شعر از حیث دیده شدن و کیفیت، هیچ چیز از ادبیات داستانی کمتر ندارد و تنها وجه تمایز آن با انواع داستان آن است که جامعه هدف و طرفدار منحصربه‌فرد خود را دارد. گاهی اثری بدون داشتن سروصدای بلند در جامعه به گونه‌ای مورد استقبال قرار می‌گیرد که شاهد رسیدن به چاپ‌های چندم یک اثر شعر هستیم یا حتی در همین دوره معاصر، صف بستن مخاطبان برای تهیه کتاب شعر، چون اشعار تازه فاضل نظری، چه در نمایشگاه کتاب و چه در کتاب‌فروشی‌ها به چشم می‌خورد. این نشان‌دهنده دایره بسیار قوی و آگاه مخاطبان شعر است و اتفاق بسیار خوبی برای این گونه ادبی است. سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، درخصوص آثار تازه در زمینه شعر، چه تألیف و چه ترجمه، بسیار پربار و امیدوارکننده است. در ادامه مروری کرده‌ایم بر آثار تازه‌چاپ این حوزه در نمایشگاه کتاب امسال.
تازه‌های شعر جهان
نشر ثالث از جمله ناشرانی است که امسال تازه‌هایی از شعر جهان را در نمایشگاه جاری عرضه کرده است. «اقرار می‌کنم: عاشق شده‌ام» شامل اشعار سال‌های ۱۸۱۳ تا ۱۸۲۰ آلکساندر سرگی‌یویچ پوشکین با ترجمه زهرا محمدی، یکی از این تازه‌هاست. از اشعار این کتاب است: «محبوب من! / همه جا تو همراه من هستی / من اما افسرده‌حال و پژمرده / در خلوت خود اندوهگینم / روز که از پس این کوه تیره بدرخشد / و شب که با ماه پاییزی سرآید / همواره تو را می‌جویم ای دوست! / هرگاه به خواب می‌روم، در آرزوی توام / و فقط تو را در خواب‌های آشفته می‌بینم…»
«نوشتن بر گِل و زندگی‌نوشتی برای سارق آتش» از عبدالوهاب البیاتی و ترجمه ستار جلیل‌زاده نیز از تازه‌های شعر ثالث است که در یکی از اشعارش می‌خوانیم: «تکه‌تکه شدم / و به نام واژه به آواز خواندمت / پی رخسار کوچک و شیرینی‌ات / در عصر قتل و ترور و جادو و مرگِ خدایان / و آرزومندت شدم در مرگ و در رستاخیزم / در جشن مرگ بینوایان، به لابه / بر گور بزرگان و خاک عاشق اعظم بوسه زدم / لیک آسمان / از پس هزاران ستایشم برف و خون بارید».
دیگر اثر تازه نشر ثالث در حوزه شعر، یک مجموعه شعر از شاعران جهان چون والاس استیونس، پابلو نرودا، ژان فولن، آلن بسکه، نزار قبانی، جوی هارجو و… تحت عنوان «بر بلندای عصری نادان و غم‌گزای» است. از اشعار کتاب، بخشی از یک شعر پابلو نرودا از این قرار است: «تمام بدن تو برای من یک پُری یا لطافت دارد / وقتی دستم را بالا می‌برم / در هرجا کبوتری می‌یابم / که در جست‌وجوی من بود / گویی عشق تو را / از گِل / برای دستان کوزه‌گر من ساخته‌اند…»
گفتنی‌است که ثالث کار تازه‌ای را هم در روزهای آتی نمایشگاه عرضه خواهد کرد؛ «سپیده در آینه» از نزار قبانی و ترجمه صالح بوعذار، در نمایشگاه جاری به‌زودی از طرف این انتشارات، در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
رباعیات افضل کاشانی و شعر معاصر ایران
انتشارات سخن، امسال دو کتاب تازه را، یکی در حوزه شعر کلاسیک و دیگری در حوزه شعر معاصر فارسی، در نمایشگاه کتاب عرضه کرده است که عبارتند از: مجموعه «رباعیات افضل کاشانی» به کوشش سیدعلی میرافضلی و «صد شعر از این صدسال: برگزیده شعر قرن بیستم ایران» با مقدمه، انتخاب و معرفی محمد افشین وفایی.
