«چریک»؛ حنانه سلطانی؛ نشر چشمه راه رفتن بر لبه‌‌ی تیغ

مصطفی شاملو،   4030501034

وقایع تاریخی در عین این‌ که جامعه را در تجاربی دسته‌جمعی شریک و یکدست می‌کنند، تأثیرات عمیقی نیز در زندگی تک تک افراد به جای می‌گذارند. این تأثیرات اغلب کم‌نظیر و منحصربه‌فردند و به این خاطر تجارب شخصی به مراتب بیش‌تر از وقایع عمومی می‌توانند دستمایه‌ی نوشتن داستان قرار بگیرند

«چریک»

نوشته: حنانه سلطانی

نشر چشمه، 1401

136 صفحه، 115000 تومان

 

***

 

وقایع تاریخی در عین این‌ که جامعه را در تجاربی دسته‌جمعی شریک و یکدست می‌کنند، تأثیرات عمیقی نیز در زندگی تک تک افراد به جای می‌گذارند. این تأثیرات اغلب کم‌نظیر و منحصربه‌فردند و به این خاطر تجارب شخصی به مراتب بیش‌تر از وقایع عمومی می‌توانند دستمایه‌ی نوشتن داستان قرار بگیرند. شخصیت‌های این‌گونه داستان‌ها در دو جبهه‌ی زندگی جمعی و فردی مبارزه می‌کنند و این دو خط اصلی در مقاطع بسیاری با یکدیگر تلاقی دارند. گاهی زندگی جمعی است که در اولویت قرار می‌گیرد و بخش‌های فردیِ داستان را به حاشیه می‌راند و گاه فردیت چنان پررنگ می‌شود که گویی قهرمان داستان در محیطی ایزوله و فارغ از وقایع اجتماعی زیست می‌کند. در آثار حنانه سلطانی این دو خط اصلی داستانی مدام با یکدیگر در رقابت‌اند و همواره یکی جلوتر از دیگری می‌ایستد. در آخرین کتاب او «چریک» اما جنبه‌های فردی زندگی قهرمان از ابعاد اجتماعی آن پیشی می‌گیرد تا از یک واقعه‌ی تاریخی داستانی متفاوت بسازد.

نویسنده فضای ملتهبی را از همان سطرهای آغازین داستان برای خواننده ترسیم می‌کند؛ بناست جشن هنر شیراز برگزار شود و تب و تاب اعتراض در میان مردم دیده می‌شود. همه‌جا آکنده از جمعیت است، همهمه‌شان لحظه به لحظه بیش‌تر می‌شود. این موضوع حتی در بازی بچه‌ها نیز دیده می‌شود؛ آن‌ها نیز حالتی تدافعی به خود گرفته و سنگر ساخته و آماده‌ی نبرد شده‌اند. بزرگ‌ترها نیز یک جا آرام نمی‌گیرند و هر یک به شکلی می‌خواهند آمادگی خود را برای روبرو شدن با این اتفاق حفظ کنند. همه نگران‌اند، زیرا وقوع یک درگیری خونین بسیار محتمل است، درگیری‌ای که می‌تواند در حیات سیاسی مردم یک اقلیم نقطه‌ی عطف به شمار بیاید.

شعری از احمد شاملو، آغازگر کتاب است که در عین ایجاز تصاویری بسیار کامل و روشن از زیست سیاسی اجتماعی عشایر سمیرم را با خود دارد و این دقیقاً خط سیری است که نویسنده پیِ آن را می‌گیرد و محور داستانش را بر مبنای آن می‌سازد. شعر در طی چند خط خلاصه‌ای از زندگی ایلیاتی‌ها را می‌گوید که چگونه زور را برنمی‌تابند و علیه آن می‌شورند و حتی خون خود را در این راه می‌دهند. قربانیان هر چقدر هم که زیاد باشند نمادی از مبارزه‌ی توقف‌ناپذیر عشایرند. مبارزه‌ای که شکلی متفاوت از آن‌چه در شهرها می‌گذرد، دارد.

مبارزه‌ی ایلیاتی به شکلی ناگزیر با خون، اسب و تفنگ گره خورده است و تأکید بر رویکرد عشایر در دفاع از تمامیت‌شان دارد؛ تمامیتی که شامل آب و خاک و خانواده است و هر کس به آن تعدی کند عاقبتی جز حذف فیزیکی ندارد. ایلیاتی نشان می‌دهد که مهربان، پذیرا و نجیب است و ناملایمات بسیاری را تحمل می‌کند، اما وقتی قلمروی او مورد تهدید واقع شود، مبارزه‌ای جدی را آغاز می‌کند که ممکن است عواقب آن دامن نسل‌های متفاوتی را بگیرد. بنابراین درگیری مسلحانه بخش بزرگی از زیست تاریخی و سیاسی مردم را در این داستان می‌سازد و مخاطب باید بر مبنای آن چشم‌انداز کلی رمان را برای خود ترسیم کند.

