به گزارش فرهیختگان، اما با وجود این پیچیدگی‌ها، همه بر سر یک‌چیز اشتراک نظر دارند و آن پایان عصر نخست‌وزیری حیدرالعبادی در عراق است. از مرجعیت عالی‌قدر عراق تا ائتلاف‌های همسو با العبادی بر این نکته تاکید دارند که تکرار او چاره درد عراق نیست. اینکه عراق یک سال پس از داعش در چه اتمسفر سیاسی‌ای ادامه حیات می‌دهد و گره نسبتا کور انتخاب نخست‌وزیر چگونه و به دست چه کسی باز خواهد شد، با دکتر محمد الزیدی، استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاسی عراق به گفتوگو نشستیم. او معتقد است در بین تمام گزینه‌های مطرح شده برای نخست‌وزیری، شانس فالح الفیاض بیش از سایرین است اما از دخالت‌های آمریکا و سعودی در عراق نگران است؛ نگران از دسیسه‌های این دو کشور برای بر هم زدن روابط تهران- بغداد. دکتر الزیدی درباره اوضاع عراق پس از داعش و وضعیت نیروهای بسیج مردمی و همچنین تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیز سخن گفت. متن کامل این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
چند ماه از انتخابات پارلمانی در عراق می‌گذرد و پارلمان هم تشکیل جلسه داده است. تلاش گروه‌های مختلف برای تشکیل ائتلاف غالب و در نتیجه انتخاب نخست‌وزیر تاکنون بدون نتیجه باقی مانده است. به نظر شما نتیجه این تحولات چه خواهد شد؟
در ابتدا از شما به دلیل در اختیار قرار دادن این فرصت کمال تشکر را دارم. شکی در این نیست که عراق نیز مانند تمام کشورهای دیگر جهان برای تشکیل نظام سیاسی خود نیاز به گفتوگو میان تمام گروه‌های سیاسی دارد. انتخابات پارلمانی اخیر در عراق باعث مشخص شدن گروه‌های سیاسی و همچنین قدرت آنها در پارلمان شد. همه گروه‌ها به دنبال پیروزی در تشکیل بزرگ‌ترین ائتلاف و در نتیجه انتخاب نخست‌وزیر هستند. نظام سیاسی عراق و مناصب آن میان قومیت‌ها و مذاهب مختلف تقسیم شده است. برای مثال نخست‌وزیر به‌طور کلی شیعه؛ رئیس پارلمان اهل تسنن و رئیس‌جمهور کرد است، فلذا مذاکرات برای انتخاب نخست‌وزیر به یک گروه خاص یعنی شیعیان ختم می‌شود.
طی یک ماه و نیم اخیر مذاکرات فشرده‌ای میان گروه‌های سیاسی برای تشکیل بزرگ‌ترین ائتلاف در عراق درجریان بود؛ ائتلافی که شامل 50 درصد کرسی‌ها به علاوه یک نماینده است. دوشنبه 12 شهریور اولین جلسه پارلمان جدید عراق برگزار شد. در این جلسه آخرین تلاش‌ها برای تشکیل ائتلاف پیروز به چشم خورد و به نظر می‌رسد جریان سیاسی که نماینده آن آقای هادی العامری، ابومهدی المهندس و حشدالشعبی هستند موفق به تشکیل دولت و انتخاب نخست‌وزیر خواهند شد. در حال حاضر ائتلاف بعد از هادی العامری، ائتلاف وابسته به نخست‌وزیر فعلی عراق است. به‌طور کلی ملت عراق توقع دارد که صحنه سیاسی عراق، آرامش را تجربه کند، زیرا کشور بحران‌های بسیار شدید امنیتی از جمله مقابله با داعش را پشت سر گذاشته و در حال حاضر ما به آرامش در تمام زمینه‌ها و همچنین به دولتی مستقر و تلاشگر برای آینده نیاز داریم.
در پارلمان عراق شاهد بودیم که گروه‌های سیاسی به دنبال ایجاد جو متشنج سیاسی به‌منظور کسب منافع سیاسی و اقتصادی در تشکیل ائتلاف‌ها بودند. متاسفانه این موضوع بیشتر در میان گروه‌های سیاسی شیعه که زمانی با یکدیگر هم‌پیمان بودند به چشم می‌خورد؟
بله، نظام سیاسی عراق بر پایه نظام توافق و مذاکرات سیاسی بنا شده است و گروه‌های سیاسی ملزم به برگزاری جلسات گفتوگو برای تشکیل گروه‌های سیاسی بزرگ و تشکیل دولت هستند. من با شما درباره وجود اختلاف میان گروه‌های سیاسی شیعه موافقم و معتقدم برخی اختلافات به‌خصوص میان آقای نوری المالکی و مقتدی صدر بسیار بزرگ است، ولی متاسفم بگویم این اختلافات به مصلحت ملت عراق نیست و آنها به دنبال منافع حزبی و شخصی خود هستند. امیدوارم که در چند هفته آینده تصمیمات سیاسی عاقلانه‌ای از سوی گروه‌های سیاسی اتخاذ شود.
