محمود سیادت، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان در گفت‌وگو با ایلنا درباره آخرین وضعیت تجارت دو کشور توضیح داد: آماری که وزارت تجارت و صنایع افغانستان از ارزش تجارت ایران و این کشور اعلام می‌کند و حاکی از تجارت بیش از ۳ میلیارد دلاری در سال بین دو کشور است با آمار گمرک ایران مغایرت دارد و آخرین آمار گمرک کشور ما از ارزش تجارت طرفیت حدود ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار است، زیرا به دلیل چالش‌هایی که بازرگانان ایرانی در بازگرداندن ارز حاصل از صادرات با آن روبه‌رو هستند ممکن است آمارهای تجاری ایران آلوده به کم‌اظهاری یا بیش‌اظهار باشد و به همین ترتیب ممکن است در افغانستان نیز ضوابطی برقرار باشد که بر آمار اعلامی تاثیر بگذارد. با این حال تجارت ایران و افغانستان در سال گذشته رشد داشته و این رشد سالانه شامل صادرات کالاهای ایرانی به افغانستان و واردات کالاهای این کشور به ایران میشود اما همچنان صادرات ایران بر واردات غلبه دارد که در تداوم تجارت امر مطلوبی نیست.
وی درباره آنچه به رشد تجارت ایران و افغانستان در چند سال گذشته انجامیده توضیح داد: حضور میلیونها مهاجر افغانستانی در ایران سبب شده ذائقه مصرف آنها به سمت کالاهای ایرانی سوق پیدا کند ضمن اینکه پیش از حضور طالبان در افغانستان حضور قدرت‌های خارجی در این کشور و زاویه‌ای که این دولت‌ها با ایران داشتند مانع از توسعه تجارت ایران و افغانستان می‌شد و این مانع پس از برقراری حکومت طالبان به میزان چشمگیری از بین رفته است.
سیادت افزود: با استقرار طالبان این دولت سیاست‌های حمایت از تولید را پیش گرفته در نتیجه تجارت ایران و این کشور رشد پیدا کرده است. هرچند همین موضوع می‌تواند به خودکفایی افغانستان در تامین کالاهایی بینجامد که تاکنون از طریق ایران تامین می‌شده است.
وی خاطرنشان کرد: با این حال هنوز رکود سنگینی که بر اقتصاد افغانستان حاکم است زیرا کمک‌های خارجی به این کشور قطع شده و درآمد دولت کاهش یافته است و بسیاری از سرمایه‌داران افغانستان به دلیل محدودیت‌های اجتماعی و ممنوعیت تحصیل برای دختران این کشور را ترک کرده‌اند. هرچند افغانستان برای رونق اقتصادی نقاط قوتی هم دارد از جمله منابع معدنی آن که ارزشی برابر با ۲ میلیارد تا ۳ میلیارد دلار دارند همچنین اگر طالبان از طرف جامعه جهانی به رسمیت شناخته شود ارزش تجارت ایران و این کشور می‌تواند تا ۱۰ میلیارد دلار هم افزایش یابد.
افغانستانی‌ها بازرگانان توانمندی هستند
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان از تاثیر مهاجرات افغانستانی‌ها بر ایران بر تجارت طرفین گفت و اظهار کرد: پس از استقرار طالبان بسیاری از سرمایه‌داران افغانستانی به دلیل محدودیت‌های یادشده ترجیح دادند به خارج از کشور مهاجرت کنند، شماری از این سرمایه‌داران هم به ایران آمدند. در ابتدا جامعه ما آمادگی لازم را برای جذب این سرمایه را به دلیل تحریم‌ها و بروکراسی حاکم نداشت، فرآیندها شفاف نبود و سبب شد برخی از این سرمایه جذب شده به ایران به ترکیه و امارات عزیمت کنند اما هنوز سرمایه‌داران افغانستانی هستند که بخشی از صادرات ایران به افغانستان و حتی صادرات کالاهای ایرانی به مقاصد دوردست مانند استرالیا و آفریقا و اروپا را در دست دارند زیرا افغانستانی‌ها بازرگانان توانمندی هستند.
