مجید شاکری در گفتار صوتی که در کانال تلگرام خود منتشر کرد یادآور شده است: از دیشب خطی خبری مبنی بر اینکه «اولین تراکنش مالی اینستکس انجام شده است» به راه افتاده و در انتهای این خط رسانهای دیده میشود که «ایران به اهداف خود در ضربالاجل هستهای دست پیدا کرده و باید از ان عقب نشینی کند».
به گفته این کارشناس اقتصادی این گزاره از هر جهت، اشکال دارد، چرا که اولا اینستکس اساسا تراکنش بانکی ندارد که انجام شود. ایسنتکس یک سامانه تهاتری در ترازنامه دو شرکت متناظر در ایران و اروپاست و هیچ نوع تراکنش بانکی در آن وجود ندارد، که اولین آن انجام شده باشد.ثانیا اگر مقصود تراکنش اینستکسی است که انجام شده یا بناست انجام شود یا در حال پردازش است، باید گفت از یک هفته قبل مطرح شد که برای گام اول از طریق یک خط اعتباری چند میلیون یورویی این کار انجام شود. در واقع ما با یک واقعه نمادین یا پاره کردن یک روبان مواجهیم بدون اینکه اتفاق ویژهای در عمل رخ داده باشد.
شاکری تاکید کرده است که اینستکس در ساختار فعلی، محدود به غذا و دارو خواهد بود چرا که زمانیکه اینستکس بناست در چارچوب مقررات تحریمی آمریکا عمل کند و حتی به دنبال این است که از محل فروش نفت ایران به سایر کشورها و انتقال بستانکاری آنها داخل ترازنامه اینستکس کار کند، به طور طبیعی و طبق قوانین تحریمی آمریکاُ آنچه با آن قابل خریداری است از کالاهای غیر تحریمی صرفا به غذا و دارو تنازل می کند.
به اعتقاد وی در واقع آنچه در آغاز اینستکس انجام می شود سقف عملیات آن هم هست و این ساختار پر اشکال، حتی هنوز راه نیفتاده است چون منبعی طرف چپ ترازنامه آن نمیتواند قرار گیرد و فعلا با یک خط اعتباری کوچک فقط افتتاح میشود یعنی ما با اتفاقی مواجه هستیم که پیشا تولد و در مرحله جنینی است.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرده است اگر برای چنین چیزی، طرف ایرانی بخواهد، از ضربالاجل هستهای خود عقبنشینی کند و آنچه درباره ۱۸ تیر وعده داده بود انجام ندهد، سقف آن چیزی که از برجام باقی میماند، همین موجود نصفه و نیمه خواهد بود و باید بگوییم برجام تمام شده است.
به گفته شاکری این گزاره که «سقف توانایی اروپا همین قدر است» گزاره غلطی است. چرا که راهحلهای مختلفی هم در ایران و هم در اروپا مطرح شده است که از اینستکس به مراتب کارکرد بیشتری است و دو نمونه که حداقل در بارها فضای کارشناسی ایران ظرف یکسال گذشته مطرح شده است عبارتند از: اول، کار کردن با شرکتهای دولتی اروپایی. برخلاف تصور عمومی که شرکت های اروپایی همه خصوصی هستند و دولتها نمیتوانند به آنها فشار بیاورد فهرست وسیعی از شرکتهای دولتی اروپایی در بخشهای مختلف وجود دارد اعم از بازرگانی، نفت، پتروشیمی، بندر، بانک که اروپاییها اگر بخواهند با ایران کار کنند، با آنها میتوانند کار کنند چون هزینههای تحریمی یک شرکت اروپایی دولتی برای آمریکا بسیار بالا است.
راه حل دوم از نظر این کارشناس اقتصادی این است که با طرف اروپایی از طریق شرکتهای تابعه آنها در چین کار اقتصادی انجام شود که تحریمپذیری بسیار پایین و راهحلهای متعددی برای انتقالات مالی وجود دارد که طرف آمریکایی نمیتواند آن را تحریم کند.
وی تاکید کرده است که اینستکس ابدا سقف توانایی اروپاییها نیست و حتی کف توانایی آنها هم نیست. اما این مسئله بدین معنا نیست که نگاهی سلبی به اینستکس داشته باشیم و یا اینکه بگوییم ما با آن کار نمی کنیم بلکه به اینستکس میتوان نگاهی ایجابی داشت.
شاکری در این زمینه پیشنهاد کرده است که در سمت چپ ترازنامه اینستکس یک خط اعتباری بلند مدت گذاشته شود که ما به ازای نفتی داشته باشد و پیشنهاد اولیه این باشد که خط اعتباری ۴۰ میلیون دلاری دو ساله، که ما به ازای آن تحویل نفت در آبهای سرزمینی ایران باشد ایجاد شود.
به گفته وی ایران بایستی به سرعت یک فهرست گسترده از کالاهای غیرتحریمی آماده کند که فراتر از غذا و دارو باشد و به صورت هوشمندانه ای روی خطوط قرمز حرکت کند. و این را روی میز طرف اروپایی بگذارد.