«معلم درس محبت»
نویسنده: محمدعلی جاودان
ناشر: مطیع، قم، چاپ اول 1394
گردآورنده: موسسه ایمان ماندگار
191 صفحه، 8000 تومان
*****
معرفت و شناخت امام، یک وظیفه الهی است. یکی از راه‌های شناخت امام و درک مساله ولایت اهل‌بیت، آشنایی با تاریخ زندگانی آن بزرگواران است. بررسی‌های متعدّدی برای شناخت ابعاد مختلف شخصیتی امامان بزرگوار علیهم‌السلام صورت گرفته‌است. در این میان، آثار تاریخی با نگاه و روش گزارش‌گری و نقل وقایع و اتّفاقات، غلبه دارد و غالباً بدون نگاه کلّی نسبت به شرایط حاکم بر زمانِ بروز این رفتارها، بوده‌است که در بسیاری موارد حتّی سیر تاریخی آن یعنی تقدّم و تاخّر زمانی آن‌ها نسبت به وقایع دیگر مشخّص نیست.
کتاب «معلم درس محبت»، سه مقاله منتشر نشده از استاد محمدعلی جاودان است که به دلیل ارتباط عمیق مسائل و وحدت شیوه بررسی، در کنار یکدیگر قرار داده شده و توسط موسسه ایمان ماندگار به چاپ رسیده‌است. این اثر، از جمله آثاری است که روش تحلیلی کلان مساله را انتخاب نموده و در صدد برررسی فضای حاکم بر دوران حکومت امام حسین و امام سجّاد علیهما‌السلام است.
استاد جاودان، نویسنده این کتاب، از شاگردان استاد مبرز تاریخ اسلام، مرحوم علامه عسکری رَحِمَهُ الله است که به پیروی از استاد خود، سعی دارد مدعیات مکتب تشیع را با احترام و انصاف علمی، از دل منابع تاریخی و حدیثی اهل سنت، اثبات کند. از مهمترین مباحثی که علامه عسکری در آثار خود روی آن تاکید داشتند، این بود که بعد از شهادت پیامبر اسلام، سعی شد که از اسلام هیچ چیز باقی نماند و مجاهدت‌های ائمه اطهار باعث شد که اسلام زنده شود و اکنون بدست ما برسد. همین مبحث در سخنرانی‌ها و مکتوبات استاد جاودان هم تبلور دارد و ایشان در آثار گفتاری و نوشتاری خویش به مناسبت‌های مختلف به این موضوع اشاره دارند و سعی می‌کنند تا اقدامات هر یک از معصومین در جهت احیای دین را تشریح و تبیین نمایند. «معلم درس محبت» هم در راستای همین موضوع است و سعی شده که در آن با بررسی فضای حاکم در طول حکومت امویان، به اقدامات امام حسن، امام حسین و مخصوصاً امام سجاد علیهم‌السلام در راستای احیای دین پرداخته شود.
موضوع کتاب، پاسخ به چند پرسش اساسی درباره چرایی و نتایج قیام خونین امام حسین و چرایی و چگونگی عملکرد امام سجّاد پس از نهضت عاشوراست. در این اثر نه به سبک مقاتل و سیره‌نگاران، اتّفاقات و جزئیات قبل، حین و بعد از عاشورا با دقّت و ظرافت بررسی شده و نه تلاشی برای نشان دادن یک سیر کامل تاریخی از ابتدای نهضت حسینی تا پاین دوره امامت حضرت زین‌العابدین ارائه شده‌است؛ بلکه این کتاب، گزارشی از یک تتبّع طاقت‌فرسا در میان آثار و منابع تاریخی متعدّد در دوران حکومت امویان، برای رسیدن به یک شناخت و درک عمیق و صحیح از فضای حاکم بر جامعه اسلامی آن روزگار است. لذا تعداد قابل‌توجّهی از مطالبی که در این اثر نقل می‌شود، هیچ ارتباط مستقیم و احیاناً غیرمستقیمی با قیام امام‌حسین ندارد، ولی منجر به شناسایی علل و عوامل پنهان و آشکار آن دوران می‌گردد که در فهم چرایی و چگونگی رفتارهای ائمه آن عصر نقش به‌سزایی دارد.
