درباره نابرابری‌ها در جامعه/ راهکار کاهش شکاف طبقاتی چيست؟

گروه اقتصادی الف،   3980124034 ۲۱ نظر، ۰ در صف انتشار و ۸ تکراری یا غیرقابل انتشار
درباره نابرابری‌ها در جامعه/ راهکار کاهش شکاف طبقاتی چيست؟

فقدان اشتغال كافي، توزيع نابرابر فرصت‌ها، انحصارها و امتيازهاي اهدا شده به افراد خودي و شکاف‌هاي گسترده درآمدي؛ فاصله طبقاتي ميان حلقه قدرت و ثروت را با طبقات مياني و فرودست جامعه عميق و عميق تر کرده است. برخي شکاف طبقاتي در ايران را آنقدر گسترده مي‌دانند که معتقدند کشورمان در آستانه «سائوپائولو» شدن است. منظور از «سائوپائولو»، (شهري در برزيل) جامعه اي است که در آن گروهي با بيشترين ثروت و امکانات در بهشت برين به سر مي برند و سايرين همچون نفرين شدگان در دوزخ فقر رها مي شوند. اين تعبيري است که قريب سه سال پيش از سوي «حسين راغفر» براي نخستين بار به منظور بيان عمق فاصله طبقاتي در جامعه ايران به کار رفت و در رسانه‌ها بازتاب وسيعي پيدا کرد.

پس از آن صاحب نظران در طرح نظرگاه خود به اين امر اشاره داشتند که در بخشي از نگرش «سائوپائولويي»، صاحبان قدرت، تصميماتي را اتخاذ مي کنند که برگرفته از منافع خودشان است و در اينجا نفع سايرين و کساني که دور از قدرت هستند، ناديده گرفته مي شود البته اين پديده مختص جامعه ايران نيست و در همه جوامع بيش و کم چنين است اما در بعضي جوامع پيشرفته، مکانيزمي براي کنترل و نظارت وجود دارد و تا حدود زيادي نقش قدرت در توزيع نامتناسب ثروت و فرصت‌ها مورد اصلاح و بازبيني قرار مي‌گيرد. 

*شکاف طبقاتي در فرانسه و انگلستان

اما در مقابل برخي طرح اين ادعاها را از اساس نادرست مي‌دانند و «سائوپائولويي» شدن ايران را نگرشي بدبينانه توصيف مي کنند. آنان مثال هايي از کشورهايي نظير فرانسه و انگلستان ذکر مي کنند تا نشان دهند، ايران در اين زمينه وضعيت به مراتب بهتري دارد. 

اين گروه به نقل از روزنامه فرانسوي فيگارو عنوان مي کنند: «فقراي فرانسه هر روز فقيرتر و ثرتمندان، ثروتمندتر مي شوند و40 درصد از فقرا بر اين باورند که سطح زندگي آنها بين دو تا هشت دهم درصد کاهش يافته و 40 درصد از ثروتمندان نيز معتقدند که سطح زندگي‌شان بين يک تا 8 دهم درصد بهبود يافته است.

نسبت افراد فقير در جامعه فرانسه با نرخ بيکاري 3/14 درصدي که جمعيت فعال اين کشور را دربرگرفته، رو به افزايش است و بيکاران در افزايش نرخ بيکاري در کشور طي سال جاري سهم 50 درصدي داشته‌اند.» و يا به نقل از بلومبرگ  از نابرابري ثروت در انگليس مي گويند. نابرابري که موجب شده در لندن، خانواده‌هاي ثروتمند ۲۴ برابر ثروتمندتر از فقرا شوند و در ديگر مناطق انگليس نيز از زمان شروع بحران مالي جهاني روند مشابهي ايجاد شده است.

*آمارها چه مي گويد؟

بي ترديد براي اينکه بدانيم، ميزان نابرابري و شکاف طبقاتي در ايران تا چه حد است، بايد به آمارها استناد کنيم. مطابق آمارهاي دفتر عمران سازمان ملل، از ميان ۱۴۳ کشور مورد بررسي در شکاف طبقاتي، ايران در رتبه 67 قرار دارد  و کشور ما در بازه زماني ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ با متوسط ضريب جيني  ۳۷/۴ ، شکاف طبقاتي کمتري به نسبت کشورهايي نظير آرژانتين، برزيل، چين، گرجستان، اندونزي، مالزي، مکزيک، ترکيه و آمريکا را تجربه کرده است در مقابل گزارش کامل بودجه خانوار‌هاي شهري در سال ۱۳۹۶ نمايانگر اين واقعيت تلخ است که متوسط هزينه ثروتمندترين خانوارها ۱۴ برابر بيش از متوسط هزينه فقيرترين خانوارهاست.  برمبناي اين گزارش، ضعيف ترين قشر جامعه در طول سال ۱۳۹۶ به طور ميانگين حدود ۹ ميليون و ۲۰۰ هزار تومان هزينه کرده اند که اين رقم از هزينه ماهيانه ۷۶۰ هزار توماني آنان حکايت دارد. 

خانوار‌هاي ثروتمند در بازه زماني ياد شده ۱۳۰ ميليون تومان هزينه کرده اند. يعني ميانگين هزينه آنان در ماه حدود  ۱۰ ميليون و ۸۰۰ هزار تومان بوده است بنابراين شکاف طبقاتي در جامعه ايراني پديده اي قابل انکار نيست و اعداد و ارقام ياد شده از وجود نابرابري هاي اجتماعي خبر مي دهد. حال پرسش اين است که چه ميزان از نابرابري در جامعه قابل تحمل و انساني است؟ پاسخ به اين سوال هر چه باشد، يک نکته مسلم است، و آن اينکه همه جوامع طبقاتي هستند و اساسا جامعه بدون طبقه وجود ندارد اما نابرابري نبايد به شکاف هاي نامعقول و غيرمنطقي بينجامد. 