وی به پتانسیل صدور خدمات فنی و مهندسی به افغانستان پرداخت و گفت: ایران در زمینه ظرفیت چشمگیری دارد زیرا افغانستانی‌ها فرصت کمتری برای یادگیری داشته‌اند و در امور فنی و مهندسی ضعف‌هایی دارند و بهترین کشوری که می‌تواند این ضعف افغانستانی‌ها را پوشش دهد ایران است؛ بهترین شهرک صنعتی افغانستان در جوار خاک ایران در ولایت هرات قرار دارد و در سه سال گذشته رشد چشمگیری داشته است البته مشکلی که در صدور خدمات فنی مهندسی از ایران به افغانستان وجود دارد این است که صادرات این خدمات قابل احصا نیست و صادرکننده ایرانی این خدمات در صورت احصا ملزم به پرداخت مالیات و هزینه‌هایی از این قبیل است که توجیه اقتصادی صادرات را از بین می‌برد.
سیادت تصریح کرد: صندوق ضمانت صادرات ایران هنوز نقش موثر خود را در افغانستان ندارد. با این حال اراده توسعه روابط از جمله روابط تجاری بین طرفین وجود دارد و از سوی دیگر روابط افغانستان و پاکستان فراز و نشیب زیادی یافته و این پتانسیل ارزشمندی برای رشد تجارت طرفین مبتنی بر یک رابطه بردءبرد ایجاد کرده است.
تجارت ترجیحی در دستور کار
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان در رابطه با برقراری تجارت ترجیحی بین دو کشور گفت: دولت ایران در واردات برخی اقلام به طور مثال کنجد افغانستان به ایران تخفیف تعرفه‌ای گذاشته و همین موضوع در واردات سیمان ایران به افغانستان اجرا شده با این حال تجارت ترجیحی در کمیسیون همکاری‌های مشترک دو کشور که در دو ماه آینده در کابل تشکیل میشود قابل بحث است اما باید توجه داشت که افغانستان به درآمدهای گمرکی نیاز دارد و به راحتی به این موضوع تن نخواهد داد، هر چند شماری از کشورهای دنیا هم برای واردات کالاهای افغانستانی تعرفه ترجیحی به صورت یک طرفه قائل شده‌اند تا به اقتصاد این کشور کمک شود. چین، کانادا و شماری از کشورهای اروپایی شماری از این کشورها هستند.
وی تصریح کرد: در اکسپو ۲۰۲۵ تهران از دوستان افغانستانی دعوت کردیم از فرصت برقراری تجارت آزاد میان ایران و اوراسیا استفاده کنند و محصولات خود را به واسطه ایران به مقصد یادشده صادر کنند.
سیادت اضافه کرد: تلاش بر تقویت اقتصاد افغانستان به افزایش فرصتهای شغلی در این کشور می‌انجامد و این امر کاهش شمار مهاجران افغانستانی به ایران را در پی دارد.
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان در پایان به آخرین وضعیت راه‌اندازی منطقه آزاد دوغارون پرداخت و گفت: این پروژه در مراحل ابتدایی کار قرار دارد و زمینی به وسعت ۸۷۰۰ هکتار به این منطقه اختصاص داده شده است. منطقه آزاد دوغارون در ۲۰ کیلومتری ولایت هرات قرار گرفته در حالی که بیشتر واحدهای صنعتی افغانستان در هرات مستقر است.
سیادت افزود: اکنون بسیاری از بازرگانان افغانستانی کالای خود را در جبل‌علی و دیگر مناطق آزاد منطقه دپو و در ادامه براساس نیاز بازار وارد میکنند، مناطق آزاد دوغارون و سرخس می‌توانند چنین جایگاهی را به خود اختصاص دهند.
