تحریم می کند. ایران می تواند به کشورهای بر سر راه این خط لوله مشورت های لازم در زمینه چگونگی دور زدن تحریم ارائه کند.

 
مجلس سوریه قراردادهای اکتشاف نفت با شرکتهای روسی را تأیید کرده است. این اقدام تلاشی است برای تقویت تولید نفت در سوریه که بیش از هشت سال جنگ و تحریم‌های غربی به آن آسیب زده است. طبق گفته منابع، این قراردادها شامل اکتشاف و تولید در سه بلوک می‌شود که یک میدان نفتی در شمال ‌شرقی سوریه و یک میدان گازی در شمال دمشق را در بر می‌گیرند. علی غانم، وزیر نفت سوریه گفت اعطای این قراردادها به این شرکت‌های روسی همگام با استراتژی دولت در قبال این دولت‌های دوست صورت گرفته است که کنار سوریه ایستاده‌اند. بگزارش خبرگزاری های غربی، بشار اسد رئیس جمهور سوریه قصد دارد کار بازسازی کشور را به متحدانش روسیه و ایران بسپارد چون کمک کردند که ارتش سوریه اکثر قسمت‌های کشور را باز پس بگیرد. دولت‌های غربی مخالف این تصمیم سوریه هستند. سوریه قبل از جنگ روزانه 380 هزار بشکه نفت تولید می‌کرد ولی پس از آسیب دیدن منطقه نفت‌خیز شرق کشور در جنگ، تولید نفت متوقف شد. مشخص نیست که وزارت نفت ایران تا چه اندازه در این زمینه فعال است.

 
دونالد ترامپ گفت علی‌رغم عقب‌نشینی از شمال‌شرق سوریه، تعداد کمی از سربازانش در مناطقی که نفت دارد باقی می‌مانند. مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا گفت حدود 600 سرباز آمریکایی پس از عقب‌نشینی باقی خواهند ماند. وزارت نفت سوریه به‌دنبال امضای قرارداد با سرمایه‌گذاران نفتی است. تحریم‌های اقتصادی جلوی بسته شدن این قراردادها را گرفته است. در طول جنگ، تجارت نفت بین قلمروهای تحت کنترل کردها و دولت ادامه پیدا کرد. چندین میدان گازی هم در 2017 پس از شکست داعش در بخشی از استان دیرالزور در شرق تحت کنترل دولت درآمد.

ایالات متحده آمریکا در سال 2018 حدود 100 کوادریون بی تی یو انرژی مصرف کرده که در تاریخ این کشور بی نظیر و نسبت به سال گذشته 4 درصد افزایش داشته است. در این میان سهم سوخت های فسیلی در مجموع مصرف آمریکا 80 درصد و رشد آن نسبت به سال قبل 4 درصد است. رشد مصرف گاز 10 درصد است. افزایش انرژی های تجدیدپذیر نسبت به سال 2017 تنها 3 درصد بوده است.

* دانشیار سیاستگذاری انرژی - دانشگاه صنعتی شریف