«مهارت حضور در نماز»

نوشته:منصوره شایسته

ناشر: نیستان

****

کتاب کسب مهارت حضور تلاشی است برای گام به گام نمودن مراحل رسیدن به تمرکز در نماز تا این نعمت بزرگ خداوند  از یک تکلیف عادتی خارج شده و به حقیقتی تبدیل شود که لذت آن با هیچ لذتی در عالم طبیعت قابل مقایسه نیست از آنجا  که موفقیت در امور  معنوی همچون هر مهارتی نیازمند تمرین و استقامت است در هر گام با تمارین  قبل ،حین و بعد از نماز مهارت هر مرحله را تثبیت می‌نماید. متن و تمارین قابلیت داردتوسط مربی مطابق با هر سنی باز سازی شوداگر تمرکز در نماز امر مشکل و گاه محال  به نظر رسیده  وانسانها تصور کرده اند تنها اولیا و عرفا از عهده آن بر می آیند چون برنامه ای منظم و پیگیر برای کسب این مهارت طراحی نشده است.ضرورت این برنامه ریزی از این جهت است  که در قرآن و روایات نماز بدون حضور قلب  مورد پذیرش نیست.  و به صراحت می‌فرماید اگر یک پنجم نماز حضور قلب داشته باشید یک پنجم آن مقبول و .. واگر توجه وتمرکزی در آن لحاظ نشده اصلا مورد قبول نیست.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمایند :نمازی که در آن قلب نمازگزار با بدنش حضور نداشته باشد خداوند به ان نگاه نمی کند. تحقق این امردشوار است. قرآن می‌فرماید: جز از خاشعین برنمی آید ولی از سویی می‌فرماید مومن کسی است که از نماز محافظت می‌کند.

متأسفانه بسیاری از ما مسلمانان هیچ تلاشی برای اقامه نماز مؤثر ننموده‌ایم و به حقیقتی که هیچ عمل صالحی در ارتقای وجودی انسان و نزدیکی او به حق با آن هماوردی نمی‌کند، فقط نگاهی تکلیفی داشته ایم نتیجه چنین نگاه و عملی، ایجاد یکی از مهم‌ترین معضلات در زمانه ما وشاید همه زمانها است که اگر قرآن خاصیت نماز را دوری از همه ی زشتی ها بیان می‌کندچرا نه تنها این خاصیت در بین نمازگزاران یافت نمی‌شود بلکه بعضی جوامع و گروه هایی که اهل نماز نیستند. اخلاقی تر از مسلمانان به نظر می‌رسند. زیرا این خاصیت ذاتی نماز که به صورت قانون جدی در قرآن مطرح است برای نمازی است که موجب ارتباط عمیق با خدواند گردد.اگر بعضی از جوانان ما در مورد اقامه نماز و فلسفه ی آن تردید دارند. چون نمازگزاران لذت تعامل مستمر نماز با جان و روح خود را نچشیدند.تا آنرا به جوانان منتقل کنند.

مسئله مهم تر و قابل تأمل تر این که از بررسی مجموع آيات و روایات مربوط به نماز می‌توان فهمید که نماز بدون حضور نه تنها از تمام ثمرات و فوائدی که برای این حقیقت بزرگ ذکر شده خالی است. بلکه دور کننده انسان از خدا و مصداق سبک شمردن نماز است حال از سویی فرد مسلمان نمی‌تواند نماز را بعنوان تکلیف بزرگ دینی کنار بگذارد. از سوی دیگر نماز بی توجه قلب انسان را نسبت به عظمت پیشگاه خداوند قسی  وغیرمنعطف می‌سازد.راه برون رفت از این تعارض سرمایه گذاری جدی برای اقامه نمازی مؤثر و باتمرکز کامل است این امر یک مجموعه مدون میطلبد که گام به گام ما را یاری نماید. مجموعه حاضر اولین تلاش در این راستاست.

این کتاب دو بخش اصلی دارد که بخش اول با دوهدف پیگیری می شود هدف اول درچندین مرحله  چگونگی کسب مهارت حضور است فرد دریک افق زمانی معین موفق به نمازی با حضور و حفظ شرایط باطنی می‌گردد برنامه ی آن شاید ابتدا به نظر سنگین بیاید اما کم کم به شرط استمرار در تمرین ها چنان لذتی از نماز می‌برد که بعد از اتمام آن عاشقانه منتظر نماز بعدی است و مصداق این حدیث رسول الله  صلی‌الله علیه و آله می‌ گردد که فرمودند: بهترين مردم کسی است كه به عبادت عشق ورزد، با آن مأنوس شود، با جان و دل آن را دوست داشته باشد، با بدن خود آن را به جای آورد و براى آن از انجام هر کاری فارغ گردد. چنين شخصى باكی ندارد كه زندگى دنيايش به سختى بگذرد يا به آسانى»[1].

هدف دوم بخش اول، بر نقطه عطف نماز یعنی اهدنا الصراط المستقیم متمرکز بوده  این توفیق را به فرد می  دهدکه نماز بر همه زندگی او سایه  افکند و افقی برای او ترسیم می‌گردد که نماز از حالت تکرار خارج شده و  نماز روزانه  را روزی یک روزبرای اتصال به قافله پیامبران شهدا و صالحین ببیند(نعمت داده شدگان) وبا در خواست جدی  برای توفیق تطبیق شرایط همان روز با عمل ورو حيات آنها وجدا شدن از روزمرگی (ضالین )وصرف امکانات و سرمایه ها در راه مخالف رضای معبود( مغضوبین ) این استبعاد  از ذهن او گرفته می‌شود که این ظرفیت کمال،فقط برای انبیا، و صدیقین است.

در بخش دوم کتاب  خواننده با فلسفه نماز و اجزاء آن آشنا شده و خود را وارث حقیقتی می‌بیند که در طول تاریخ نبوت، تکامل پیدا کرده و با معرفت رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله به آخرین درجه کمال خود رسیده است؛ بنابراین همه همتش به پاسداری از این امانت بزرگ تعلق می‌گیرد. علاوه بر این پس از تمرینات مستمر  می‌تواند تحقق اسرار نمازرا در وجود خود احساس کند.

هرچند در این مجال تلاشمان بر این است که تا حد ممکن شرایط باطنی نماز را شناخته و با تمرین، آن را کسب کنیم؛ اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که اولاً تا پایان عمر نیازمند محافظت از این مهارت و ارتقای آن هستیم، ثانیاً در هر نماز به اندازه‌‌ای که دقت و تلاش می‌کنیم، بهره می‌بریم، ثالثاً این طبیعت وجود ماست که هنگام برخورد با مشکل یا درگیری ذهنی یا بیماری، قدم‌هایی به عقب بر‌گردیم؛ اما با پذیرش این حقیقت می‌توانیم تمرین را دوباره آغاز ‌کنیم لازم به ذکر است کار با کتاب به صورت گروهی درموفقیت واستقامت فرد موثرتر است.

[1] تفصیل وسائل الشیعه، ج 1، ص 83