برهمين اساس متفکران اجتماعي به مسائل نابرابري هاي اقتصادي و اجتماعي توجه لازم را مبذول داشته اند و نظريه هاي آنان، سرشت طبيعي و پايدار و اجتناب ناپذير اين نابرابري را خاطرنشان نموده و نقش آنها را در زندگي اجتماعي مطرح کرده است. 

دردايره المعارف علوم اجتماعي درتعريف نابرابري اجتماعي آمده است: «شرايطي که درآن اعضاي مختلف يک جامعه درآمد، شأن، امکانات وفرصت‌هاي متفاوتي دارند.» نابرابري اجتماعي به تفاوت‌هاي ميان افراد يا جايگاه‌هايي که به صورت اجتماعي تعريف شده اند و افراد آن را اشغال کرده اند، اشاره مي کند و تفاوت‌هايي هستند که بر نحوه زندگي افراد به ويژه حقوق و فرصت‌ها و پاداش‌ها و امتيازاتي که برخوردارند تأثير مي گذارند. چنين نابرابري زماني به وجود مي آيد که افراد و گروه‌ها يکديگررا درجه بندي و سپس ارزيابي کنند ومهمترازهمه اينکه نابرابري اجتماعي دررابطه با موقعيت‌هاي متفاوت در ساختار اجتماعي به وجود مي آيد. از سوي ديگر بايد بر اين امر اذعان داشت که تصميم گيران و صاحبان قدرت بيش از همه به تشديد نابرابري هاي اجتماعي دامن زده اند. حتي در جوامع توسعه يافته هم افراد صاحب نفوذ و وابسته به قدرت در تصميمات، نفع شخصي و گروهي خويش را بر منافع جمعي ترجيح مي دهند اما اين امر در جامعه ايران گسترده تر است. 

*کشورهاي پيشرفته، دولت رفاه تشکيل داده اند

عماد افروغ، نويسنده، جامعه‌شناس و نماينده مردم تهران در دوره هفتم  مجلس شوراي اسلامي، سبک زندگي مسئولان را در تشديد شکاف طبقاتي و نابرابري ها مهم قلمداد کرده و معتقد است: وقتي رابطه ما از ثروت-قدرت به قدرت-ثروت تسري پيدا مي کند يعني بيش از آنکه اصحاب ثروت به قدرت برسند، اصحاب قدرت به ثروت مي رسند، اين رابطه ساختاري ميان قدرت-ثروت باعث مي شود کساني که به قدرت دولتي رسيده اند به ثروت هاي خاص دست بيابند. در واقع سرمايه هاي اقتصادي و سرمايه هاي فرهنگي بيشتري را براي خود تعريف مي کنند و از قدرت سياسي بيشتري برخوردارند و در جهت تحکيم آن قدرت سياسي کوشا هستند.

در همان رابطه قدرت-ثروت، ثروتي در اختيار آنها قرار مي گيرد. طبعا تا ثروت نباشد، سبک زندگي عوض نمي شود. بالاخره اين شرط لازم بوده اما کافي نيست. يک عده وسوسه مي شوند و يک عده وسوسه نمي شوند. آنکه ندارد شايد وسوسه هم نشود که امتحان خودش را پس بدهد. اين طور است که ما گوشت را در اختيار گربه قرار مي دهيم و مي گوييم نخور. نمي شود. ما نمي توانيم با توصيه اخلاقي بگوييم که مسئولان مملکتي و دولتي اسير مصرف زدگي نشوند و سبک زندگي شان را عوض کنند و يا زندگي تجملاتي و اشرافي نداشته باشند. 

او بر اين باور است که شکاف در کشورهاي توسعه يافته نيز وجود دارد چون طبقه شکل گرفته و در آنجا ساختاري تر است. يعني هيچ گاه طبقه کارگر نمي تواند به طبقه سرمايه دار نزديک شود چون تصلب ساختاري وجود دارد. يعني مرز بندي ها مشخص است ولي آنها براي جلوگيري از شورش هاي اجتماعي و طبقاتي دولت رفاه تشکيل داده اند، دولت رفاه يعني به هرحال سعي مي کنند با سياست هاي رفاهي توجه به اقشار پايين دست داشته باشند، طبعا توجه ندارند ولي براي جلوگيري از شورش هاي طبقاتي دولت رفاه را بوجود مي آورده اند که از طريق يارانه ها به بخش هاي فرودست جامعه توجه شود. 

حال پرسش اين است که ايران از چه زماني به مرحله شکاف طبقاتي قدم گذاشت. بررسي ها گوياي آن است که ما پس از جنگ شاهد رشد فزاينده فاصله طبقاتي بوده ايم كه به علت شيوه توليد در كشور و نابرابري هاي ساختاري ايجاد شد. آميزش ثروت و قدرت و عدم شكل گيري عدالت و الگوي عادلانه در توزيع ثروت و قدرت، منجر به شکاف طبقاتي شد. به عبارت ديگر پس از جنگ، با وجود فرصت هاي بسيار شاهد رشد نابساماني ها و بي عدالتي ها بوده ايم. به نحوي كه الگوهاي مصرف قشر خاصي به سمت منازل با دستگيره هاي طلا يا خودروهاي چند ميلياردي تغيير يافت. اين شکاف تنها در حوزه اقتصاد باقي نماند و به حوزه هاي اجتماعي و خانوادگي نيز كشيده شد. در حال حاضر سرمايه داري خويشاوندي بر اثر توزيع نابرابر منابع ثروت شكل گرفته و هر كس به منابع قدرت نزديك تر باشد، از منابع ثروت بهره‌مندتر خواهد بود. 