امروز شاهد فعالیت سیاسی گسترده در عراق هستیم ولی این موضوع باعث نشده که اختلافات پنهان بماند. از سوی دیگر کشورهای خارجی از جمله آمریکا، ترکیه، عربستان و حتی ایران تاثیرگذاری بسزایی در بین جریان‌های سیاسی عراق دارند. به نظر شما دولت آینده عراق می‌تواند دولتی مستقل باشد و بر اساس مصالح ملت خود روابط خارجی‌اش را تنظیم کند؟
عراق کشوری قدرتمند و دارای اقتصادی پایدار است و به همین دلایل کشورهای خارجی سعی در دخالت و بی‌ثبات کردن وضع امنیتی و سیاسی کشور دارند. من با شما موافقم که کشورهای خارجی به وسیله احزاب وابسته آنان در عراق به دنبال سهم‌خواهی‌ها و منفعت‌طلبی هستند. شما در چند روز اخیر شاهد آن بوده‌اید که برخی احزاب دقیقا دستوری را که از کشورهای خارجی می‌گیرند، اجرا می‌کنند. متاسفانه باید بگویم اگر روند سیاسی همین‌گونه پیش برود نتایج خوبی برای ملت عراق نخواهد داشت.
به نظر شما آیا تمام تلاش‌هایی که از سوی کشورهای خارجی انجام می‌شود به‌ضرر ملت عراق است؟
تلاش‌ها در برخی مواقع به نفع ملت عراق بوده است. زمانی که موصل و استان الانبار به دست داعش سقوط کرد نیروهای امنیتی و ارتش عراق دچار گسیختگی شدند و حتی تجهیزات ارتش نیز به دست داعش افتاد. ما از لحاظ امکانات هم برای مقابله با داعش در موضع ضعف بودیم. اگر حضور و حمایت ایران نبود، ممکن بود که داعش حتی به بصره هم برسد. عربستان و ترکیه کاملا از این موضوع آگاه بودند. پس از شکست طرح داعش، این کشورها به دنبال ایجاد شکاف در میان ملت ایران و عراق هستند. خدا را شکر ملت عراق به این سطح از بیداری و فهم نسبت به نقشه‌های کشورهای معاند دست پیدا کرده است و با آن مقابله می‌کند. ملت عراق به این موضوع ایمان دارد که اگر اقدام ایران و حمایت آن از ملت عراق نبود ما هرگز جشن پیروزی بر داعش را نمی‌توانستیم برگزار کنیم. نمی‌توان این موضوع را انکار کرد که متاسفانه عربستان نیز از طریق برخی جریان‌های سیاسی اهل تسنن تاثیر خود را بر سیاست عراق می‌گذارد و این گروه‌های سیاسی در حقیقت اوامر این کشور را در سیاست عراق اجرا می‌کنند. کار به جایی رسیده است که معاون وزیر خارجه آمریکا اخیرا تهدید کرده که اگر دولت آینده عراق با میل آمریکا همخوانی نداشته باشد، اسناد بسیار حساسی را علیه سیاستمداران عراقی افشا خواهد کرد. رابطه خوب میان عراق و ایران به مصلحت آمریکا نیست. امروز عراق جزئی از محور مقاومت شده است که شامل ایران، سوریه و لبنان می‌شود. عراق با افتخار خود را جزئی از این محور می‌داند. قطعا آمریکا در تلاش است از این موضوع جلوگیری کند.
