صبح روز 4 آبان ماه در روند توزیع بنزین از طریق سامانه هوشمند توزیع آن اختلال ایجاد شد، چند روزی هم رفع کامل اختلال زمان برد. در این بازه زمانی که بسیاری آن را یادآور اعتراضات آبان 98 می‌دانستند موضوعی مطرح شد مبنی بر اینکه بنزین قرار است گران شود. 

طرح گرانی بنزین در بسیاری از محافل اقتصادی هم طی همه سال‌های گذشته مطرح بود، از نگاه موافقان گرانی بنزین حامل‌های سوخت در داخل باید به قیمت فوب خلیج فارس به فروش برسد تا عرضه گسترده آن توجیه اقتصادی پیدا کند. برخی از کارشناسان اقتصادی حتی معتقدند که فروش بنزین به قیمت هر لیتر 3 هزار تومان (نرخ آزاد آن که از سال 98 تعیین شد)‌ دیگر صرفه اقتصادی ندارد چرا که فرایند تولید آن از پالایشگاه و انتقال آن به جایگاه عرضه سوخت گران‌تر تمام می‌شود. 

اولین تاکید وزیر کشور بر گران نشدن بنزین

با وجود چنین موضوعاتی اختلال در سامانه توزیع بنزین بدون اعتراض اجتماعی به اتمام رسید و احمد وحیدی، وزیر کشور نیز به صراحت در آن مقطع گفت «برنامه‌ای برای گرانی بنزین وجود ندارد»، در همان مقطع مسعود میرکاظمی، رئيس سازمان برنامه و بودجه هم زمزمه‌هایی از لایحه بودجه سال 1401 را مطرح کرد و درباره بنزین گفت: هرگونه افزایش قیمت حامل‌های انرژی در بودجه سال ۱۴۰۱ تکذیب می‌شود.

همچنین سخنگوی شرکت ملی نیز افزایش قیمت بنزین تا سقف 14 هزار تومان را تکذیب کرد. قیمتی که گمانه‌زنی‌ها در فضای مجازی درباره آن زیاد بود و تا امروز هم ادامه پیدا کرده است. بنابر نقلی که در اینباره مطرح می‌شود چنین موضوعی در محافل غیر رسمی دولتی مطرح است، با این حال هیچ مقام دولتی به شکل رسمی تا امروز چنین موضوعی را تایید نکرد. 

تاکید دوم وزیر کشور: فعلا گران نمی‌شود

در چنین فضایی وزیر کشور چند روز قبل یکبار دیگر توسط خبرنگاران رسانه‌ها مورد سوال قرار گرفت، او اینبار درباره قیمت بنزین این‌گونه گفت که «فعلا» قراری برای گران شدن بنزین وجود ندارد. 

در آخرین روز پاییز امسال هم خبر دیگری در فضای مجازی منتشر شد مبنی بر اینکه بنزین در دو جزیره کیش و قشم گران می‌شود که البته با گذشت چند ساعت مشخص شد فعلا خبری از گرانی نیست بلکه شیوه تخصیص سهمیه سوخت بنزین برای اهالی این دو جزیره تغییر می‌کند و دولت می‌خواهد به جای پرداخت سهمیه بنزین به دارندگان خودرو، سهمیه 20 لیتری را به همه افراد دارای کد ملی از اهالی این جزیره تخصیص دهد. 

این خبر با انتشار نامه‌ای محرمانه در فضای مجازی به بیرون درز کرد که در آن محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس جمهور خطاب به جواد اوجی وزیر نفت، احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی و سعید محمد دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی آن را ارسال کرده بود. (لینک)

خاندوزی: امکان مبادله سهمیه فراهم شد

در این رابطه الف در گفت‌وگوی مشروحی (لینک) که اول دیماه با وزیر اقتصاد انجام شد سوال کرد و او با بیان اینکه پرداخت یارانه بنزین در این مدل آزمایشی (پایلوت) در جزیره کیش و قشم اجرا می‌شود و این یک اصلاح قیمتی نیست، گفت: این مدل از دی‌ماه در دو جزیره خلیج فارس، اجرا می‌شود و فقط امکان مبادله سهمیه بنزین را بین افرادی که از سهمیه، تخصیص داده‌شان به کد ملی‌شان، استفاده می‌کنند فراهم می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه اجرای این طرح کمک می‌کند 50 درصد جمعیت کل کشور که امکان استفاده از سهمیه بنزین را ندارند از آن استفاده‌ کنند، خاطر نشان کرد: اجرای آزمایشی این طرح مدل داد و ستد بنزین بین افراد را فراهم کرده است. افرادی که سهمیه مازاد دارند و افرادی که تقاضای بنزین دارند باهم به مبادله می‌پردازند… هنوز در مورد توسعه این سیستم تصمیمی مطرح نیست. فعلا تا پایان سال قرار است این شیوه در جزیره کیش و قشم اجرا شود تا ببینیم این داد و ستد در اجرا چه مشکلات و موانعی خواهد داشت و نیازهای آن به لحاظ زیرساختی چه خواهد بود. 

