آیا اعلام اینکه ایران اخیرا از حد معین اورانیوم غنی شده در برجام فراتر رفته، به این معنا است که این توافق پایان یافته است؟
گوردون: برجام عملا مُرده است – دستکم فعلا اینگونه است. آمریکا از این توافق خارج شده و از طریق تحریم های ثانویه ی خود علیه دیگر کشورهای طرف تجاری ایران، دیگر شرکای برجام را از عمل کردن به تعهداتشان بازمی دارد. و ایران نیز هم اکنون دیگر پایبند بندهای اصلی برجام نیست.
هردو طرف شاید دیر یا زود به برجام عمل کنند اما بندهای اصلی این توافق – یعنی کاهش تحریم های بین المللی در قبال محدودیت فعالیت های هسته ای ایران – دیگر اجرا نمی شود.
آیا اتحادیه ی اروپا در پاسخ، تحریم های خود را تشدید خواهد کرد یا آنها را کاهش می دهد؟
گوردون: اکنون که ایران دیگر برخی بندهای برجام را اجرا نمی کند، گمانه زنی های زیادی وجود دارد مبنی بر این که آیا کشورهای اروپایی از بازگشت تحریم های سازمان
ملل و اتحادیه ی اروپا حمایت خواهند کرد یا خیر. گرچه اروپایی ها می پذیرند که ایران توافق برجام را نقض می کند، آنها مایل به بازگشت تحریم های نیستند، ابتدا به این دلیل که آنها آمریکا را مسئول اصلی نقض برجام می دانند، و دلیل دیگر آنها می دانند بازگشت تحریم ها سبب خواهد شد ایران به صورت کامل از برجام خارج شود، مساله ای که ترجیح می دهند از آن اجتناب کنند.
البته این مساله کم اهمیت تر از آنی است که به نظر می رسد زیرا اروپایی ها تا همین مرحله هم با تحریم های ثانویه ی آمریکا هماهنگ بوده اند. مثلا درشرایطی که اروپایی ها به خاطر تحریم های آمریکا از ایران نفت نمی خرند، اگر اتحادیه ی اروپا بار دیگر ایران را تحریم نفتی کند، بی معنا خواهد بود.
ایران سال ها پیش، برنامه هایی را که شایبه تولید سلاح را داشت معلق کرد
ایران تا توانایی ساخت سلاح چقدر فاصله دارد؟
گوردون: در زمان امضای برجام، تصور می شد که ایران تا جمع آوری مواد شکافتی به منظور تولید سلاح اتمی، تنها چند ماه فاصله دارد. اما با توجه به اجرای برجام، " زمان بندی وقوع" این مساله به بیش از یک سال افزایش یافته است.
اقدام ایران در نقض محدودیت ها – که شامل حجم اورانیوم کم غنی شده و تعهد به محدود کردن سطح غنی سازی می شود – تاثیر چندانی بر این برنامه ی زمانی ندارد اما با گذشت زمان، ایران می تواند این مدت را کاهش دهد. ایران حتی با داشتن مواد لازم شکافتی برای تولید بمب باید در تولید بمب تخصص داشته باشد، یعنی مرحله ای پیچیده برای دست یابی به توانایی انفجار و تولید مواد منفجره. بیشتر کارشناسان معتقدند ایران بیش از یک دهه ی پیش، برنامه های قبلی خود را در این زمینه معلق کرد.
اهمیت نقض برجام این نیست که این موارد ایران را سریعا به قابلیت تولید سلاح اتمی نزدیک می کند، بلکه این است که با نابودی کامل توافق، زمینه برای این شرایط فراهم خواهد شد.
دورنمای دیپلیماسی بین آمریکا و ایران چگونه است؟
گوردون: هر دو طرف می خواهند از مناقشه ی نظامی بپرهیزند اما این مساله به معنای آن نیست که بازگشت به میز مذاکرات ساده خواهد بود. دولت ترامپ می گوید که خواستار یک توافق جدید و بهتر هسته ای است اما پیش شرط هایی دارد – نظیر این که ایران برنامه ی غنی سازی اورانیوم خود را کاملا متوقف کند، توانایی های موشک های بالستیک خود را محدود کند، و رفتارش را در خاورمیانه کاملا تغییر دهد، مواردی که تهران بعید است به آنها تن دهد.
دولت ترامپ اکنون با قطع صادرات نفتی ایران، آن را منزوی کرده است. اما دست و پای خود را نیز بسته است. اگر ایران به توسعه ی برنامه های هسته ای خود ادامه دهد و به خواسته های دولت ترامپ تن ندهد، یا حتی با مذاکره موافقت کند، آمریکا یا باید خطر روبه فزون ایران با قابلیت سلاح هسته ای را بپذیرد، یا برای متوقف کردن آن به راه حل نظامی متوسل شود.
