هر چند از یک طرف، صحبت از بودجه عمومی دولت آنقدر متعارف و در عین حال عمدتا آنقدر سطحی شده است ،که گهگاه انگیزه ورود به عرصه نقد را از اهل موضوع سلب می کند و از طرف دیگر، لایحه بودجه دولت برای سال 1397 هم از این قاعده بر کنار نیست و در این خصوص جا دارد بیانیه ای محتوائی نگاشته شود تا شاید اندکی از عمق خساراتی که از ناحیه بودجه به نظام مالی کشور ، طی دهه های گذشته وارد شده و همچنان با سرعت بیشتری در حال وارد شدن است ، فارغ از تبلیغات معمول در اقتصاد سیاسی دولت، به چاره اندیشی گذاشته شود.
اما به منظور اشاره به صرفا یک مورد از صدها مورد ( در ظرفیت یک کانال تلگرامی) ، در اینجا در باره جدول شماره 20 لایحه بودجه سال 1397 چند نکته را مطرح می کنم که می تواند نمونه ای از اندیشه بودجه نویسی در دستگاه های حاکمیتی کشور باشد.
1-بر اساس قوانین موجود، برای اینکه پروژه ای عمرانی ، به مرحله اجرائی برسد ،باید عنوان،هدف کمی واعتبار آن بر اساس گزارش توجیهی فنی (مشتمل بر حجم کار و زمانبندی اجرا) ، اقتصادی،مالی، زیست محیطی و رعایت پدافند غیر عامل به تصویب برسد و آنگاه در لایحه بودجه درج و برای تصویب به مجلس تقدیم شود.
2-در جدول شماره 20 لایحه تقدیمی دولت برای سال 1397 ، عناوین 293 طرح مطالعاتی و اجرائی درج شده است که به استناد جمله ذیل آن ، مجوز های قانونی لازم ( که در بند 1 ذکر نمودم) را برای پیشنهاد شدن جهت تصویب مجلس، کسب نکرده است.
3-این طرح ها که ممکن است بعضی از آن ها مشتمل بر چندین پروژه باشند، از راه و سد و بیمارستان و دانشگاه و راه آهن و آبرسانی و فاضلاب و آمفی تاتر و فرودگاه و ...گرفته تا بزرگراه و کنارگذر و احداث پل و ... را در بر می گیرند ، به نحوی که چون مراحل مطالعاتی آن ها طی نشده است اصولا امکان بر آورد دقیق هزینه احداث آن ها غیر ممکن است . شاید در یک برآورد ، به بودجه ده سال معمولا مصوب عمرانی کشور یعنی حدود یک میلیون میلیارد تومان نیاز باشد تا این طرح ها ، به شرط داشتن توجیه فنی، اقتصادی، مالی و زیست محیطی ، در مجموع طی بیست سال به سامان اجرائی برسند. دولت برای این طرح های مطالعه نشده، فقط 20 میلیارد تومان در لایحه پیشنهاد کرده است.
4- هر کس کمترین آشنائی با اقتصاد سیاسی ایران داشته باشد می فهمد که این جدول محصول چانه زنی ها و توافقات بین نمایندگان و تمکین دولت به آن ها، به دلائل دیگری است که آنها هم از جنس چانه زنی برای تصویب بودجه و ... در مجلس است.
به عبارت دیگر، وقتی در یک جدول 293 طرح وجود دارد تقریبا برای همه شهرستان ها طرحی یا طرح هائی مطرح گردیده است و نمایندگان عمدتا برای حفظ پروژه یا طرح شهرستان خود هم که شده ، نه تنها با این طرح ها که مراحل لازم الرعایه پیش از تقدیم به مجلس را نگذرانده اند موافقت می کنند که تلاش می کنند در بقیه موارد هم از نابسامانی های مخرب در بودجه دفاع کنند تا لایحه بودجه حاوی طرح مورد نظر آن ها تصویب شود. حالا مهم نیست که فقط 20 میلیارد تومان اعتبار برای آن ها پیش بینی شده است که ممکن است در عمل ،همه آن هم تخصیص پیدا نکند.و اگر هم تخصیص پیدا کند هر طرح ( مثلا یک فرودگاه ) بطور میانگین 68 میلیون تومان در سال 1397 اعتبار دارد.
5- تجربه نشان می دهد که عموم سیاسیون ما، تعارض بین منافع اشخاص و منافع ملی در اقتصاد سیاسی را ، در پرتو سکوت و یا حمایت نخبگان ، از طریق تحمیل عقب ماندگی به آیندگان حل و فصل می کنند و چنین است که عمده آن ها، ضمن اینکه از به اضمحلال رسیدن بودجه ای که، با همین روال ، طی سال های طولانی، پیشنهاد و تصویب شده است سخن می گویند و به گذشتگان ایراد می گیرند، در عین حال لحظه ای از پیگیری غیر شفاف منویات فعلی سیاسی خود در بودجه غفلت نمی کنند و برایشان اهمیتی ندارد تا در فردای قدرت سیاسی دیگران، چانه زنی های بودجه ای امروز آن ها و توان تخریبی آن ، مورد تمسخر و ایراد حاکمان جدید واقع شود.