اراده دولت بر باتوزیع یارانه بنزین

صحبت‌های خاندوزی به عنوان یکی از  دریافت کنندگان نامه از سوی محسن رضایی نشان می‌دهد فعلا تاکید دولت بر گرانی بنزین نیست و احتیاطی در کار است. به خصوص که به نظر نمی‌رسد حاکمیت و دولت قصد داشته باشد تجربه تلخ اعتراضات آبان سال 98 برای مردم تکرار شود. اما مدل باز توزیع یارانه بنزین با عنوان طرح «باز توزیع یارانه بنزین از طریق ارائه سهمیه بنزین» در دستور کار دولت قرار دارد. 

جواد اوجی، وزیر نفت هم در اظهار نظری تازه که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته موضوع را بازتوزیع یارانه بنزین نامید و گفت:‌ طرح جدید اختصاص بنزین به افراد که ابتدا در قشم و کیش اجرا می شود، بهره بردن همه هموطنان از یارانه بنزین است.

یک اختلاف 5 لیتری هنگام نقل اخبار !

وزیر نفت ضمن تاکید کرد به تمامی افراد چه صاحب خودرو باشند یا نه اگر یکسال در ایران اقامت داشته باشند، بر حسب کارت ملی ۱۵ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی تعلق می‌گیرد. او به طرح این موضوع هم پرداخت که افراد می‌توانند از این بنزین استفاده کنند یا می‌توانند از بخش اعتباری به صورت ریالی استفاده کنند.

این درحالی است که از اخباری که پیشتر درباره این طرح منتشر شد صحبت از اختصاص 20 لیتر سهمیه به هر نفر بود اما اوجی به عنوان متولی اصلی این طرح در دولت اعلام کرد در این طرح 15 لیتر بنزین به افراد اختصاص پیدا می‌کند. 

اجرای طرح دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد

نکته جالب دیگر درباره این طرح اینکه باوجود تاکید مقامات دولتی بر اجرای طرح آزمایشی بازتوزیع یارانه بنزین در جزایر کیش و قشم از دی‌ماه، فریدون حسنوند، رئيس کمیسیون انرژی مجلس در مصاحبه‌ای با خبرنگاران اعلام کرد این طرح در سال 1400 اجرایی نمی‌شود و هنوز در دو جزیره کیش و قشم هم اجرایی نشده است. 

با وجودی که رئیس کمیسیون انرژی مجلس اعلام کرد طرح مذکور در سال جاری اجرایی نمی‌شود و حتی فعلا خبری از اجرای آن در دو جزیره کیش و قشم نیست، اما اظهار نظر مقامات دولتی و انتشار نامه محرمانه معاون اقتصادی رئیس جمهور حاکی از یک عزم جدی برای اجرای این طرح است. به عبارتی اجرای این طرح «دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد.»

برای پیدا کردن شواهدی برای این اراده دولت می‌توان به صحبت‌های اخیر علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت اشاره کرد که اخیرا گفت: هم‌اکنون اگر کسی خودرو نداشته باشد، نمی‌تواند از سهمیه بنزین استفاده کند در حالی که سوخت، سرمایه ملی و متعلق به همه مردم است اما کسی که برای نمونه، چهار خودرو داشته باشد، چهار برابر سهمیه استفاده می‌کند. طبیعتاً این روش ناعادلانه است و سهم کسی که توان خرید خودرو ندارد در سوخت دیده نمی‌شود اما با این تغییر که به‌ صورت آزمایشی بنا شده انجام شود، کسی که خودرو ندارد هم می‌تواند سهمیه سوخت با کد ملی خود داشته باشد و آن را به قیمت مناسب به دیگران عرضه کند، بنابراین خبرسازی‌ها پیرامون افزایش قیمت بنزین صحت ندارد.

بنزین خانواده‌های کم جمعیت 60 لیتر ماهانه 

جلیل سالاری معاون وزیر نفت هم ضمن تایید اینکه در طرح مذکور به هر نفر 15 لیتر بنزین تعلق می‌گیرد در پاسخ به انتقاداتی درباره اختلاف بین سهمیه تخصیصی 20 لیتری و 15 لیتری گفت:‌ همچنین تمهیداتی دیده شده تا در این طرح پایلوت خانواده‌هایی که تعداد نفراتشان کمتر از سقف ۶٠ لیتر باشد، همان سهمیه ۶٠ لیتر را دریافت کنند. اعتبار سهمیه‌های عمومی به ازای هر کد ملی به میزان ۱۵ لیتر به‌جای کارت سوخت به حساب بانکی سرپرست خانوار واریز می‌شود.

