بیماری اوتیسم در یک دهه اخیر روند رو به رشدی به خود گرفته است بطوریکه بر اساس آمار جهانی، نرخ شیوع آن 20 برابر شده به همین دلیل ضروری است که کارهای پژوهشی گسترده ای درباره دلایل و پیشگیری از آن در کشور انجام شود.

اوتیسم (Autism) نوعی اختلال رشدی است که با رفتارهای ارتباطی و کلامی غیرطبیعی مشخص می‌شود، این اختلال بیشتر در سال‌ های نخستین زندگی فرد بروز می‌کند و علت اصلی آن ناشناخته است. این اختلال در رشد طبیعی مغز و در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارت‌ های ارتباطی تاثیر می‌گذارد که در سال ‌های اخیر روندی رو به افزایش را در پیش گرفته و امروزه میزان شیوع آن در دنیا برابر با آخرین آمارها از هر ۶۸ نفر، یک نفر است.

با وجود گسترش شیوع این اختلال، دلایل اصلی آن هنوز بطور قطعی مشخص نیست، فرضیه ‌های متعددی برای آن از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی، ارثی و بالا بودن سن والدین توسط پژوهشگران مورد بررسی قرار گرفته‌ است اما هنوز موفق به کشف علت اصلی اوتیسم نشده‌اند.

براساس آمار ارائه شده از سوی انجمن اوتیسم ایران به ازای هر 65 تولد در کشورهای توسعه یافته، یک کودک با اختلال اوتیسم متولد می شود که این نسبت در ایران یک کودک دارای اختلال اوتیسم به ازای هر 150 تولد است. به گفته رییس گروه مراکز روزانه توانبخشی سازمان بهزیستی کشور، بر اساس نتایج اجرای برنامه های آزمایشی غربالگری اوتیسم در سال های گذشته انتظار داریم یک درصد جمعیت یعنی حدود 700 هزار نفر در کشور مبتلا به طیف خفیف تا شدید اوتیسم باشند که با آمار جهانی برابری می کند.

مریم پورسید در گفت و گو با ایرنا افزود : در سال های 91 تا 93 برنامه آزمایشی غربالگری اوتیسم در پنج استان شامل خوزستان ، قم، کرمان ، همدان و خراسان رضوی انجام شد و آمار به دست آمده به طور دقیق با آمار جهانی یعنی یک درصد جمعیت ، برابری کرد. محسن الماسی رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان اصفهان به ایرنا گفت که دانش آموزان ناشنوا در سال های اخیر کم شدند اما در کمال تاسف و شگفتی، دانش آموزان مبتلا به اوتیسم افزایش یافته اند که لازم است درباره دلایل و پیشگیری آن کار پژوهشی انجام شود.

به گفته وی، بیشتر دانش آموزان استثنایی استان اصفهان به میزان 40 درصد کم توان ذهنی هستند.

مسوول کارگروه اوتیسم گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان هم با تایید افزایش شیوع بیماری اوتیسم در سال های اخیر، تاکید کرد: میزان ابتلا به این بیماری با وجود پیشرفت های پزشکی در یک دهه اخیر حدود 20 برابر شده است. فرشته شکیبایی با بیان اینکه این بیماری یک اختلال چند عاملی است، افزود: تاکنون مسائل مختلف درباره چگونگی ابتلا و افزایش آن مطرح شده که از مهمترین آنها می توان به بالا بودن سن والدین، آلودگی هوا و مسائل ژنتیکی اشاره کرد.

وی با تاکید براینکه لازم است کارهای پژوهشی گسترده ای برای شناسایی عوامل خطر ابتلا به اوتیسم و دلیل افزایش چند برابری آن در کشورمان انجام شود، تصریح کرد: آمار دقیقی از تعداد افراد مبتلا به این اختلال در کشور وجود ندارد اما با توجه به افزایش آن ضروری است که کارهای تحقیقاتی، انجام و از روند رو به رشد آن جلوگیری شود.

شکیبایی با اشاره به اینکه این کار نیاز به شناسایی جمعیت مبتلا به اوتیسم دارد، اظهارداشت: این کار نیازمند بودجه و امکانات کافی است و نهادهای مرتبط با آن از جمله دانشگاه علوم پزشکی، بهزیستی و آموزش و پرورش باید حمایت های لازم را داشته باشند. وی با بیان اینکه تحقیقی در این زمینه در مرکز تحقیقات علوم رفتاری و کمیسیون اوتیسم دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تعریف شده است، خاطرنشان کرد: این پژوهش از سال گذشته آغاز شده و امید است در صورت حمایت های مالی و معنوی لازم، تا یک سال دیگر پایان یابد و به نتایج خوبی درباره عوامل خطر در ابتلا به اختلال اوتیسم دست پیدا کنیم.

شکیبایی همچنین با اشاره به فعالیت کمیسیون اوتیسم دانشگاه علوم پزشکی اصفهان توضیح داد: این کارگروه از سال 1390 فعالیت خود را آغاز کرده است و به بررسی و شناسایی بیماران مبتلا به این اختلال و راهنمایی آنها جهت انجام مشاوره ها و فرایند درمانی لازم می پردازد.

برخی از کارشناسان می گویند شرایط اقتصادی روی همه خانواده ها تاثیرگذار است و خانواده های دارای کودک اوتیسم نیز از این امر مستثنی نیستند، این خانواده ها به ویژه با مشکل و تامین هزینه خرید برخی مکمل های دارویی و پوشک برای فرزندان خود روبرو هستند چون شماری از کودکان مبتلا به اوتیسم حتی بعد از سن پنج سالگی نیاز به پوشک دارند.