افروغ هم بر اين امر تصريح دارد که ابتداي انقلاب ما با تفکر غالب انقلابي به مثابه يک فرهنگ روبه رو بوديم و بحثي از سازندگي نبود و از سوي ديگر با انواع و اقسام توطئه ها سرکار داشتيم و بلافاصله وارد جنگ شديم. خود جنگ عامل بسيار مهمي در زيست ساده و به دور از فرهنگ اشرافي بود. ضمن اينکه فرهنگ و گفتمان اقتصادي ما، گفتمان نوسازي و عدالت خواهانه بود. ما نبايد در واقع فراموش کنيم که بزرگترين و برجسته ترين دهه عدالت خواهي ما همان دهه اول بوده است. اما بعد از جنگ، همه چيز عوض شد ما به سمت يک رابطه ساختاري کهني رفتيم که متاسفانه علاوه بر قدرت-ثروت به قدرت-منزلت هم تسري پيدا کرده بود.

مطابق ديدگاه اين جامعه شناس شکاف طبقاتي يک مفهوم تخصصي است. ما طبقه اجتماعي بنا به دلايلي نداريم اما طبقه داريم ولي در ادبيات تخصصي موضوع، مراد از طبقه بيشتر طبقه اجتماعي است و براي اينکه طبقه اجتماعي شکل بگيرد بايد اتفاقاتي در عرصه اقتصادي، مدني و سياسي رخ داده باشد يعني در عرصه اقتصادي بايد جدايي بين سرمايه دار و کارگر ديده شود و سبک زندگي جداگانه اي را شاهد باشيم و حتي يک جدايي گزيني فضايي بين طبقات مختلف شکل گرفته باشد که خود اين جدايي گزيني فضايي، باعث يک تعامل خاص درون طبقاتي شود و به شکل گيري خرده فرهنگ طبقاتي کمک کند. در عرصه سياست بايد در واقع شاهد رابطه ثروت- قدرت باشيم يعني بيش از آنکه قدرت به ثروت بينجامد، ثروت به قدرت بينجامد و در عرصه مدني هم بايد يک قطبيتي وجود داشته باشد يعني در واقع گروه بندي هاي عمودي را بيشتر از افقي شاهد باشيم. هيچ کدام از اين ها در ايران نيست. يعني ما نه به اصطلاح آن جدايي محل کار را بين سرمايه دار و کارگر و نه جدايي گزيني فضايي را داريم. در عرصه مدني هم جامعه مدني ما بيش از آنکه قطبي باشد، طيفي است اما در عرصه سياست، يک عده سعي مي کنند، فضا را قطبي کنند. اما اين يک قطبي شدگي تصنعي و يک سويه است يعني عقبه اقتصادي و مدني ندارد.

او در ادامه بر اين امر تاکيد مي کند که ما شکاف طبقاتي به معناي شکاف درآمدي را دارا هستيم، و همواره و هميشه هم داشته ايم و مربوط به بعد از انقلاب نمي شود يعني قبل از انقلاب هم چنين بوده است. اما به نظرم همان طور که به طور خاص با به‌کارگيري نظريه نوسازي در زمان پهلوي بنا به دلايلي که محل بحث اش نيست، شاهد اوج شکاف هاي درآمدي شديم بعد از انقلاب هم از زمان به‌کارگيري همين نظريه، شاهد تکوين يا شروع شکاف هاي درآمدي و طبقاتي به اين معنا شديم و آن هم به سياست هاي اقتصادي پس از جنگ بازمي گردد. يعني سياست هاي اقتصادي پس از جنگ به طور آشکار عدالت را کنار گذاشت و اساسا عدالت را فرع دانست و حتي شعار مي داد.

ما خودمان شاهد بيلبوردهايي بوديم که بر آن نوشته شده بود: «مصرف، توليد را بالا مي برد»، يعني بيش از آنکه توليدگرايانه برخورد کنند، مصرف گرايانه برخورد مي کرد و بيش از آنکه بنيان هاي توليدي در کشور تقويت شود، بنيان هاي مصرفي تقويت شد و آن هم با سرمايه گذاري هاي خارجي که در آن زمان شاهدش بوديم و مخالفت هايي هم در اين زمينه صورت گرفت. برخلاف سياست هاي عدالت طلبانه زمان جنگ حالا يا به ضرورت و يا به لحاظ استراتژيک ما بعد از جنگ همان پرچمي را بلند کرديم که در زمان پهلوي دوم به طور خاص بلند شده بود. عمدتا پس از جنگ همان نظريه نوسازي را شاهد بوديم و کاملا مسئله عدالت اجتماعي به محاق رفت و حتي فردي اين را کليد زد که در خطبه هاي نماز جمعه بيشتر از عدالت و بحث طبقه متوسط مي گفت اما به محض اينکه کرسي رياست جمهوري را عهده دار شد کلا فضا عوض شد. 

به رغم تمام شواهد تاريخي که نشان مي دهد پس از جنگ، با تغيير ذائقه مسئولان، فاصله طبقاتي وسعت پيدا کرده، برخي ديدگاه ديگري ارائه مي کنند و معتقدند در جامعه ايران شکاف طبقاتي وجود ندارد بلکه حس آن حکم فرماست اما  از جمله مصاديقي که اين اظهارات را نقض مي کند، موضوع حقوق و دستمزد است. تعيين حقوق و دستمزد براي همه سطوح اعم از مديران ارشد تا کارگران از ادعاي کاهش شکاف درآمدي و عادلانه‌تر شدن توزيع ثروت در جامعه بسيار دور است و هر سال فاصله طبقاتي و شکاف ميان فقير و غني را تشديد مي‌کند. ميزان درصد افزايش حقوق در هر سال، شاخص‌هاي هزينه زندگي افراد مثل هزينه تورم در جامعه را پوشش نمي دهد. بايد اشاره کرد که اين نوع نظام حقوق و دستمزد حاکم بر جامعه نه‌تنها در زندگي و قدرت خريد افراد تاثير چنداني نداشته بلکه شکاف طبقاتي را به يک گسل تبديل کرده است. 

