اگر از هر کدام از ما درباره خاطرات خوب مدرسه رفتن سؤال بپرسند و بگویند که فقط درباره یکی از آن‌ها صحبت کنیم، احتمالاً خاطره اردو رفتن با همکلاسی‌ها را به یاد خواهیم آورد؛ سفر گروهی و مهیج که گاهی شب قبلش از ذوق‌زدگی هم خوابمان نمی‌برد و مدام به فردایی که قرار بود با تفریح و شادی کنار همکلاسی‌هایمان سپری شود، فکر می‌کردیم. آنطور که معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش گفته، قرار است ترتیبی اتخاذ شود تا امسال هر دانش‌آموز حداقل در طول سال تحصیلی دو روز به اردوی تربیتی برود. ضمن اینکه قرار است از مشارکت داوطلبانه والدین با عنوان «اردویار» هم در این موضوع استفاده شود تا امکان این سفر برای بچه‌ها فراهم شود، اما آیا همه جوانب برگزاری یک اردوی مناسب و مؤثر در این طرح دیده شده‌است؟ اصلاً یک اردوی جذاب و اثرگذار چگونه باید باشد؟
بسیاری از جامعه‌شناسان و همچنین کارشناسان تعلیم و تربیت بر این باورند که مدرسه بیش از آنکه به «علم‌آموزی» دانش‌آموزان اهمیت می‌دهد، باید بر آموزش مهارت‌های اجتماعی و قدرتمند کردن او برای حل مسائل و چالش‌های زندگی اهمیت قائل شود. تجربه نشان داده اگر دانش‌آموزان در محیطی متفاوت‌تر از کلاس درس و نیمکت‌های همیشگی مدرسه و همچنین بدون قوانین معمول حاکم بر کلاس و مدرسه قرار بگیرند، آنگاه ابعاد اخلاقی، اجتماعی، علمی و مهارتی خود را به نمایش خواهند گذاشت و در این شرایط آموزشی که به آن‌ها داده می‌شود نیز تأثیر بیشتری می‌گذارد. بدون شک «اردو» یکی از مواردی است که در تعلیم و تربیت دانش‌آموزان نقش مهمی را ایفا خواهد کرد، البته این زمانی اتفاق می‌افتد که همه چیز در آن، از جمله «مقصد»، «مربی متخصص» و «نوع ارائه آموزش» به درستی انتخاب شود.
امسال هر دانش‌آموزی حداقل ۲ بار اردو می‌رود
اواخر هفته گذشته، اصغر باقرزاده، معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش با حضور در شبکه آموزش سیما و با بیان اینکه امسال پنج هدف مهم ایمان، امید، نشاط، خردورزی و هویت را محور پایه اهداف پرورشی خود انتخاب کردیم، درباره این پنج هدف گفت: «این اهداف پایه هر کدام شامل تعدادی زیادی از اهداف تربیتی و پرورش می‌شوند، اما ما با توجه به امکانات کم مدارس و برای بهتر بودن سنجش کار تعداد محدودی از آن را انتخاب کردیم؛ مثلاً برای هدف «امید»، اردو یا سفر‌های تربیتی برای دانش‌آموزان در نظر گرفتیم، به طوری که هر دانش‌آموز حداقل در طول سال تحصیلی دو روز سفر تربیتی نظیر اردو راهیان نور و راهیان پیشرفت برود. بنابراین ۳۲ میلیون نفر روز اردو خواهیم داشت. ما در حال حاضر امکان برگزاری اردو یک روزه صبح تا ظهر را نیز فراهم کرده‌ایم.»
به گفته باقرزاده، مدیران مدارس از طریق سامانه «سیدا»، دانش‌آموزان از طریق سامانه «مای مدیو» می‌توانند از طریق بخش «نورینو» فعالیت‌های پرورشی ذکر شده را مشاهده کنند. همچنین والدینی که می‌خواهند نماز‌یار، اردویار یا پاسخ‌یار به سؤالات دانش‌آموزان باشند می‌توانند به مدیر مدرسه مراجعه و ثبت‌نام کنند.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که آموزش و پرورش با مشکلات کمبود بودجه دست و پنجه نرم می‌کند، بنابراین اختصاص بودجه‌ای ویژه برای برگزاری اردو‌های دانش‌آموزی و اجرای چنین فعالیت‌هایی در آموزش و پرورش چندان آسان نیست.
