در تاریخ 10 فروردین 1401 در مطلبی با عنوان" پیشنهادی هدفمند برای طرح هدفمندی یارانهها" در سایت الف به لزوم هدایت منابع هدفمندی یارانهها در جهت ارتقای سلامتی مردم از طریق اختصاص این منابع به افزایش امنیت غذایی اشاره کردم.
امنیت غذایی موضوعی است که حتی در کشورهای پیشرفته با حساسیت ویژه دنبال میشود و نمونه بارز آن در آمریکا است که با وجود شاخصهای اقتصادی بالا، دارای بیشترین برنامههای کمک تغذیهای در دنیا است و گروههای مختلف مردم تحت پوشش برنامه کمک تغذیهای قرار دارند. خوشبختانه به دلایل مختلف، اختصاص کالا برگ در چندین مورد در دولت شهید رئیسی شروع شد و در دولت چهاردهم نیز پس از کش و قوس فراوان در دستور کار دولت قرار گرفت. در حال حاضر نیز مقرر گردیده به هفت دهک جامعه با تاکید بیشتر بر سه دهک نیازمند، کالا برگ اختصاص یابد.
این امر نشان میدهد معیشت مردم جز، اولویتهای دولت است که امر با ارزشی است و قطعاً برای توزیع آن برنامه ریزی مناسب صورت گرفته است. ولی نیاز است تا باز هم از دیدگاه سلامتی و ارتقاء آن ملاحظاتی لحاظ گردد که بر گرفته از مقاله"Subsidy Targeting and Food Security: Review and Presentation of Policy Options for Iran" است.
در این مطالعه با توجه به ظرفیت هدفمندی یارانهها جهت افزایش امنیت غذایی و با بررسی برنامههای کمک تغذیهای هند (بزرگترین برنامه کمک غذایی دنیا با پوشش حدود 800 میلیون نفر)، آمریکا(کشوری با بیشترین برنامههای کمک تغذیهای) و انگلیس(کشوری با سابقه طولانی کمک تغذیه مادران باردار و کودکان) پیشنهاداتی ارائه کردیم که مهمترین آنها شامل:
اختصاص واقعی کالا برگ به مواد غذایی با ارزش غدایی بالا: در زمینه نیازهای تغذیهای قطعاً مطالعات کارشناسی انجام شده است و بر مبنای آن کالا برگ معرفی گردیده است. چه فیتلرها و نظارتهای جهت دریافت کالاهای معرفی شده با کالاهای ارزش غذایی بالا وجود دارد تا اطمینان حاصل گردد تا این کالاها به سر سفر مردم میرسد؟ این مورد به قدری با اهمیت است که در آمریکا افرادی که تحت پوشش برنامههای مختلف قرار دارند، اجازه دریافت کالای با ارزش غذایی را دارند و از دریافت غذاهای مضر و با ارزش غذایی کم منع شدهاند.
اختصاص کالا برگ به زنان باردار و کودکان زیر دو سال: زنان باردار و کودکان زیر دو سال همواره جزء گروههای آسیب پذیر غذایی بودند و دولتهای مختلف در این زمینه برنامههای مدون دارند که نمونه بارز آن انگلستان و دارای سابقه طولانی(از زمان جنگهای جهانی) در این زمینه است. در ایران نیز برنامههای جست و گریختهای در طول سالیان مختلف انجام شده است که در بعضی برنامهها توسط مردم نهاد(NGO) مانند کمیته امداد و سازمان بهزیستی و با هدایت وزارت بهداشت انجام میشده است. خوشبختانه در حال نیز در طرح یسنا توسط دولت برای مادران باردار و کودکان زیر دو سال(دهک یک الی هفت) کالا برگ تعلق میگیرد که در زمینه ملاحظاتی بایستی لحاظ گردد. مانند مورد اول تضمین دریافت مواد غذایی با ارزش بالا بایستی لحاظ گردد.
مورد دیگر و بسیار با اهمیت، تخصیص به موقع و دریافت به موقع کالا برگ برای مادران باردار است. هر روز تاخیر در دریافت مواد غذایی با ارزش بالا، برای مادران باردار مساوی با تاخیر در رشد جنین و چه بسا ضعف جسمانی جنین و زایمان زودرس و دومینو بیماریهای مختلف پس از تولد است. معرفی به موقع مادران باردار از طریق مراکز بهداشت و تخصیص به موقع کالا برگ و اطمینان دریافت مواد غذایی مغذی میتواند از هزینههای گزاف بیماریهای ناشی از سوء تغذیه دوران بارداری پیشگیری کند.
برنامههای کمک تغذیهای مدارس: از 192 کشوری که در برنامه جهانی غذا حضور دارند، فقط 8 کشور برنامه تغذیه مدارس ندارند و متاسفانه ایران یکی از این کشورها است. اهمیت تغذیه مدارس به گونهای است که دولت انگلیس بیان میکند به دو دلیل اصلی برنامه صبحانه و نهار رایگان را در مدارس اجرا میکند. دلیل اول، وقت والدین آزاد میگردد تا بتوانند به طور موثرتری به فعالیتهای اقتصادی بپردازند و دلیل دوم، برنامه تغذیهای یکسان و با ارزش غذایی بالا باعث از بین رفتن عادات بد غذایی کودکان میگردد که بسیار با اهمیت و دارای آثار طولانی مدت بر سلامتی است و سلامتی نسل آینده را تضمین میکند و این موضوع در مطلبی در تاریخ 28 شهریور 1404 در سایت الف تحت عنوان"بدغذایی دانشآموزان؛ چالشی برای والدین و زنگ خطری برای سلامت آینده" به آن پرداخته شده است.
حتی در کشوری مانند آمریکا نیز دولت برای حدود نیمی از دانش آموزان از دولت یارانه غذایی دریافت میکنند و بر نحوه توزیع و مصرف آن با توجه به گروه های سنی مختلف و نیازهای تغذیهای آنها نظارت میکند.
به نظر میرسد، در کشور ما بحث تغذیه مدارس به دلایل مختلف مغفول مانده است. رئیس جمهور محترم بارها بر لزوم عدالت آموزشی تاکید کردند که به نظر بنده بحث تغذیه مناسب دانش آموزان به خصوص دانش آموزان طبقات اجتماعی و اقتصادی پایین جامعه یکی از پیش نیازهای اساسی تحقق عدالت آموزشی است. بنابراین نیاز است تا دولت محترم علاوه بر تاکید بر توزیع کالا برگ، بر اولویت بندی توزیع کالا برگ نیز برنامه مدون داشته باشد و علاوه بر تاکید بر توزیع کالا برگ بر مادران باردار و کودکان به عنوان اولویت اول، بر برنامهریزی جهت تغذیه مدارس با توجه به آثار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی عظیم آن، اهتمام ویژه داشته باشد.
*دانشجوی دکتری سیاستگذاری سلامت تبریز