افروغ هم در پاسخ به اين ادعا عنوان مي کند: اين سخن غلط است چرا که هم حس شکاف وجود دارد و هم واقعيت آن. شما مشاغل تعريف شده دولت را نگاه کنيد و بعد ببينيد از چه مزايا و حقوقي بهره مند هستند. به عنوان مثال ببينيد کارگر کارخانه و مهندس چقدر دريافتي دارند. مديران اعم از مدير عالي رتبه و پايين رتبه چه ميزان حقوقي مي گيرند. علاوه برآن چه مزايايي دريافت مي کنند يعني فقط حقوق نيست بلکه مزايا هم هست. سوالم اينجاست که آيا به اين مزايا احتياج دارند و اين حقوق 20 ميليون به بالا که به برخي علاوه بر مزايا داده مي شود، واقعا موردنيازشان است؟ آنها که خانه و اتومبيل خود را دارند. لذا اين شکاف طبقاتي هم يک واقعيت عيني و هم يک ذهنيت و حس تعريف شده است که از پيمايش ها مشخص مي شود، حس شکاف درآمدي در مردم وجود دارد و وقتي مردم نارضايتي اقتصادي خودشان را بالاي 80 درصد اعلام مي کنند يعني اين امر صرفا يک ذهنيت نيست بلکه يک واقعيت هم هست. حتي اگر ذهنيت هم باشد بايد با اين ذهنيت مقابله کرد، چطور مي شود با اين ذهنيت مقابله کرد. يعني اين ذهنيت هيچ پشتوانه علمي ندارد؟ آنهايي که مي گويند فقط يک ذهنيت است، دارند اين نسخه را مي پيچند که دولت بيايد اغوا کند. يعني با آن فرآيندهاي هژموني در اختيار خودش مردم را قانع کند که واقعيت ندارد و فقط يک ذهنيت است و به فريب رو بياورد و اين ماجرا را دوچندان دردآور مي کند. 

*راهکار کاهش شکاف طبقاتي چيست؟

او درباره راهکارهاي کاهش شکاف طبقاتي اين طور توضيح مي دهد: اگر ما مي خواهيم مسئله اساسي حل شود بايد ساختار شکاف طبقاتي و درآمدي را تعديل کنيم و به سمت تعديل شکاف درآمدي برويم. بخشي از اين تعديل مربوط به دولت و بخشي ديگر مربوط به بخش خصوص است. در بخش دولتي بايد مجلس يک تکاني به خودش بدهد يعني اين حقوقي که مي خواهد به بخش دولتي بدهد، چگونه مي دهد؟ کارگر چقدر مي گيرد؟ مدير چقدر مي گيرد و مديران علاوه بر حقوق از چه مزايايي بهره مند است. اين بحثي است که مربوط به قانون و مجلس است اما مجلسي که خودش ذينفع است و جزء رده مديران و صاحب منصبان و وزرا و معاونان وزير تلقي مي شود، مسلم است که منافع خودش را مي بيند، به ويژه وقتي که خودآگاه طبقاتي هم باشند، اين ها وقتي به خودآگاهي طبقاتي مي رسند، منافع خودشان را مي بينند و اين يک بحث جدي در جامعه شناسي است. لذا اگر مي خواهيم فکر اساسي کنيم بايد قانوني تصويب شود که اين رابطه ساختاري بهم بريزد. بخشي از آن هم مربوط به ماليات فعالان اقتصادي در عرصه بخش خصوصي است. طبعا ماليات هم بايد شفاف باشد و به اصطلاح هيچ شغلي مصون از آن قوانين مالياتي نباشد. وقتي هيچ کدام از اين ها آنچنان که بايد و شايد نيست. يا خدايي ناکرده با فسادهايي روبه رو هست شما نبايد توقع داشته باشيد که شاهد شکاف طبقاتي و درآمدي نباشيد. 

اميرمحمود حريرچي هم از ديگر جامعه شناساني است که به شدت سبک زندگي مسئولان را در تشديد شکاف طبقاتي متاثر دانسته و به روزنامه رسالت مي گويد: اوايل دهه 70 در ايران اشرافي گري مطرح شد. شما در دوران دفاع مقدس و اوايل انقلاب اصلا اين فاصله را حس نمي کرديد. حتي برخي افراد اتومبيل هاي لوکس داشتند اما مي گفتند ما خجالت مي کشيم اتومبيل مان را بيرون بياوريم. در آن برهه همه اقشار جامعه با کوپن زندگي مي کردند و دون شانشان هم نبود. مصرف گرايي اصلا معنايي نداشت و حتي مصرف گرايي را مذلت و گناه مي دانستند. مسئولان ما بسيار ساده زيست بودند اما به تدريج از اين روحيه فاصله گرفتند و حتي در تريبون هاي نمازجمعه مطرح کردند که چه کسي گفته بچه مسلمان حزب اللهي بايد ساده لباس بپوشد و از امکانات استفاده نکند؟ بعد در اين مسير قرار گرفتند تا شيک تر زندگي کنند. در شرايطي که امام و برخي از مسئولان همچنان ساده زيست بودند، عده اي در کاخ هاي مصادره اي زندگي مي کردند. به مرور زمان اين تفکر تسري يافت و تبليغ شد و بساط بساز و بفروشي ها پا گرفت و به اسم کارخانه داري، رانت خواري ها آغاز شد و با کسب پول هاي مفت زندگي لاکچري براي خود دست و پا کردند و از همان موقع پديده آقازادگي و رانت خواري مطرح شد. در آن برهه استفاده از امکانات را مشروع دانستند. بنده به شخصه معتقدم اين ها به اسم سازندگي و توسعه به اين مسير وارد شدند. 

