تاریخچه شهر نیویورک به عنوان قلب تپنده آمریکا و جهانی‌ترین شهر مدرن، برای بسیاری از مورخان نماد توسعه فرهنگی، اقتصادی و هویتی ایالات متحده است. راسل شورتو، مورخ برجسته آمریکایی، که با کتاب «جزیره‌ای در مرکز جهان» ریشه‌های هلندی این کلان‌شهر را برای ما آشکار ساخت، بار دیگر در کتاب جدیدش «تسخیر منهتن» به سراغ تاریخ پرآشوب نیویورک رفته است. این اثر، که توسط انتشارات نورتون در ۴ مارس ۲۰۲۵ منتشر شده و از سوی محافل ادبی به‌عنوان یکی از بهترین کتاب‌های تاریخی سال معرفی شده است، نه تنها بر وقایع سال ۱۶۶۴، یعنی تصرف نیوآمستردام توسط انگلیسی‌ها، تمرکز دارد، بلکه روایتی جدید از شکل‌گیری شهری ارائه می‌دهد که پایه‌های آن بر تجارت، تنوع فرهنگی و البته تضادهایی بنیادین بنا شده است. شورتو در این کتاب با استناد به منابع نو یافته، از نیروهای پیچیده‌ای پرده برداشته که نیویورک و به‌تبع آن آمریکا را شکل داده‌اند.
بازگشت شورتو به تاریخ نیویورک
راسل شورتو طی سال‌ها با کتاب «جزیره‌ای در مرکز جهان» توجه‌ها را به دوران هلندی منهتن جلب کرد، دورانی که ویژگی‌های مهم نیویورک مدرن مانند تنوع فرهنگی، سرمایه‌داری و تساهل مذهبی طی آن شکل گرفت. او در کتاب جدیدش، «تسخیر منهتن» روایت‌های گذشته را بازآفرینی کرده و با استناد به پژوهش‌های جدید و منابع ترجمه‌شده، ابعاد مغفول‌مانده‌ای از این تاریخ را به تصویر کشیده است. رویکرد شورتو در این اثر فراتر از وقایع‌نگاری ساده بوده و به سمت کاوش در زندگینامه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن دوران حرکت کرده است.
او در این کتاب، علاوه بر روایت سرگذشت اشخاص برجسته همچون پیتر استایوسنت، فرماندار هلندی نیوآمستردام، و ریچارد نیکولز، فرمانده نظامی انگلیسی‌ها، بر بازتاب تاریخی زندگی عادی مردم و نقش اقشار به حاشیه رانده شده تمرکز دارد. شورتو با برجسته کردن سرنوشت بومیان آمریکا، پناهندگان مذهبی و بردگان آفریقایی‌تبار، دیدگاه تازه‌ای به مخاطب ارائه می‌دهد؛ دیدگاهی که به جای تمرکز صرف بر قدرت‌های تاریخی، بر پیامدهای انسانی استعمار تأکید دارد.
رویارویی دو امپراتوری هلند و انگلیس بر سر منهتن
سال ۱۶۶۴ یکی از نقاط کلیدی در تاریخ آمریکای شمالی بود؛ زمانی که انگلستان در تلاش برای گسترش تسلط امپراتوری خود، مستعمره پررونق هلندی‌ها در نیوآمستردام را تصرف کرد. شورتو، با نثری داستان‌گونه، این رویارویی را روایت می‌کند؛ مواجهه‌ای میان مدیر سخت‌گیر هلندی، استایوسنت، و فرمانده عمل‌گرای انگلیسی، نیکولز که در نهایت به تسلیم نیوآمستردام بدون خونریزی ختم شد. او با پرداختن به جزئیات مذاکرات و تنش‌ها، نشان می‌دهد که این تصرف از یک پیروزی نظامی فراتر بوده و در واقع نوعی ادغام سیاسی و اقتصادی بود که بر ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی مستعمره هلندی نیز تأثیر گذاشت. شورتو همچنین یادآوری می‌کند که این «تصرف» دوم منهتن بود؛ اولین بار هلندی‌ها در سال ۱۶۲۶ جزیره را از مردمان بومی لناپی خریدند، معامله‌ای که مسیر تاریخ را برای همیشه تغییر داد.
میراث هلندی نیویورک: استدلال شورتو
یکی از مباحث اصلی کتاب، این است که ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی نیویورک مدرن ریشه در دوران هلندی آن دارد. شورتو تأکید می‌کند که جمهوری هلند در قرن هفدهم، با اصول منحصربه‌فردی مانند تساهل مذهبی و آزادی‌های فردی، الهام‌بخش نیوآمستردام بود. این ویژگی‌ها که موجب جذب مهاجران از سراسر جهان شد، روحیه چندفرهنگی و تجاری شهر را شکل داد؛ روحیه‌ای که حتی پس از تصرف انگلیسی‌ها در سال ۱۶۶۴ به قوت خود باقی ماند.
نیوآمستردام، به عنوان دهکده‌ای جهانی، ساکنانی از پیشینه‌های مختلف را در خود جای داده بود. این تنوع و پویایی فرهنگی، که در عمل‌گرایی تجاری هلندی‌ها نیز ریشه داشت، باعث شد نیویورک، نیویورک باشد. شورتو این روند را شالوده‌ای برای تحول نیویورک به عنوان نخستین شهر مدرن جهان می‌داند.
روایت‌های مغفول: تاریخ بومیان و بردگان
شورتو در کنار روایت قدرت‌های استعمارگر، به سراغ داستان‌های کمتر شنیده شده نیز رفته است. او نقش و تأثیر مردمان بومی آمریکا و آفریقایی‌تباران را در شکل‌گیری نیویورک به‌دقت بررسی کرده و تاریخ‌های مغفول مانده‌ای را بازگو کرده است. این کتاب تصویری تلخ از سلب مالکیت بومیان و تثبیت نهادی برده‌داری در آمریکای شمالی ارائه می‌دهد. داستان بردگان آزادشده‌ای همچون «دوروتیا آنگولا» که در نیوآمستردام زندگی می‌کردند، نشان‌دهنده پیچیدگی‌های آزادی در این مستعمره نوپاست. همچنین شورتو با اشاره به روابط قدرت میان بومیان منطقه و استعمارگران، بر مبارزات رهبران قبیله‌ای همچون کواشاوام در برابر سلطه اروپایی‌ها تأکید می‌کند.
پیامدهای تصرف: تولد یک شهر مدرن
برخلاف انتظار از یک تصرف نظامی، انتقال قدرت در نیوآمستردام بیشتر شبیه یک ادغام خلاقانه میان دو فرهنگ بود. شورتو استدلال می‌کند که انگلیسی‌ها، به جای حذف میراث هلندی، بسیاری از ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی نیوآمستردام را حفظ کردند. آزادی مذهبی، ساختار حکومت محلی و نظام تجاری هلندی همچنان پابرجا ماند و نام نیویورک تنها بر نمادگرایی این تغییر تأکید داشت. این کتاب نشان می‌دهد که ترکیب ویژگی‌های هلندی و قدرت امپراتوری انگلیس، زمینه‌ساز تکامل نیویورک به عنوان نمونه اولیه یک شهر مدرن بود؛ شهری که تناقض‌های پیچیده آزادی، سرمایه‌داری و استثمار را در خود جای داده است. شورتو در پایان، این تناقض‌ها را بازتاب‌دهنده وعده‌ها و ناکامی‌های بزرگ‌تر آمریکا می‌داند.
منابع: نیویورکر. آمازون و نیویورک تایمز