پارلمان عراق چند هفته گذشته شاهد حضور ائتلاف‌های کاملی بود. به نظر شما کدام یک از ائتلاف‌های موجود شانس بیشتری برای معرفی نخست‌وزیر و تشکیل کابینه دارد. و آیا در حال حاضر نام شخصی به‌عنوان کاندیدای نخست‌وزیری در پارلمان مطرح است؟
درباره ائتلاف‌های سیاسی باید بگویم که همه به دنبال تشکیل بزرگ‌ترین ائتلاف هستند تا بتوانند نخست‌وزیر را که شامل 50 درصد پارلمان به علاوه یک نماینده می‌شود، انتخاب کنند. به نظر من این شانس بیشتر برای ائتلاف جبهه الفتح که نماینده حشدالشعبی است، وجود دارد. حشدالشعبی از پایگاه بسیار بزرگ مردمی در عراق برخوردار است و قطعا این حمایت مردمی تاثیر خود را در انتخاب نخست‌وزیر و تشکیل کابینه خواهد گذاشت. برای مثال ائتلاف حرکت الصادقون به ریاست شیخ قیس خزعلی در دوره پیشین پارلمان عراق تنها یک کرسی داشت، ولی اکنون این گروه دارای 17 کرسی در پارلمان عراق است. اگر حمایت مردمی از این گروه‌ها نبود قطعا نمی‌توانستند به جایگاه فعلی خود برسند. تمام ادله نشانگر این است که جبهه الفتح که ریاست آن را عامری برعهده دارد، خواهد توانست دولت آینده را تشکیل دهد.
مطرح‌ترین چهره برای نخست‌وزیری کیست؟
باید بگویم که چندین نام در حال حاضر برای نخست‌وزیری مطرح شده است. ولی سوال اصلی اینجاست که چه زمانی ائتلاف‌ها باید بتوانند به حد نصاب خود برای تشکیل دولت برسند؟ در جلسه اول پارلمان، تعداد زیادی از نمایندگان ائتلاف النصر که رهبری آن برعهده حیدرالعبادی بود، از این ائتلاف جدا شدند. فالح فیاض، مشاور سابق امنیتی دولت به همراه 22 عضو دیگر از عبادی جدا شدند و به ائتلاف هادی العامری پیوستند. به نظر می‌رسد آقای فالح الفیاض بیشترین شانس را برای تصدی نخست‌وزیری داشته باشد. از سوی دیگر آقای طارق نجم از معروف‌ترین رهبران حزب الدعوه عراق نیز ممکن است به‌عنوان نخست‌وزیر انتخاب شود. ولی صحنه سیاست همیشه دارای شگفتی‌هایی است و ممکن است در عراق نیز اسامی دیگری برای نخست‌وزیری پیشنهاد شود؛ ولی آنچه بعید به نظر می‌رسد این است که آقای عامری نخست‌وزیری را بپذیرد، زیرا وی نقش رهبری برای گفت‌وگوهای سیاسی دارد.
شما به موضوع حشدالشعبی اشاره کردید. اجازه بدهید در مورد امنیت عراق صحبت کنیم. تاثیر حشدالشعبی در امنیت عراق با نابودی داعش نشان داده شد، ولی در گزارش‌ها آمده است همچنان نزدیک به 20 هزار تروریست وابسته به داعش در عراق حضور دارند و از نقطه‌ای به نقطه دیگر در حال انتقال هستند. به نظر شما آیا این افراد شانس دوباره‌ای برای تشکیل مجدد داعش و اشغال مناطق عراق پیدا خواهند کرد؟
اجازه بدهید به شما یک حقیقت تلخ بگویم. بسیاری از این گروه‌های تروریستی که در حال تعقیب از سوی نیروهای امنیتی و حشدالشعبی هستند به شکلی به گروه‌های سیاسی فعلی در عراق وابسته‌اند و این گروه‌ها به‌عنوان برگ برنده در دست گروه‌های سیاسی هستند و آنها با به خطر انداختن جان و مصالح ملت عراق، به دنبال پیروزی در مذاکرات سیاسی هستند.
برای مثال برخی گروه‌های سیاسی تهدید کرده‌اند در صورتی که یک وزارتخانه مشخص را به آنها واگذار نکنند، راه را برای فعالیت مجدد این گروه‌ها باز خواهند کرد. به‌طور کلی مناطقی که پیش از این در اشغال داعش بود، هم‌اکنون تحت اختیار ارتش و نیروهای مردمی است ولی همچنان مناطق مخفی وجود دارد که عناصر داعش در آن امنیت جانی دارند.
پس به نظر شما احتمال تشکیل مجدد گروه داعش در عراق بسیار کم است.
من حتی می‌توانم به شما بگویم که غیرممکن است حتی در مناطق تحت سیطره اهل تسنن آنها دوباره جان بگیرند؛ زیرا اصلی‌ترین مناطقی که از داعش ضربه دیدند، همان مناطق اهل تسنن بوده است. داعش یک گروه تروریستی است و هیچ‌تفاوتی میان سنی و شیعه نمی‌گذارد؛ آنها می‌کشند بدون هیچ‌هدفی. مناطق آزادشده عراق خطرناک بودن داعش را درک کرده‌اند و هیچ‌زمینه‌ای برای تشکیل مجدد داعش وجود ندارد.