بررسی کارشناسانه آن مقطع تاریخی حسّاس در صدر اسلام و روشن کردن زوایای مختلف جنایات و مفاسد امویان در ابعاد تمام جهان اسلام، با زبانی جدید و نگاهی متناسب با نیازهای روز، از برجستگی‌های این اثر است.
خواننده آگاه، به‌زودی خواهد دانست که این مباحث، صرفاً سخن از گذشته نیست؛ بلکه درس عبرتی است برای ما در شناسایی راه بقای دین و اعتلای کلمه توحید در زمان حال و آینده و درک و فهم شگردهای قدیمی دشمن در مصاف با جریان هدایت. همان‌طور که برخی از آثار سوء مفاسد امویان، تا امروز نیز ادامه یافته و در سال‌های اخیر نیز با رشد وهّابیت و فرقه‌های تکفیری جدید، جان تازه‌ای به خود گرفته است، راه مبارزه با آن‌ها نیز در پیروی و تاسّی به امامان معصوم خواهد بود.
محتوای کلّی این کتاب در 10 عنوان کلّی احصاء می‌شود:
1. اشاره به جریان هدایت الهی و بازشناسی معنا و مفهوم ربوبیت خدای متعال؛ همچنین برنامه‌ی شیطانی طاغوت‌ها در برابر این جریان الهی با ابزار جهالت و ضلالت
2. برشماری نمونه‌های متعدّدی از عناصر شیطانی جهالت و ضلالت که در تاریخ مربوط به عصر امویان ثبت و ضبط شده است
3. بررسی آثار و نتایج قیام حسینی که شاهدی است بر بیداری بعدی امّت اسلامی و انفتاح باب رهایی از جهالت و ضلالت
4. اشاره به راهکار مصون‌ساز دین پس از ختم نبوّت
5. بررسی خصوصیات دوران حکومت امام سجّاد و مشکلات پیش‌روی آن حضرت
6. شمارش برخی جنایات و افسادهای گسترده بنی‌امیّه در راس حکومت اسلامی و در سراسر جامعه مسلمین
7. اشاره به برخی مشکلات و موانع احیای دین در بازگشت جامعه به اسلام ناب
8. نقل طرح‌ها و توطئه‌های چندگانه‌ی معاویه در هدم اسلام ناب محمدی با توهین به پیامبراعظم، تلاش برای تحریف قرآن، ایجاد و ترویج عقاید باطل مذهبی و دشمنی و برخورد کوبنده با اهل‌بیت و شیعیان ایشان
9. تجمیع نمونه‌های جزئی و موردی از افساد گسترده حکومت با فرهنگ‌سازی و ترویج مفاسد اقتصادی، شیوع بی‌بند و باری، ترویج زمینه‌های گناه و هوس‌رانی در سطح عمومی و... برای بی‌ارزش ساختن افراد اجتماع و تسهیل امر استعباد آنان
10. تبیین رووس اقدامات حیات‌بخش امام علی‌بن‌الحسین برای احیای جامعه منحط و خودفروخته آن عصر در قالب دعا و تضرّع، اخبار از غیب، کرامت و بزرگواری در برابر مخالفان و دستگیری از بیچارگان و در راه ماندگان در سخت‌ترین شرایط و در برابر سفّاک‌ترین خلفای فاسد اموی و مروانی
آنچه مطالعه کتاب را برای خواننده جذاب می‌کند، مستند شدن عناوین مورد بحث نویسنده به وقایعی قابل تامل، خواندنی، جذاب و کمتر شنیده شده در طول تاریخ حکومت امویان است که غالباً برگرفته از منابع اصیل تاریخی و روایی اهل سنت است.