از پاز تا حافظ و گلسرخی
انتشارات نگاه نیز امسال از حیث کتاب‌های شعر تازه‌چاپ، غنی است. مجموعه دوجلدی اشعار «اکتاویو پاز» با ترجمه رضا معتمدی از جمله این تازه‌هاست. در بخشی از این مجموعه می‌خوانیم: «دست‌ها و لب‌های باد / قلب آب / تک‌درخت اکالیپتوس / اردوی ابرها / زندگی که هرروز / زاده می‌شود / مرگ که با هر زندگی را / به دنیا می‌آید / چشمانم را / به هم می‌مالم / آسمان / در زمین راه می‌رود.»
نگاه همچنین در مجموعه «شعر زمان ما» منتخبی از اشعار بیژن الهی را به کوشش سردار شمس‌آوری و همراه با تحلیل او از شعر الهی منتشر کرده است که در بخشی از یک شعر آن می‌خوانیم: «و آن پرنده اگر تن به باد نمی‌داد، نمی‌دیدی / باد از کدام سوست، نمی‌دانستی / آتش یاقوت بر انگشتت / از چه خاموش شده‌ست».
در مجموعه «شعر زمان ما» کتاب تازه دیگری هم تحت‌عنوان مجموعه اشعار خسرو گلسرخی به کوشش سردار شمس‌آوری عرضه شده است. بخشی از اشعار این کتاب از این قرار است: «تلخ ماندم، تلخ / مثل زهری که چکید از شب ظلمانی شهر / مثل اندوه تو، / مثل گل سرخ / که به دست طوفان / پرپر شد… / تلخ ماندم، تلخ / مثل عصری غمگین / که تو را بر حاشیه‌اش / پیدا کردم…»
نگاه همچنین در این دوره نمایشگاه دیوان اشعار حافظ به کوشش شمس لنگرودی را عرضه کرده است.
گزیده‌ای از تازه‌های بی‌شمار
لیست تازه‌های انتشارات فصل پنجم در بازه زمانی یک سال گذشته به اندازه‌ای بلندبالاست که مرور تمام آن‌ها در این مقال نمی‌گنجد. از داغ‌ترین آثار شعری تازه فصل پنجم باید «سفر به جنوب شب» از محمد جهانشاهی و «شاعر هفتاد تومانی» از حامد کاوه شرق را نام برد که روز دوم نمایشگاه جاری، برای نخستین‌بار عرضه شد. در «سفر به جنوب شب» می‌خوانیم: «نظرمحمد می‌خندد با دندان طلا / فصل برداشت لبخند / از لبان گل‌ها رسیده / بعداز ظهر است / و بیشتر از همیشه / آواز بلبل‌های باغی / روان جوی را / به بازی گرفته /
در «شاعر هفتاد تومانی» نیز آمده است: «عجب آفتابی‌ست! / اما نمی‌دانم چرا / عجب رنگین‌کمان و / بارانی‌ست! / اما نمی‌دانم چرا / روبه‌رویم صندلی خالی‌ست / فنجان قهوه من پُر / فنجان قهوه تو / سرخالی‌ست / اما نمی‌دانم چرا».
