روزنامه شهروند نوشت: «آژیر قرمز برای سدهای کشور به صدا درآمده است. حالا بر اساس اعلام وزارت نیرو تنها ۴۱درصد ظرفیت سدهای کشور آبگیری شده است و ۹۶ سد از ۱۷۷ سد مهم کشور کمتر از ۴۹درصد آب دارند. این در حالی است که سدهای تهران هم وضع نامناسبی را پشت سر می‌گذارند. بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای تهران میزان بارندگی در تهران امسال ۶۶درصد کاهش داشته است. این در حالی است که سدهای بزرگی مثل سد دوستی ۹۲درصد و زاینده‌رود ۶۲درصد و خوزستان ۴۶درصد ورودی‌اش کاهش پیدا کرده است.
البته بحران سدهای کشور به همین چند مورد ختم نمی‌شود. طبق آمار اعلامی از سوی وزارت نیرو تنها ۴۱درصد ظرفیت سدهای کشور پر است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش ۹درصدی را نشان می‌دهد. آمارهای ارایه شده از سوی دفتر مطالعات پایه منابع آب کشور در حالی از کاهش ۳۲,۲درصدی ریزش‌ها در مقایسه با پارسال و ۶۱.۴درصدی نسبت به درازمدت حکایت می‌کند که به اذعان کارشناس و فعالان در این حوزه عزم لازم برای مقابله با بحران کم‌آبی در ایران وجود ندارد. این را می‌توان از حال و روز طرح‌هایی که قرار است به خروج از این بحران کمک کنند، به خوبی فهمید؛ طرح‌هایی که بعضا به دلیل کمبود منابع مالی متوقف می‌شوند یا با پیشرفت ناچیز دنبال می‌شوند.
بارورسازی ابرها از جمله راهکارهای مقابله با کم‌آبی است که به گفته هدایت فهمی، کارشناس منابع آبی وزارت نیرو اجرای‌اش امسال متوقف شده است. او به «شهروند» می‌گوید: برای بارورسازی ابرها دو دستگاه هواپیمای آنتونف در کشور وجود داشت که به دلیل فرسودگی بالا حالا دیگر امکان استفاده از آنها وجود ندارد. ضمن این که منابع مالی لازم برای اجرای این طرح هم امسال اختصاص نیافته است. هر چند که بازدهی این طرح در کشورهای مستعد برای اجرا ۱۵درصد است اما در کشوری همچون ایران باید برای همین مقدار کم اثرگذاری هم برنامه‌ریزی داشت.
در این میان هستند مسئولانی که بحران آبی برای ایران را امری طبیعی می‌دانند. علیرضا دایمی، قائم مقام وزیر نیرو در امور بین‌الملل در این باره می‌گوید: مساله خشکی و خشکسالی در ذات این کشور است. وقتی تاریخ کشور را می‌خوانیم، می‌بینیم اتفاقاتی که امروز می‌افتد مربوط به امروز نیست. خشکسالی‌های بلندمدت در تاریخ ۸هزار ساله این سرزمین ثبت شده است. به همین دلیل می‌بینیم که زمانی که تمدنی وجود نداشت، سازه‌های تاریخی مثل انبارهای نگهداری آب یا حتی سیلوهایی برای نگهداری غذا داشتیم. او بر این باور است که الگوبرداری از کشورهای اروپایی برای مقابله با بحران آبی اشتباه است. اتریش ۸۵۵ میلیمتر و ژاپن بالای ۱۱۰۰ میلیمتر بارندگی دارند. سرزمین ما خشک و نیمه‌خشک است. برنامه‌های ما باید با این وضع سرزمینی انطباق داشته باشد. دنبال محکوم کردن و این که حتما اتفاق خاصی افتاده که خشکسالی شده، نباشیم.
حالا تنها راه باقیمانده برای مقابله با کم‌آبی کاهش مصارف غیر ضرور و مدیریت مصرف در همه بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب است. بختیاری، مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران با اشاره به کاهش ۶۶درصدی بارندگی در این باره می‌گوید: لازم است که در این شرایط مشترکان ۱۰ تا ۱۵درصد مدیریت مصرف داشته باشند؛ چرا که تنها در این صورت است که می‌توان تابستان را بدون مشکل در تامین منابع آبی پشت سر گذاشت.
وضعیت سدهای تهران وخیم است
۳۵ میلیمتر بارندگی از ابتدای سال آبی امسال در تهران وضع سدهای پایتخت را وخیم کرده است. برای بحرانی بودن منابع آبی پایتخت همین بس که میزان بارندگی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش ۶۶درصدی را تجربه کرده است.