اما بخش فردی داستان به زندگی زنی برمی‌گردد که به تازگی در دام نسیانی تدریجی افتاده است. این زن که همدم نام دارد، با گشتن در میان جامعه‌ی ملتهب از اثرات جشن هنر، می‌کوشد تجارب شخصی‌اش را با زیست اجتماعی‌اش در هم بیامیزد و روایتی دو بعدی بسازد که یک بعد آن به تظاهرات و حواشی‌اش برمی‌گردد و بعد دیگر به اتفاقات زندگی شخصی این زن مربوط می‌شود. شخصیتی که هر دو جنبه‌ی فردی و اجتماعی زیستش را به وضوح و با زبانی تصویری در معرض دید مخاطب قرار می‌دهد.

همدم گرچه ممکن است در نگاه اول الگویی تیپیکال از زنی عامی را به نمایش بگذارد، اما رفته رفته مشخص می‌شود که اتفاقاً و علیرغم فراموشی‌ای که گریبانگیرش شده، بینش عمیق سیاسی و قدرت تحلیل دقیق مسائل اجتماعی را دارد و در طی داستان و با وقوع اتفاقات مختلف این مسأله به شکل بارزتری خود را نشان می‌دهد. شاید همین ویژگی شخصیتی اوست که موجب شده پسری مبارز و روشنفکر تربیت کند، پسری که چند سالی است از او نشان و اثری در دست نیست، اما همدم خیال می‌کند که او را در هیأتی متفاوت یافته است.

اما این شخصیت در داستان از این جهت نیز بسیار درخور تأمل است که وجهه‌ای تمثیلی دارد. او در افت و خیزهایی که حافظه‌اش دچار آن‌ها می‌شود، حافظه‌ی تاریخی مردمی را نمایندگی می‌کند که گاه بدیهی‌ترین وقایع تاریخی را به سرعت از یاد می‌برند و گاه به شکلی منقطع و پراکنده رویدادها را یادآوری می‌کنند. آن‌ها می‌توانند چریک‌هایی پرشور و فعال باشند، یا به شیوه‌ی سنتی خود وارد مبارزه با استبداد شوند، اما در عین حال ممکن است دوره‌هایی از سرخوردگی و انفعال را تجربه کنند و نسیانْ آن‌ها را از انجام عملی مؤثر در مقطعی حساس بازدارد. با تمام این سویه‌های مختلف تاریک و روشن، آن‌ها می‌توانند قهرمان بلامنازع زیست اجتماعی خود باشند و رخدادهایی را رقم بزنند که تاریخ‌ساز و فراموش نشدنی‌اند. رمان «چریک» مخاطب را در میانه‌ی یادآوری و فراموشی معلق نگه می‌دارد و می‌کوشد در عین ارائه‌ی روایتی ناب از تاریخ، رنگ‌های مختلفی از سیاه گرفته تا خاکستری و سفید از آدم‌ها به نمایش بگذارد.  

yektanetتریبون

پربحث‌های دیروز

  1. ۴ نتیجه افزایش مبالغ جریمه های رانندگی

  2. چرا دموکرات‌ها باختند!؟ 

  3. مهران مدیری همه را ناامید کرد!

  4. یک توصیه برای نرفتن پزشکیان به باکو/ موضع واحد اصلاح‌طلبان برای مذاکره مستقیم با ترامپ/ انتخابات آمریکا، زیدآبادی را به اعتکاف فرستاد!

  5. شرط وزیر برای رفع فیلتر اینستاگرام و تلگرام؟

  6. نتایج انتخابات آمریکا: ترامپ ۲۶۷ - هریس ۲۱۴/ رسانه های آمریکایی ترامپ را پیروز اعلام کردند

  7. احتمال توقف اجرای مصوبه افزایش ظرفیت پذیرش در رشته پزشکی

  8. پزشکیان: این وضعیت شایستۀ ایرانیان نیست

  9. آتش زیر خاکستر؟!

  10. ۴۰درصد پزشکان عمومی طبابت نمی‌کنند/ کمبود در برخی تخصص‌ها

  11. زاکانی: در سطح شهر هیچ کلونی از معتاد متجاهر مشاهده نمی‌شود

  12. سردار فدوی: حمله پیش‌دستانه‌ دشمن را بعید نمی‌دانیم

  13. اینجا کوچه‌ها و پله‌ها هم شرمنده‌اند ...