گفته مي شود، شکاف طبقاتي به معناي دسترسي به امکانات است يعني هر گروهي که دسترسي بيشتري به امکانات داشته باشد، در طبقات بالاي اجتماع قرار دارد و آنهايي که دسترس هاي کمتري دارند، قاعدتا در طبقات پايين جامعه قرار مي گيرند. حريرچي مي گويد: در حال حاضر افراد يک جامعه را به ده دهک تقسيم کرده و باتوجه به درآمد و هزينه هايي که دارند،  آن ها را در هريک از اين طبقات جايي مي دهند. در حال حاضر 5 دهک درآمدشان به هيچ وجه تکافوي معاش شان را نمي دهد. بنابراين اين ها را جزء طبقات پايين جامعه قرار داده اند. دومين نکته دسترسي همه اقشار يک جامعه به حداقل امکانات است و امروزه اين حداقل امکانات به عنوان حقوق اوليه افراد يک جامعه شناخته مي شود. اين حداقل حقوق در درجه اول غذا بعد پوشاک و مسکن وسپس آموزش و بهداشت درمان و رفت و آمدهاست. کشورهاي توسعه يافته به اين حقوق حداقلي، تفريحات را هم اضافه کرده اند و دولت ها بابت آن يارانه مي دهند. در يک دهه اخير دسترسي به شبکه هاي اينترنتي و مجازي هم به اين حقوق افزوده شده است. 

در حال حاضر دو دهک بالاي درآمدي جزء ثروتمندان، 5 دهک جزء فقرا محسوب مي شوند و 3 دهک هم متوسط هستند اما دهک هاي متوسط با توجه به افزايش هزينه ها و مسائل مالي در حال سقوط به سمت دهک هاي پايين اند. در واقع اين ها براي تامين همان حداقل نيازهاي زندگي خويش مانده اند و اينجاست که مفهوم شکاف طبقاتي بيش از بيش خودنمايي مي کند.

اين جامعه شناس محصول اين شکاف را توسعه پديده مصرف گرايي دانسته و اذعان مي کند: ميزان مصرف در کشور ما فاصله طبقاتي را پررنگ تر مي کند. اگرچه اين مصرف در همه جاي دنيا وجود دارد اما در ايران بيشتر است. اکثر طبقات بالاي جامعه ما نسبت به پايين ترين طبقات 23 تا 24 برابر بيشتر از حقوق حداقلي بهره مند هستند حال آنکه در کشورهاي توسعه يافته اي نظير آلمان اين رقم 8 برابر است اين امر نه تنها شکاف بلکه يک نوع تحقير هم در سطح جامعه بوجود آورده است. طبقه اي که در کشور ما بالاترين ميزان مصرف را دارد و در مقابل طبقه اي که نمي تواند حداقل نيازهاي خود را تامين کند. 

پيش از اين هم اشاره شد که يک جامعه نمي تواند طبقاني نباشد. چرا که دولت ها فقط تا حدودي مي توانند فرصت هاي برابر را فراهم کنند اما باوجود شکاف در کشورهاي توسعه يافته، دولت ها تدابيري را انديشيده اند تا نابرابري هاي اجتماعي و شکاف هاي طبقاتي به گسل تبديل نشود. اميرمحمود حريرچي به بخشي از اين تدابير اشاره کرده و مي گويد: در جوامع توسعه يافته، دولت ها براي کساني که اجاره خانه هايشان با ميزان درآمدشان همخواني ندارد، مبالغي را مي پردازند و بابت کودکاني که به دنيا مي آيند تا 15 سالگي، مبلغي را به حساب مادر واريز مي کنند و اگر متوجه شوند کودکي به خاطر نداري، ترک تحصيل کرده، کمک ويژه مي دهند تا آن کودک بتواند حداقل تا 15 سالگي تامين باشد.

*فاصله طبقاتي نوعي تحقيرزدگي به وجود آورده است

حال پرسش اين است که ما چه کرده ايم؟ پاسخ روشن است ما به جاي کاهش فاصله طبقاتي، براي کودکان کار لايحه اي مبني بر جريمه پدري که اجازه مي دهد کودکش کار کند را گذاشته ايم اما اين جريمه در شرايطي که خانواده با فقر و نداري روبه روست، چه فايده اي دارد؟ 

حريرچي تاکيد مي کند: در کشور ما طبقات بالا از امکانات آموزشي 22 تا 25 برابر استفاده مي کنند و در حق کودکان طبقات پايين ظلم مي شود. در واقع به دليل همين فاصله طبقاتي يک گروه کودک کار و يک گروه کودکان کارنامه اي داريم، همان ها که 20 ميليون مي دهند و در مدارس غيرانتفاعي ثبت نام مي کنند. اين فاصله طبقاتي نوعي تحقيرزدگي به وجود آورده است. 

حسين راغفر از اقتصاددانان برجسته اي است که «نابرابري‌ و اشکال مختلف آن مانند نابرابري در دسترسي به فرصت‌هاي آموزشي را در تعامل دائمي با اشکال ديگر نابرابري و قدرت دانسته و معتقد است: خودِ اين نابرابري‌ها مي‌توانند مولد نابرابري‌هاي بيشتر شود.»

اين اقتصاددان مطرح کرده است: «يکي از ابزارهاي نابرابري مدارس هستند. يعني نظام آموزشي يکي از اصلي‌ترين نهادهاي رسمي است که خود، باعث توليد نابرابري مي‌ کند. «نظام آموزش» در هر کشوري يکي از ابزارهاي تأمين عدالت و يا بي‌عدالتي محسوب مي‌شود. به همين دليل در بسياري از کشورهاي اروپايي به علت آن‌که دو حوزه آموزش‌‌و‌پرورش و سلامت از اصلي‌ترين مولفه‌هاي تشکيل سرمايه‌هاي انساني محسوب مي‌شوند، بيشترين سرمايه‌گذاري براي آنها انجام مي‌گيرد.»