بختیاری مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران که معتقد است برفی که در تهران آمد بسیار ناچیز بود و نمی‌تواند تاثیر چندانی بر میزان منابع داشته باشد، می‌گوید: حجم مخازن سدهای استان تهران نسبت به سال گذشته ۱۶میلیون مترمکعب منفی است. به گفته او، سال گذشته میزان ارتفاع ذخیره برف در تهران ۱.۵متر بود که متاسفانه امسال تقریبا ذخیره برفی صفر است و با توجه به این که سدهای تهران رژیم برفی دارند و عمدتا تا تیرماه از ذخیره برفی استفاده می‌کنیم، این موضوع نگرانی‌هایی را به وجود آورده است. آن گونه که آمارها نشان می‌دهد، میزان ورودی آب به سدهای پنجگانه از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه) تاکنون ۱۶۹میلیون متر مکعب بود که نسبت به پارسال ۷درصد کاهش را نشان می‌دهد و میزان خروجی آب نسبت به زمان مشابه پارسال ۴۱۳میلیون مترمکعب گزارش شده است که ۵درصد افزایش دارد.
آژیر قرمز در ۹۶ سد کشور به صدا درآمد
۹۶ سد که ۴۰درصد حجم مخازن ۱۷۷ سد مهم کشور را تشکیل می‌دهند، کمتر از ۴۰درصد آب دارند؛ سدهای دز، سفیدرود، لار، زاینده‌رود، ساوه و ملاصدرا از آن جمله هستند. ۱۸ سد کشور که ۲۶درصد مخازن ۱۷۷ سد مهم کشور را به خود اختصاص داده‌اند بین ۴۰ تا ۵۰درصد آب دارند؛ سدهای کوثر، دامغان، سهند، کارون ۳ و کرخه از آن جمله هستند. ۲۷ سد کشور که ۲۶درصد ظرفیت مخازن ۱۷۷ سد مهم کشور را دارند، بین ۵۰ تا ۷۰درصد پر هستند که سدهای طالقان، کرج، جیرفت، البرز و گتوند اولیا قابل ذکر است. ۲۳ سد کشور نیز که ۶درصد از ظرفیت مخازن سدهای مهم را دارند بین ۷۰ تا ۹۰درصد پر هستند، سدهای نیجران، دو برج، تنگه حمام و شیرین دره از آن جمله به شمار می‌آیند و ۱۳ سد دیگر که تنها ۲درصد ظرفیت ۱۷۷ سد مهم کشور را به خود اختصاص داده‌اند، بین ۹۰ تا ۱۰۰درصد پر هستند که سدهای سورال، گاوشان، رودبال، داراب، بافت و داریان از آن جمله هستند.
کاهش ۳۳درصدی بارندگی‌ها
بر اساس داده‌های دفتر مطالعات پایه منابع آب، کل ریزش‌های جوی از اول مهر تا ۲۷ دی ماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۳.۲درصد و نسبت به درازمدت ۶۱.۴درصد کاهش نشان می‌دهد. بر اساس یافته‌های دفتر مطالعات پایه منابع آب وابسته به شرکت مدیریت منابع آب ایران در وزارت نیرو، از اول مهر تا ۲۷ دی ماه ۹۶ معادل ۶۰,۴میلیارد مترمکعب بارندگی در کشور صورت گرفته است. بر اساس داده‌های این دفتر بیشترین افت بارندگی‌ها مربوط به حوزه آبی مرزی در شرق کشور با ۷۲.۳ و فلات مرکزی با ۵۹درصد کاهش است اما کمترین کاهش بارندگی مربوط به حوزه دریای خزر ۴.۹درصد است.
همچنین مطالعات دفتر پایه منابع آب نشان می‌دهد بیشترین بارندگی کشور در منطقه در رودخانه‌های بین سفیدرود و هراز با ۵۶,۱ میلیمتر و در قره‌سو و گرگان ۵۴.۶ میلیمتر بوده است. همچنین در رودخانه‌های بلوچستان هیچ بارندگی در سال آبی جاری تاکنون ثبت نشده است. در حوزه دریاچه ارومیه ۱۳.۷ میلیمتر بارندگی در سال‌جاری روی داده که نسبت به رقم مشابه سال قبل ۲۰.۹درصد کاهش بارندگی و نسبت به میانگین درازمدت ۲۹درصد کاهش نشان می‌دهد. در حوزه فلات مرکزی ایران در سال جاری آبی ۳.۷ میلیمتر بارندگی اتفاق افتاده که نسبت به سال قبل ۵۹درصد کاهش و نسبت به میانگین درازمدت ۷۸درصد کاهش نشان می‌دهد. از نظر استانی بیشترین بارندگی مربوط به گیلان با ۳۶۲ میلیمتر ثبت شده و کمترین بارندگی در سیستان‌وبلوچستان با ۲.۱ میلیمتر و استان یزد با ۲.۹ میلیمتر ثبت شده است.»