در سال‌های قبل شاهد بوده‌ایم که گروه‌های مقاومت پس از ورود به صحنه سیاسی، قدرت عقیدتی و رزمی خود را به شکل بزرگی از دست داده‌اند. این موضوع تبدیل به ابزاری برای نیروهای سلطه‌گر شده تا خطر گروه‌های مقاومت را از این طریق خنثی کنند. به نظر شما ورود حشدالشعبی به پارلمان عراق می‌تواند چنین خطری را تداعی کند؟
در حال حاضر حشدالشعبی جزئی از نیروهای امنیتی عراق است و دستورات خود را از نخست‌وزیر دریافت می‌کند. حشدالشعبی مجموعه‌ای از گروه‌های مقاومت است. برای مثال عصائب اهل الحق جزئی از حشدالشعبی بود ولی زمانی که نیروهای آن تحت اختیار دولت قرار گرفتند، دیگر هیچ ارتباط سیاسی‌ای با عصائب اهل الحق ندارد و حتی اگر فرماندهان سابق آنان وارد سیاست شده باشند، در قدرت رزمی و آمادگی آنها تاثیری نخواهند گذاشت.
ولی به نظر شما آیا زیرنظر دولت بودن آن هم دولتی که کشورهایی مانند آمریکا و سعودی و ترکیه بر آن تاثیرگذار هستند، برای حشدالشعبی خطرناک نیست؟
این همان چیزی است که ما نسبت به آن ترس داریم و در ماجرای برکناری آقای فالح فیاض از ریاست حشدالشعبی، تاثیر سیاست بر نیروهای امنیتی را دیدیم. دخالت دادن حشدالشعبی در سیاست بسیار خطرناک است و این همان چیزی است که ملت عراق در مورد آن نگران است. اگر حشدالشعبی تحت‌تاثیر اختلافات سیاسی قرار گیرد، شاهد سناریوهایی خواهیم بود که در سال 2006 و در زمان درگیری‌های طایفه‌ای در عراق آن را تجربه کرده‌ایم. مطمئن هستم که با وجود فرماندهانی با درایت و همچنین فتاوای مدبرانه مراجع دینی در عراق، شاهد تکرار سال‌های بر باد رفته عراق نخواهیم بود. مطمئن باشید که همه آنچه نخست‌وزیر عراق دستور می‌دهد از سوی حشدالشعبی اجرا نخواهد شد، زیرا این نیرو بر اساس فرمان مراجع دینی تاسیس شده است نه دستورات نخست‌وزیر.
درباره مواضع اخیر سیاستمداران عراقی به‌خصوص پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران و همچنین موافقت برخی سیاستمداران عراقی با این تحریم‌ها چه نظری دارید؟
بگذارید واضح صحبت کنیم. من نمی‌توانم موضع اتخاذشده توسط حیدرالعبادی در موافقت با تحریم‌های آمریکا علیه ایران را موضع ملت عراق عنوان کنم. ملت عراق تصمیم گرفتند بدون در نظر گرفتن موضع دولت عراق، خود به ایران کمک کنند. مثال جالبی برای شما بزنم. طی چند روز گذشته گروهی مردمی که مسئولیت برگزاری مراسم اربعین را برعهده دارند- با موافقت بسیاری از رانندگان حمل‌ونقل عمومی- تصمیم گرفتند در مراسم اربعین امسال هیچ‌هزینه‌ای از مسافران ایرانی نگیرند. آقای العبادی دچار یک خطای لفظی شده؛ خطایی که ممکن است بهای آن را ملت و دولت عراق پرداخت کنند. بدون هیچ‌شکی و بر اساس واقعیت اقتصاد امروز عراق باید بگویم تنها کسانی که از مشارکت عراق در تحریم‌ها علیه ایران متضرر می‌شوند، خود عراقی‌ها هستند. متاسفانه دولت عراق همچنان نمی‌تواند استقلال رای خود را در برابر آمریکا حفظ کند.
عراق و ایران رابطه‌ای به طول تاریخ دارند. و هرگز نمی‌توان تاثیرات این دو کشور روی یکدیگر را نادیده گرفت به‌خصوص در سال‌های اخیر و حمایت‌های بدون چشمداشت ایران از ملت عراق و دفاع از آنها در برابر تروریسم. مطمئنا ایران و عراق دشمنان مشترک دارند و آنها درتلاشند تا میان این دو ملت اختلاف‌افکنی کنند، ولی آگاهی ملت‌های ایران و عراق به قدری است که این توطئه‌ها را خنثی خواهند کرد.