اما فارغ از مباحث مطرح شده بايد به دنبال راهکارهايي بود که اين شکاف طبقاتي را تا حدود زيادي تعديل کند. برخي معتقدند مي توان از طريق ماليات به ايجاد تعادل در شرايط اقتصادي جامعه و در جهت رفع اختلاف طبقاتي و کاهش فاصله فقير و غني کمک کرد. به عبارت ديگر دولت ها مي توانند با وضع ماليات بر درآمد اشخاص متمکن و مرفه و صرف هزينه براي بهبود وضع زندگي طبقات کم بضاعت، اعتدال بيشتري از نظر توزيع درآمد بين طبقات مختلف جامعه برقرار سازند. 

برهمين اساس حريرچي در ارائه راهکارهاي خود تصريح مي کند: در جوامع توسعه يافته از محل مالياتي که طبقات بالا مي پردازند به طبقات پايين کمک مي کنند. تفاوت آنها با ما اين است که طبقات بالا به نسبت توليدي که دارند، ماليات مي پردازند. يکي از بزرگترين جرم ها در آنجا فرارمالياتي است بنابراين از طريق ماليات ها سعي مي کنند فاصله طبقاتي را به حداقل برسانند و از سوي ديگر مصرف هم مورد تشويق قرار نمي گيرد. البته آمريکايي ها اين طور نيستند. آنها شديدا همانند ما مصرف کننده اند اما کشورهاي اروپاي غربي و ساير کشورهاي توسعه يافته حداقل مصرف را دارند و بسيار ساده زندگي مي کنند. طبعا همه چيز به سبک زندگي ملوک باز مي گردد. مسئولان ما مصرف گرا هستند و ساده زيست نيستند اما در کشورهاي پيشرفته، نماينده مجلس با دوچرخه تردد مي کنند. مسئولان آنان چون ساده زندگي مي کنند در بين مردم اند. مسئولان ما از داخل بنز چه طور مي توانند بين مردم باشند و به کاهش فاصله طبقاتي کمک کنند؟ 

او درباره اينکه برخي مدعي اند، شکاف طبقاتي وجود ندارد بلکه حس اين شکاف در ميان مردم وجود دارد، مي گويد: اصلا اين مسئله را قبول ندارم. آمار بانک مرکزي چنين مسئله را از اساس رد مي کند. يک‌سري آمار و ارقام هم سازمان هاي بين المللي مستقل ارائه مي کنند. به لحاظ کيفيت زندگي ايراني ها به نسبت 80 کشور، رتبه 110 را دارند. ميزان رضايتمندي مردم ما در سطح پاييني قرار دارد. کساني که اين حرف را مي زنند همان کساني هستند که در ويلاهاي 6 هزار متري زندگي مي کنند و با رانت خواري زندگي هاي لاکچري دارند. توزيع فرصت هاي برابر براي همه نيست تا من نوعي بتوانم با تلاش زندگي نسبتا خوبي داشته باشم. ما بايد مستند و براساس شواهد صحبت کنيم، آمارهاي بانک مرکزي و سازمان هاي بين المللي  نشان دهنده اين است که فاصله طبقاتي در جامعه ما وجود دارد و صرفا يک احساس نيست. 