تازه‌ای از شعر حجم
نشر نیماژ هم با دو اثر تازه شعر ایرانی به نمایشگاه کتاب تهران آمده است. «کتاب غزل عهد جدید: به همراه مانیفست غزل (حجم) دینامیک» از محمدسعید میرزائی یکی از این تازه‌هاست که در شعری از آن می‌خوانیم: «چه شد که این همه زیبا شدی و دیر رسیدم / چه شد که این همه رویا به من رسید و تو رفتی؟ / نوشتمت به جهان با هزار نام و نماندی / جهان به نام تو شد تا به من رسید و تو رفتی / چرا از این همه ماه، این همه تو، این همه رویا… / و روزهای یکی در میان شب من و «فردا» … / و از تصاعد جمعیت مسافر دنیا: / فقط همین من تنها به من رسید و تو رفتی؟»
«ته‌نشین» از میثم سلطانی، دیگر اثر تازه نیماژ است که در آن می‌خوانیم: «از من که از من رد شدم چیزی اگر ماند / رد شو از این ته‌مانده‌ی در راه‌مانده / راهی که باید را برو اصلاً مهم نیست / گم‌کرده راهی گوشه‌ای گمراه مانده / در صف‌نشین ابرهای چندمین‌بار / این راه را بر گریه‌هایم باز بگذار / چون نذر کردم تا ببارم بر تو بسیار / بسیار در من آه روی آه مانده… / از من برو ای رود من دریایم از دور / با چشم تر چشم تو را می‌پایم از دور / پشت سرت همراه تو می‌آیم از دور / دیگر مگر چیزی از این همراه مانده؟! / چشم تو را هی خوانده‌ام تنهای تنها / در پشت در درمانده‌ام تنهای تنها / رفتی ولی من مانده‌ام تنهای تنها / نامی فقط بعد تو از این شاه مانده».
یک تازه‌ی پرسروصدا
اثر تازه شعر انتشارات مروارید، «درون شدم از دری که نیست» شمس لنگرودی، از پرسروصداترین تازه‌های نمایشگاه کتاب جاری است. مروارید به جز این اثر، سه گزیده شعر از شاعران نامی را برای نخستین‌بار عرضه کرده است که شامل گزیده اشعار گروس عبدالملکیان، سیدعلی صالحی و شمس لنگرودی است.
از دلگردی تا نیمه‌شب
انتشارات نزدیکتر، که پیش از این آثار درخور توجهی در حوزه شعر منتشر کرده است، با دستی پر در این خصوص به سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران آمده است. «اثر» از امید رها، «نیمه شب» از آروین خدادادی، «قسم به لکنت واژه» از لیلا اسدی، «خاکستری سبز» از سیدعلیرضا شجاع، «محاکات» از عبدالمهدی نوری، «عاشق شدن آداب ندارد»، از سیدمحمدحسین فتحی، «خواب رنگی» از احمد فولادی طرقی، «تناهی» از سیده‌تکتم حسینی، «تریاق» از سیدیاسین پورگیر، «ناگفته‌ها» از سیدعطا غفاری، «انسان» از محمد نوروزی فرسنگی، «چای بی‌قند» از مهدی نوغانچی صالح، «دلگردی» از بهروز آرمان، «امتداد تنهایی» از مریم مختارپور، «دف» از سجاد حیدری قیری، «اقیانوس کم‌عمق» از سیدسعید صاحب‌علم و «نقشه رنج» از محمدرضا صبوریان، از آثار تازه نزدیکتر در این دوره نمایشگاه تهران است.
در شعری از «محاکات» عبدالمهدی نوری می‌خوانیم: «دیواری‌ام که هیچ به‌خود استوار نیست / از من حذر کنید… به من اعتبار نیست / با صدهزار توطئه درگیرم و کسی / ممنون صلح و امنیت و اقتدار نیست / از هر نبرد زخم شکستی‌ست بر تنم / مجموعه‌ای که مایه هیچ افتخار نیست»
سیده‌تکتم حسینی هم در «تناهی» سروده است: «تو را صدا زدم اما صدا معلق ماند / صدا رسید به گوش تو یا معلق ماند؟ / شبیه بال پرنده که تیر خورده به آن / صدای پرپر من در هوا معلق ماند / پریدم از ته دره به سمت قله ولی / سرم جدا شد و پایم جدا معلق ماند».
همچنین سیدسعید صاحب‌علم در «اقیانوس کم‌عمق» سروده است: «تو اگر پا به شب خاطره‌ها بگذاری / می‌توانی چه از آیینه به‌جا بگذاری / زیستن تجربه‌ای مهلک و مرگ‌آلود است / مگر امروز بنا را به فنا بگذاری / نغمه آه تو توصیف من است از غم عمر / روی این عکس تو ای‌کاش صدا بگذاری».
نقل از ایبنا