یک روان شناس و مشاور خانواده اظهار داشت: آمارها از سال 2014 نشان می دهد که ابتلا به این اختلال روند رو به رشدی داشته است و در کشورمان نیز افزایش داشتیم اما آمار دقیقی از آن وجود ندارد.

امیرحسین منتظری افزود: بررسی هایی برای تشخیص عوامل آن صورت گرفته اما بنظر می آید آنچه مهم است وضعیت مادران در طول دوران بارداری است.

منتظری با اشاره به هزینه های سنگینی که خانواده های دارای کودکان اوتیسم متحمل می شوند، گفت: به طور متوسط سالانه 130 تا 180 میلیون ریال هزینه اموری مانند کار درمانی، گفتار درمانی و خرید داروها، مکمل ها و امکانات مورد نیازشان می شود. مادر یک کودک اوتیسمی در اصفهان هزینه های سنگین نگهداری و مراقبت از کودکان اوتیسم را کمر شکن برشمرد و گفت : ماهانه بین 60 تا 70 میلیون ریال برای پسر 10 ساله ام که به طیف شدید این اختلال مبتلاست، هزینه می کنیم.

لطفی با اشاره به اینکه پسر وی بدلیل ناتوانی در انجام حرکات و صحبت کردن، قادر به رفتن به مدرسه نیست، افزود: حتی مدارس دانش آموزان استثنایی او را پذیرش نمی کنند.

وی با بیان اینکه دلیل ابتلای پسرم به این اختلال مشخص نیست، تصریح کرد: من و همسرم در سن 25 و 26 سالگی بچه دار شدیم و هیچ سابقه بیماری در خانواده های خود نداریم.

وی با اشاره به اینکه مادران شاغلی که فرزند اوتیسم دارند با وضعیت بسیار دشواری مواجه هستند یکی از خواسته های آنها را تسهیل شرایط برای بازنشستگی پیش از موعد عنوان کرد.

یکی دیگر از مادران کودک اوتیسم در اصفهان به ایرنا گفت که فریادهای پسرم باعث شده است که در طول سه سال، هشت بار محل سکونت خود را جا به جا کنیم زیرا همسایه ها از سر و صدای پسرم گله مند هستند حتی یک بار به تصور اینکه ما فرزند خود را آزار می دهیم به اورژانس اجتماعی تماس گرفته بودند.

کریمیان نیز هزینه های نگهداری فرزند خود را سنگین خواند و افزود: هزینه های گفتار درمانی و کار درمانی برای هر 45 دقیقه از از 400 هزار ریال تا 2 میلیون ریال است.

وی با بیان اینکه پزشکان به او و همسرش گفته اند که عوامل ابتلا به این اختلال ناشناخته است، خاطرنشان کرد: در دوران بارداری مواد غذایی سالم و ارگانیک مصرف می کردم و حتی استفاده از تلفن همراه را کاهش دادم و در جایی زندگی می کردیم که آلودگی هوا نداشت.

رییس سازمان بهزیستی کشور گفت: طرح غربالگری و تشخیص اختلال طیف اوتیسم در چهار مرحله حساس سازی و آگاه سازی خانواده، غربالگری، تشخیص و مداخله (مرکز محور و خانواده محور) در کشور اجرا می شود.

وحید قبادی دانا افزود: بهزیستی به سه هزار و 500 فرد دارای اوتیسم در 87 مرکز روزانه آموزشی و توانبخشی اختلال طیف اوتیسم خدمت ارائه می کند. به سه هزار نفر از آنان نیز یارانه تخصیص داده است و ماهانه بابت هر کدام از سه هزار فرد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم به مراکز روزانه آموزشی و توانبخشی، 460 هزار توان پرداخت می کند.

وی خاطرنشان کرد: امسال به دلیل پوشش طیف گسترده تری از افراد دارای اوتیسم، سازمان بهزیستی برنامه ریزی در زمینه گذر موفق افراد دارای این اختلال به بزرگسالی را در دستورکار خود قرار داده است.

قبادی دانا ادامه داد: در این برنامه افراد ترخیص شده از مراکز روزانه آموزشی توانبخشی اختلال طیف اوتیسم تحت نظارت بهزیستی در سراسر کشور، بسته به شرایط ذهنی، روانی و جسمی به مدارس عادی، استثنایی، مراکز حرفه آموزی، کارگاه های تولیدی- حمایتی یا بازار کار وارد خواهند شد.

اوتیسم یک اختلال رشدی است به طوری که فرد مبتلا به این بیماری، ارتباط کلامی، چشمی و غیرکلامی ندارد؛ با توجه به اینکه این بیماری از نوزادی و حدود یک سالگی آغاز می‌شود و این دسته از کودکان نمی توانند با سایرین ارتباط برقرار ‌کنند، فرایند پرورش و آموزش آنها نیاز به مسائلی مانند کار درمانی و گفتار درمانی دارد که علاوه بر تحمیل هزینه های زیاد به خانواده ها و دولت، از نظر اجتماعی و روحی و روانی نیز تبعات خاص خود را بهمراه دارد لذا شناسایی عوامل موثر در ابتلا به این اختلال و پیشگیری از بروز آنها در کنترل هرچه بیشتر اوتیسم از اهمیت ویژه ای برخوردارست.