منبع:رسالت

دیدگاه کاربران

ناشناس۸۵۴۲۴۳۰۹:۳۸:۴۳ ۱۳۹۸/۱/۲۴
شکاف طبقاتی در همه دنیا هست. مگر قرار است که دنیا جای کامل باشد. اگر کامل بود که بهشت بود. مهم نحوه مدیریت اختلاف درآمدهاست. در همین امریکا که همش می گن جنبش 99 درصدی و... درآمد متوسط یک پزشک بین 150 تا 200 هزار دلار در سال است. یک پرستار با همان سنوات بین 50 تا 80 هزار دلار درآمد سرانه دارد و یک بهیار یا نظافتچی بین 30 تا 40 هزار دلار درامد سالانه یا یک پنچم یک دکتر. ولی در ایران چگونه است؟ البته در ایران این پزشکان نیستند که درامد بالایی دارند. این نحوه مدیریت است که متاسفانه پرستار یا بهیار و نظافتچی باید آنقدر کم بگیرد که پزشکان در برابر آنها ثروتمند به نظر برسند.
ناشناس۸۵۵۰۵۸۱۹:۲۴:۵۵ ۱۳۹۸/۱/۲۴
تو ایران هر پزشک متخصص بالای 250 میلیون در ماه و هر پزشک عمومی بالای 20 میلیون در ماه درآمد دارن یعنی 125 برابر و 10 برابر یک مهندس.
ناشناس۸۵۴۲۵۱۰۹:۴۲:۵۲ ۱۳۹۸/۱/۲۴
راهکار فعلی و همیشگی : شعار می دهیم و ابراز تاسف می کنیم و راه قبلی را کماکان ادامه می دهیم .
ناشناس۸۵۴۴۶۲۱۲:۰۶:۱۶ ۱۳۹۸/۱/۲۴
بهترین راهکار پاک کردن صورت مسئله است به سبک مسئولان: اصلا شکاف طبقاتی نداریم! اینها شایعه است و حرف دشمن است!
ناشناس۸۵۴۲۶۹۰۹:۵۴:۰۰ ۱۳۹۸/۱/۲۴
شکاف طبقاتی در هر جامعه ای نشانه فساد گسترده در ان جامعه است
ناشناس۸۵۴۸۹۴۱۶:۴۲:۱۵ ۱۳۹۸/۱/۲۴
فقط سیستم قضایی مستقل می تواند کارساز باشد
ناشناس۸۵۴۲۸۴۱۰:۰۳:۲۴ ۱۳۹۸/۱/۲۴
سیستم اقتصادی ما از سرمایه داری باید به سیستم اقتصادی سوسیالیستی تغییر کنه
حسین۸۵۴۷۱۴۱۴:۳۰:۲۲ ۱۳۹۸/۱/۲۴
درود به شما با این نظر متاسفانه از اقتصاد اسلامی خبری نیست در نبود اقتصاد اسلامی عدالت در ..
ناشناس۸۵۴۳۰۹۱۰:۲۰:۰۲ ۱۳۹۸/۱/۲۴
اولین قدم برای کاهش فاصله طبقانی متناسب شدن درآمدها با کار وتلاش مربوطه و جلوگیری از تحصیل پولهای بادآورده و رانتی میباشد . لیکن چنین حرکتی مشاهده نمیشود بلکه عکس آن به وفور در جامعه وجود داشته و روبه افزایش است . ازحقوقهای نجومی و رانتی که بگذریم ، قرعه کشی های متنوع و استفاده از بخت واقبال درجهت کسب جوایز محیر العقول ومسابقات تلویزیونی که در هر کدام از آنها در چند دقیقه میلیونها تومان پول جابجا میشود ،کلا دیدگاه افراد جامعه در خصوص لزوم کار وتلاش وتحصیلات جهت کسب درآمد جهت زندگی آبرومندانه ر ا دگرگون کرده است وبعید است جامعه امروز ایران بسادگی بتواند از بدست آوردن پولهای بادآورده به آسانی گذشت نماید.
علی بانگ۸۵۴۳۴۲۱۰:۵۶:۴۳ ۱۳۹۸/۱/۲۴
شما خیلی وقته که می خاید فاصله طبقاتی رو از بین ببرید ولی روز به روز افزایشش می دید
ناشناس۸۵۴۴۲۳۱۱:۴۹:۲۷ ۱۳۹۸/۱/۲۴
دولت کارگزاران بعد از جنگ فاصله طبقاتی را افزایش داد و این روند باطل تاکنون ادامه دارد.
مهرداد۸۵۴۴۲۵۱۱:۵۱:۴۸ ۱۳۹۸/۱/۲۴
راهکار کاهش شکاف طبقاتي: 1- حذف و تغییر کلیه قوانینی که تبعیض ناروا و انحصار را درکشور بوجود آورده است. این قوانین بطور نمونه از تبعیض در استخدام افراد خاص ادارات دولتی گرفته تا مقررات و دستورالعمل های حامی گروه یا افراد خاص در واردات و صادرات را شامل میشود. 2- تغییر وضعیت واگذاری پیمانهای طرح های عمرانی از نظامیان به پیمانکاران بخش خصوصی واقعی کشور که توسط انجمن های صنفی پیمانکاران عمرانی صلاحیت آنها احراز گردد نه توسط مدیران و کارمندان سازمان برنامه و بودجه و استانداریها. 3- حذف و تغییر کلیه مقرراتی که میتواند منجر به فساد در بدنه دولتی و حاکمیتی گردد و ایجاد فرصتهای برابر در مشاغل و کسب و کارها برای همه افراد ضمن ایجاد دادگاههای ویژه جهت رسیدگی به تخلفات در قوه قضائیه . 4- آموزش مسئولیت پذیری به مدیران دولتی و حاکمیتی که باید در برابر هر زیان دیده از فعل یا ترک فعل مدیران پاسخگو باشند. مدیران باید بدانند که مالک امکانات و املاک عمومی نیستند بلکه امین مردم هستند و حق ندارند نسبت به وضعیت ملک عمومی تصمیم گیری کنند. این مسئله متاسفانه حتی در برخی مجتمع های آپارتمانی دیده میشود که هیات مدیره سعی در معامله و یا واگذاری امتیازات مشترکات و اموال مشترک مانند قسمتی از عرصه به اشخاص ثالث می نمایند بدون اینکه توافق یکایک مالکان را جلب کرده باشند. 4- اقدام .. جهت تامین حداقل سطح معیشتی برای کلیه بیکاران کشور تا بتوانند کار مناسب بدست آورند. جزئیات بیشتر برای هر مورد پیشنهادی قابل ارائه است.
ناشناس۸۵۴۴۲۹۱۱:۵۲:۵۹ ۱۳۹۸/۱/۲۴
فاصله طبقاتی در ایران از خط بحرانی عبور کرده،در این میان بی خیالی مسئولان،که خود مسبب این بحران هستند جای سوال است.
ناشناس۸۵۴۴۷۰۱۲:۰۹:۰۴ ۱۳۹۸/۱/۲۴
نظام سرمایه داری لیبرال که سه دهه است در ایران حاکم شده چنان ریشه دوانیده که امکان ندارد به همین راحتی آن را تغییر داد! نظام اقتصادی کشورهای اسکاندیناوی بهترین راه برای توزیع متوازن ثروت و امکانات در جامعه است اما آن سیستم باید بر موازین اسلامی منطبق شود تا در ایران قابل اجرا باشد. اما همانطور که گفتم سرمایه داری لیبرال حاکم اجازه این کار را نمی دهد و در نتیجه شکاف طبقاتی به شکل وحشتناکتری افزایش خواهد یافت. تا جایی که اگر اعتراضی صورت بگیرد هزینه هنگفت سرکوب آن را هم از ثروت ملی پرداخت خواهد کرد.
علی۸۵۴۴۸۸۱۲:۱۵:۰۴ ۱۳۹۸/۱/۲۴
جوون مادر هاتون قسم شما ها دست به کاری نزنید و حرفی در این باره نزنید چون هر وقت شما ها کاری می کنید دقیقا عکسش اتفاق میفته! از هندی ها یاد بگیرید. میگن دلیل پیشرفت هند فقط اینه که مردم به خودشون تکونی میدن وگرنه دولتش ....
العبد۸۵۴۵۲۶۱۲:۳۶:۱۹ ۱۳۹۸/۱/۲۴
تنها راه اصلاح این وضعیت نابسامان، روی کار آمدن مسئولان انقلابی هست. احمدی نژاد نسخه تقلبی بود ان شاء الله نسخه واقعی و اصیلش بیاد
هموطن۸۵۴۶۶۲۱۴:۰۰:۴۰ ۱۳۹۸/۱/۲۴
ثروت اندوزی باید قانون مدار و محدود شود. هیچ ایرانی نباید بیش از مقداری معین زمین و ملک داشته باشد. همین مجاز بودن های بی حد و حساب باعث تخریب محیط زیست شده است زمین و باران و اسمان ملک خداوند است برداشت از این ها باید برابر باشد
هموطن۸۵۵۸۲۶۱۴:۰۸:۰۱ ۱۳۹۸/۱/۲۵
انسان خیلی عمر کند میشه 120سال برخی به اندازه 1000سال اختلاس و دزدی می کنند هم این دنیای خود را بر باد می دهند هم ان دنیا
ناشناس۸۵۴۶۸۵۱۴:۰۹:۰۰ ۱۳۹۸/۱/۲۴
با حل مشکل رفع موانع فروش اموال غیر منقول دو تابعیتی ها موردی دیگر از مصادیق تبعیض رفع گردید .
ناشناس۸۵۴۷۸۶۱۵:۲۱:۳۵ ۱۳۹۸/۱/۲۴
در جامعه باید ۲ کار انجام دارد: الف-شایسته و تخصص سالاری را پیاده کرد. قانونی را پیاده نمود و اجرایی کرد که استخدام شوندگان با رانت و عاملین آنها به حبس های بلند مدت محکوم شوند. ب- هرم حقوق و مزایا را برعکس کرد. کسانی که در رئوس اجرایی هستند حقوق کمتر دریافت کنند.
ناشناس۸۵۵۶۸۲۱۲:۱۱:۵۳ ۱۳۹۸/۱/۲۵
ساختار فعلی وضعیت را روز به روز بدتر هم میکند .
yektanetتریبونخرید ارز دیجیتال از والکس

