به گزارش فارس، با روی کار آمدن دولت سیزدهم، راهبرد ایران در مواجهه با تحریم نفتی از حالت منفعلانه و تعلل برای به نتیجه رسیدن مذاکرات با آمریکا به حالت فعالانه از طریق اجرای بازارسازی نفت و بی‌اثرسازی تحریم تغییر کرد و این اتفاق باعث شد که رقم صادرات نفت ایران و همچنین درآمدهای نفتی جهش پیدا کند.

طبق آمار موسسه تانکر ترکرز (تصویر 1)، صادرات نفت ایران در سال جاری میلادی به 1.42 میلیون بشکه در روز افزایش یافته و حتی در ماه گذشته به 1.85 میلیون بشکه در روز رسیده است.

محسن خجسته‌مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس درباره آخرین وضعیت تولید و صادرات نفت ایران اینگونه توضیح داد: تا پایان شهریور ماه، تولید نفت ایران از 3.4 میلیون بشکه در روز فراتر خواهد رفت. صادرات نفت و میعانات گازی ایران نسبت به ابتدای دولت سیزدهم بیش از 2 برابر شده است. 

افزایش بیش از 100 درصدی رقم صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم به همراه افزایش قیمت جهانی منجر شده که طبق آمار اوپک (تصویر زیر)، درآمدهای نفتی ایران از سال اول اجرای برجام بیشتر شود.

*تاثیر تقریبا هیچ افزایش درآمدهای نفتی بر مهار تورم اقلام غذایی

افزایش درآمدهای نفتی ایران در شرایطی رقم خورده که به اعتقاد عموم مردم، این اتفاق در بهبود معیشت آنها احساس نشده است و افکار عمومی با این سوال مطرح شده که چرا رشد صادرات نفت ترجمه به رفاه مردم نشده و قابل رویت نیست؟ خبرگزاری فارس پیش‌تر در گزارشی با عنوان «درآمد افزایش صادرات نفت ایران چگونه خرج می‌شود» به این سوال پاسخ داده است.

در گزارش قبلی به موضوعاتی نظیر کسری بودجه ساختاری به جامانده از دولت قبل، بدهی فروش اوراق، افزایش سهم صندوق توسعه ملی از درآمدهای نفتی و سرمایه‌گذاری دولت در پروژه‌های زیرساختی اشاره شده است که تاثیر آن بر زندگی مردم در میان‌مدت قابل مشاهده خواهد بود اما این موضوع همه پاسخ‌ به سوال مطرح شده نیست.

طبق آخرین گزارش مرکز آمار (تصویر 3)، نرخ تورم سالانه اقلام خوراکی بیش از 60 درصد بوده است. اقلام خوراکی پرمصرف‌ترین قلم مصرف عموم مردم است و طبیعی است تا زمانی که تورم بالایی بر این حوزه حاکم باشد دستاورد افزایش صادرات نفت و درآمدهای نفتی برای اذهان عمومی قابل پذیرش نیست. اما ریشه مشکل کجاست؟

*وابستگی بیش از 96 درصدی واردات کالای اساسی به نظامات دلاری

به زبان ساده، آنچه تاکنون دولت سیزدهم تا حد خوبی موفق به انجام آن شده، بی‌اثر کردن تحریم فروش نفت بوده است و هنوز تحریم سازوکار پرداخت ایران با اجرای راهبرد دلارزدایی بی‌اثر نشده است. طبق آمار بانک مرکزی، میزان واردات کالای اساسی موردنیاز ایران در سال گذشته حدود 14 میلیارد دلار ثبت شده که عمده آنها در نظامات دلاری انجام شده است.

وابستگی شدید ایران در تامین کالای اساسی خود به نظامات دلاری باعث شده که معیشت و اقلام غذایی مردم همچنان زیر ساطور آمریکا باقی بماند و با اراده این کشور تحت‌ تورم‌های بالا قرار بگیرد. به بیان ساده افزایش درآمدهای نفتی ایران همانند افزایش حجم آب پشت سدی است که فقط از چند کانال محدودِ تحت نظارت آمریکا اجازه خروج آن وجود دارد.

طبق آمار بانک مرکزی (تصویر 4)، هر چند سهم دلار از واردات کالای اساسی ایران کاهش یافته اما سهم درهم و یورو 96 درصد است که این دو ارز نیز کاملا وابسته به دلار و نظامات دلاری هستند. به سهم اندک 0.25 درصد یوآن و روبل توجه کنید.

محمد امینی‌رعیا مدیر اندیشکده اقتصاد مقاومتی در گفت‌وگو با فارس عنوان کرد: دلارزدایی در چنین فضایی یعنی اینکه ایران وابستگی‌اش به ارز دلار، به ارزهای وابسته به دلار مثل درهم و یورو و نظامات ارزی دلاری کاهش پیدا کند. در حال حاضر ایران مثلا ارز یوآن را با صادرات نفت بدست می‌آورد اما نیاز دارد برای واردات کالای موردنیاز از جمله غذا، کالای اساسی و دارو، این ارز یوآنی را به یورو و درهم تبدیل کرده و سپس محصولات موردنیاز خود را با این ارزها تامین کند.

وی افزود: در نتیجه تا زمانی که مبادی تامین‌کننده کالای اساسی موردنیاز ایران با ارزهای وابسته به دلار انجام می‌شود، اساسا دلارزدایی معنایی ندارد و تحقق پیدا نمی‌کند.در نتیجه ما باید به سمت تنوع‌سازی مبادی واردات کالای اساسی حرکت کنیم.

امینی‌رعیا تاکید کرد: هم‌اکنون بیش از 90 درصد از واردات کالای اساسی موردنیاز کشور با ارز یورو و درهم انجام می‌شود. سهم دلار در واردات ایران کم شده است اما درهم و یورو سهم حداکثری دارند که این ارزها نیز وابسته به دلار هستند. جالب اینکه کشوری مثل ایران که بیش از 10 سال است که تحت تحریم قرار گرفته، هنوز اقدامی برای کاهش وابستگی به دلار و ارزهای وابسته به دلار را انجام نداده است.

با گذشت بیش از 2 سال از عمر دولت سیزدهم، هنوز معلوم نیست که برنامه دولت برای تنوع‌سازی مبادی تامین کالای اساسی کشور و دلارزدایی در این حوزه چیست؟ البته توافق تهاتر محصولات پتروشیمی ایران با کالای اساسی آفریقا در سفر قبلی سیدابراهیم رئیسی به قاره آفریقا از جمله اقدامات دولت در حوزه دلارزدایی بوده که البته ناکافی است.