بودجه ناچیز پرورشی
برکسی پوشیده نیست که طی سالیان متمادی، اردو‌های دانش‌آموزی قربانی عدم تأمین منابع مالی می‌شدند، به همین دلیل یا اردویی برگزار نمی‌شد یا اگر هم دانش‌آموز را به اردو می‌بردند، اهداف تربیتی و آموزشی در آن به خوبی و درستی محقق نمی‌شد. حتی مردادماه امسال معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده‌بود که کل بودجه معاونت پرورشی برای ۱۶میلیون دانش‌آموز زیر ۹۰۰میلیارد تومان است که اگر این رقم را تقسیم بر ۱۶میلیون دانش‌آموز کنیم، سالی تقریباً ۵۴هزار تومان یا روزی ۱۶۵تک تومان می‌شود. بنابراین این سؤال مطرح است که اردو‌های دانش‌آموزی با چه بودجه‌ای مدیریت و برگزار خواهند شد؟ آیا قرار است به بهانه برگزاری اردو یک هزینه دیگری به عنوان هزینه تحصیل دانش‌آموزان بر دوش خانواده‌ها اضافه شود؟
لزوم استفاده از مربیان متخصص در اردو
برگزاری اردوی دانش‌آموز اقدامی بسیار مناسب و پسندیده است، اما این اردوها نباید نمایشی باشد و در عوض باید از جذابیت کافی برخوردار شود. در این رابطه حمید محمدعلی‌زاده، عضو هیئت مدیره مؤسسه تربیت اردویی مهارتی اردوبهشت به «جوان» می‌گوید: «اردو یک رویداد مربی‌محور و دارای فرایند ارزیابی شرکت‌کنندگان در چند مؤلفه شخصی- عملکردی است که این فرایند ارزیابی شروع سلسله رویداد‌های بعدی یعنی تداوم ارتباط است. از آنجایی که مدارس با مشکلات بودجه دست و پنجه نرم می‌کنند، بهتر است که اجرای چنین برنامه‌هایی توسط یکی از تشکل‌ها اجرا شود تا از کیفیت مناسبی برخوردار باشد.»
او ادامه می‌دهد: «برای برگزاری اردو‌های جذاب و کیفی دو اتفاق باید بیفتد؛ اول اینکه در ستاد ملی وزارت‌آموزش و پرورش اهتمام و تمرکز کافی روی این مسئله وجود داشته باشد و حتی نرم‌افزاری جامع برای آن طراحی شود. مثلاً اگر یک اردوی آسیب‌های اجتماعی قرار است برگزار شود، مربی چطوری باید با آسیب‌ها مواجه شود؟ نظام ارجاعش چگونه باید باشد؟ این‌ها مواردی است که باید راهکار‌ها و نرم افزار‌هایی برایش تعریف شود. مسئله دوم، توانمندی مربیان این اردوهاست که باید مدنظر قرار گیرد. به عقیده من، مربیانی که در اردو می‌خواهند شرکت کنند باید آموزش‌های خاصی ببینند، چراکه اردو یک فرآیند تخصصی است و صبر و حوصله زیادی را نیاز دارد تا در محدوده زمانی مشخص شده، گلوگاه را شناسایی کند.»
با وجود تمام فوایدی که برای اردوی دانش‌آموزی در نظر گرفته می‌شود، اما مشکلاتی بر سر راه معلمان و خانواده‌ها وجود دارد که باعث می‌شود دانش‌آموزان نتوانند از تمام مزایای این برنامه‌ها بهره‌مند شوند. خیلی از اوقات در مدارس مربیانی که به طور مشخص برای برگزاری اردو آموزش دیده‌باشند و از تجربه کافی برخوردار باشند، وجود ندارد؛ موضوعی که محمدعلی‌زاده نیز بر آن تأکید دارد و می‌گوید: «پیش‌بینی من از این تصمیم این است که به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های مناسب برای برگزاری اردو‌های کیفی و همچنین با توجه به مشکلاتی که آموزش و پرورش کشور با آن مواجه است، اگر از افراد متخصص در این زمینه استفاده نشود، اجرای این کار خوب با مشکلاتی مواجه خواهد شد، بنابراین مسئولان آموزش و پرورش باید به این مسئله توجه کنند که اگر قرار است حین برگزاری این اردوها، دانش‌آموزان چالش یا خواسته‌ای پیدا کند و مدرسه نتواند پاسخ مناسبی به آن‌ها بدهد، همان بهتر است که اصلاً این کار را انجام ندهند.»
او می‌افزاید: «اجرای یک اردوی یک‌روزه، حدود ۳۰۰هزار تومان هزینه دارد که شامل غذا و ایاب و ذهاب هم می‌شود، فارغ از اینکه دانش‌آموز این پول را دارد یا نه، دو هزینه مهم «ایاب و ذهاب» و «غذا» باید مدنظر قرار بگیرد. علاوه بر آن نیاز به مربی متخصص است که هیچ سرانه‌ای برای آن وجود ندارد. بنابراین باید گفت که «یک روستای آباد به از صد شهر خراب» و اگر آموزش و پرورش یک کار با کیفیت انجام دهد، بسیار مؤثرتر از آن خواهد بود که حجم کارهایش را بالا ببرد.»