پربحث‌های اخیر

پربحث‌های دیروز

  1. اقدام عجیب سفیر ایران در باکو/ برای عزت ایران استعفا دهید              

  2. وکیل رسمی دادگستری به اتهام اخذ رشوه دستگیر شد  

  3. بذرپاش: امسال هر ماه افتتاح مسکن داریم

  4. سقف دریافتی ماهیانه کارمندان دولت ۷۰ میلیون تومان شد

  5. اول، بساط دلالی باید جمع شود

  6. جریمه تخلفات حادثه ساز ۵ برابر شد/ اعمال از هفته آینده            

  7. ابابیل ۵، از آخرین دستاورد‌های قدرت پهپادی جهان

  8. تعرفه‌های پزشکی ۱۴۰۳ قابلیت اجرایی ندارد/ مصوبه دولت اصلاح شود  

  9. انتظار ۹ساله برای اصلاح هزینه تخلف رانندگی/تغییری برای حفظ جان مردم

  10. ایران بر سکوی بریکس/ دستاوردهای پولی، مالی برای ایران چیست؟  

  11.   طحان‌ نظیف: لایحه عفاف و حجاب هنوز به تأیید شورای نگهبان نرسیده است  

  12.  مالیات ارزش افزوده ۱۰ درصدی ابلاغ شد

  13. هیچ خوداظهاری یا مدرکی دال بر بیماری روحی دکتر بخشی در دست نبود/ علت مرگ این پزشک مشخص نیست  

  14. پوتین: اف-۱۶‌های اوکراین در همه‌جا هدف مشروع هستند، حتی کشورهای دیگر

  15. عکسی از سیدمحمد خاتمی در مراسم ترحیم زهرا شجاعی/ این وزیر دولت رئیسی هم آمد

پربحث‌های هفته

  1. اقدام عجیب سفیر ایران در باکو/ برای عزت ایران استعفا دهید              

  2. جنگ ترکیبی خودمان، علیه خودمان!

  3. کارگری انگشتر ۵۰ میلیاردی را به صاحبش بازگرداند

  4. جلاد، به پایان سلام کن!

  5. بهادری جهرمی: مبالغ جرایم رانندگی متناسب با تورم افزایش یافت

  6. تورم چه زمانی تک رقمی می‌شود؟

  7. نرخ تعرفه‌های خدمات بهداشتی درمانی ۱۴۰۳ اعلام شد/ نرخ رسمی ویزیت ۵۰% گران می‌شود!

  8. بازداشت سومین عامل حمله تروریستی در مسکو

  9. آقایان رئیسی و اژه‌ای! آیا در پیشگاه خدای متعال و امام‌زمان (عج) پاسخی دارید؟

  10. انتقام از پوتین؟

  11. وکیل رسمی دادگستری به اتهام اخذ رشوه دستگیر شد  

  12. عوامل توهین کننده به نظام و مقدسات اسلامی دستگیر شدند

  13. ائتلاف ایران، روسیه و چین تبدیل به کابوسی برای آمریکا می‌شود

  14. علم‌الهدی: امروز در کشور از آثار تحریم اقتصادی آمریکا مشکلی حس نمی‌کنیم

  15. بذرپاش: امسال هر ماه افتتاح مسکن داریم

  16. بازگشت احتمالی ترامپ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟

  17. افزایش ١٧٠ درصدی حداقل حقوق کارگران در دولت سیزدهم

  18. مردم طلای دست دوم خریداری نکنند

  19. سقف دریافتی ماهیانه کارمندان دولت ۷۰ میلیون تومان شد

  20. خط و نشان حقوقی ایران برای کویت

  21. هشدار سخنگوی پلیس به رانندگان نوروزی؛ آمار تصادفات هولناک است!

  22. اول، بساط دلالی باید جمع شود

  23. وزیر اقتصاد: در سال ۱۴۰۲ رکورد بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی واقعی در ۱۶ سال اخیر شکسته شد

  24. کولرهای گازی بلای جان صنعت برق

  25. منظور: تخصیص ارز کشور برای واردات خودرو به صرفه نیست

آخرین عناوین