  14. زن ایرانی که وارد مجلس نمایندگان آمریکا شد کیست؟

  15. موشک «خرمشهر۴» کابوس صهیونیست‌ها

  16. اردوغان: انتخاب دوباره دوستم را تبریک می‌گویم!/ واکنش مقامات کشورهای منطقه به انتخاب «دونالد ترامپ»

  17. واکنش محسن رضایی به انتخاب ترامپ

  18. همچنان معتقدم بدون رسیدن به وفاق نمی‌شود در جامعه تغییر ایجاد کرد/ در زمینه حجاب سوی دیگر ماجرا را هم در نظر داشته باشید

  19. حسین شریعتمداری خطاب به پزشکیان: چون رئیس جمهور اسرائیل در اجلاس باکو حضور دارد، شما نباید شرکت کنید

  20. شکست سنگین حزب حاکم/ دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شد

  21. واکنش زیباکلام به پیروزی «ترامپ»

  22. هریس با پذیرش شکست، به ترامپ تبریک گفت

  23. اقدام خطرناک صخره‌نورد ایلامی !

  24. سرلشکر سلامی: جای هیچ نگرانی برای کشور وجود ندارد

  25. برازنده نیست این‌همه یارانه بدهیم، ولی کسانی نان شب پیدا نکنند

پربحث‌های هفته

  1. شروین حاجی‌پور و ذهنیت استعماری

  2. اظهارات قابل تامل مولوی عبدالحمید در معارفه استاندار سیستان و بلوچستان

  3. عملیات انتحاری ۱۸ تبعه تاجیک ـ افغان در قالب سوخت‌بر

  4. نمایشی تازه از مدعیان شعار زن، زندگی، آزادی/ برهنگی یک دانشجو در دانشگاه!

  5. با کمک سپاه، محله «هرندی» ساماندهی می‌شود

  6. سنجه ای که رئیس‌جمهور به آن نیازمند است

  7. رامبد جوان: از تلویزیون دلخورم/ نهادهای امنیتی هم درباره خندوانه نظر می دادند!/ سال ۹۸به اجبار «خندوانه» را ســاختم/ می خواستم بدانم «شریعتمداری» چگونه شادی می کند؟

  8. ۴ نتیجه افزایش مبالغ جریمه های رانندگی

  9. حمید رسایی: توییتر منطقه جنگی است، عموم نباید وارد شوند !

  10. چرا دموکرات‌ها باختند!؟ 

  11. توضیح روابط عمومی دانشگاه آزاد در پی اقدام منافی عفت یک دانشجو

  12. مهران مدیری همه را ناامید کرد!

  13. انتقاد تند و تیز کیهان از مرعشی/ سلبریتی‌هایی که برای برهنگی بسیج شدند/ وقتی آخوندی نگران سخنان سردار کوثری می‌شود

  14. لاریجانی یا هاشمی‌شاهرودی؛ روایت درست درباره جلیلی و موسوی چیست؟

  15. موج سواری سیاسی یا سلامت روان دانشجویان؟

  16. یک توصیه برای نرفتن پزشکیان به باکو/ موضع واحد اصلاح‌طلبان برای مذاکره مستقیم با ترامپ/ انتخابات آمریکا، زیدآبادی را به اعتکاف فرستاد!

  17. درخواست رئیس جمهور از وزیر دادگستری برای دو مجرم امنیتی

  18. نظرات برگزیده مخاطبان الف: بستن تنگه هرمز مثل سابق مهم نیست/ با حمله پیش‌دستانه به اسرائیل بازدارندگی ایجاد کنیم/ بنزین ارزان اما حقوق‌ها بسیار پایین است

  19. FATF؛ برجام دولت پزشکیان؟!

  20. شرط وزیر برای رفع فیلتر اینستاگرام و تلگرام؟

  21.  خرازی: احتمال تغییر دکترین‌ نظامی در بخش هسته‌ای وجود دارد

  22. حکم اعدام جمشید شارمهد آماده اجرا بود اما قبل از اجرای حکم فوت کرد ️

  23. ماموریت ایجاد تورم در پوشش حمایت از دولت/ روایت لاریجانی پیرامون رد صلاحیت خود در انتخابات

  24. مهم واردات آیفون بود که شکر خدا حل شد!

  25. روایتی جدید از ماجرای دختر دانشگاه علوم و تحقیقات    

آخرین عناوین