البته وی درباره مالکان مجرد خودرو که خانواده ای تشکیل نداده اند چیزی نگفت.

خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) در انعکاس خبر سالاری تاکید کرد که این اقدام اگرچه برای دولت بار مالی به همراه خواهد داشت اما با هدف توزیع عادلانه یارانه بنزین اجرایی خواهد شد.


این موضع‌گیری درحالی است که موضوع بنزین و حامل‌های انرژی تاثیر مستقیمی بر افزایش قیمت کالاها دارد و اثرات تورمی در پی خواهد داشت و نمی‌توان از کنار تصمیمات دولت به سادگی گذشت. 

نظام حقوق و دستمزد اصلاح شود

در این خصوص فریدون عباس دوانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس چندی پیش در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران گفت: هر کاری قرار باشد از نظر عملی انجام شود باید در جای کوچکی اجرا شود، از آنجا که کیش و قشم منطقه آزاد هستند، می‌تواند به عنوان یک پایلوت اجرا مدنظر قرار بگیرند ولی مقدمات کار این است که باید کار‌های کارشناسی انجام شود، درآمد‌های مردم و نظام حقوق و دستمزد اصلاح شود تا بعد بتوان در مورد حامل‌های انرژی اظهار نظر کرد. از آنجا که درآمد‌ها در مناطق آزاد متفاوت با بقیه کشور است، شاید مطلوب باشد به صورت آزمایشی، مصرف یا قیمت حامل‌های انرژی در این مکان‌ها امتحان شود.

این نماینده مجلس که ظاهرا موافق اجرای این طرح محسوب می‌شود ادامه داده است: این کار آزادسازی قیمت نخواهد بود بلکه این مقدمه واقعی‌سازی قیمت‌ها و واقعی‌سازی دستمزدهاست، یعنی ابتدا باید تکلیف خط فقر را مشخص کنیم. قیمت بستگی به وزارت نفت دارد، چراکه این نهاد می‌داند قیمت تمام شده، هزینه حمل و نقل، درصد سهم جایگاه‌های توزیع و... چه میزان است. برای این کار باید میزان قیمت تمام شده، قیمت جهانی، فوب خلیج فارس و... بررسی شود و سپس با در نظر گرفتن سود، قیمت مشخص شود. 

راه اندازی سامانه ای برای اقناع 

 با توجه به سخنان وزیر نفت درباره اجرای طرح یارانه بنزین می‌توان استنباط کرد که اراده دولت برای اجرای طرح بازتوزیع یارانه بنزین جدی است و با اشاره به اینکه در لایحه بودجه 1401 تبصره‌ای برای افزایش قیمت بنزین وجود ندارد طرح مذکور هر زمان که اجرا شود فقط به دنبال تغییر مدل سهیمه بنزین است. 

اما راه‌اندازی سامانه انرژی‌يار می‌تواند نشان دهد اهداف میان‌مدت و بلند مدت دولت به ویژه برای بخش اقناع سازی افکار عمومی در اجرای این طرح چیست. در این سامانه که محتوای متنی آن به زبانی عامیانه نوشته شده است طراحان کوشیده‌اند از ابتدا افراد را با عقل معاش‌شان درگیر کنند و حتی به عنوان حامی طرح بازتوزیع یارانه بنزین تبدیل شوند و به‌خاطر سودی که اجرای این طرح عاید افراد می‌کند آنها را به یک طرفدار تبدیل کند. 

انرژی‌یار می‌گوید بنزین هر نفر 30 لیتر ماهانه

این سامانه تاکید می‌کند که سهمیه بنزین ماهانه هر نفر 30 لیتر خواهد بود و بعد با استفاده از فرمول‌های برنامه نویسی کامپیوتری هر نفر می‌تواند با جواب دادن به چند سوال بفهمد با اجرای این طرح چقدر عایدی خواهد داشت. 

در این سامانه افراد فاقد خودرو هم می‌توانند مشاهده کنند اجرای این طرح چقدر به سبد غذایی خانواده‌شان کمک می‌کند. به عنوان مثال چند وعده بیشتر طی هر ماه غذای با مرغ و تخم مرغ خواهند خورد. 

از نقاط جالب توجه دراین سامانه این است که بعد از محاسبات یاد شده، اجرای طرح با بنزین 5 هزار تومانی هم پیش‌بینی شده است. طراحان سایت یک کمپین حمایتی هم برای اجرای این طرح در نظر گرفتند و مخاطبان می‌توانند با ورود شماره تلفن خود از اجرای طرح بازتوزیع یارانه بنزین حمایت کنند.