به گزارش الف، مطابق آمارها در تاریخ 30 شهریور امسال (21 سپتامبر میلادی) در سراسر جهان بیش از 5 میلیارد و 943 میلیون دوز واکسن در سراسر جهان توزیع و تجویز شد که این یعنی 67 درصد مردم جهان واکسینه شده‌اند. 

با این حجم از توزیع واکسن هنوز در دنیا نگرانی‌های زیادی درباره توزیع عادلانه واکسن وجود دارد. براساس گزارشی که به تازگی مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «بررسی برنامه توزیع واکسن کووید ـ 19 در ایران و سایر کشورها» (لینک) منتشر کرده است بعضی سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان بهداشت جهانی چارچوبی برای توزیع عادلانه واکسن در پیش گرفته‌اند. این چارچوب با تمرکز بر بهداشت عمومی به عنوان بالاترین اولویت کشورها، اولویت دهی به گروه‌های در معرض خطر ابتلا و مرگ و میر بالا در سه بعد اهداف،‌ گروه‌های هدف و زمان‌بندی آنها ارائه کرده است. 

شش اصل برای تعیین اولویت‌بندی واکسیناسیون

براساس توصیه سازمان جهانی بهداشت، هر کشوری باید 6 اصل رفاه انسان، برابری جهانی، احترام برابر، حمایت، برابری و مشروعیت ملی را برای تعیین اینکه واکسن ها به چه کسانی و در چه زمانی اختصاص داده شود در نظر گیرد و نسبت به تصمیم گیری خود براساس شناسایی جمعیت مورد نظر (به عنوان مثال: کارکنان بهداشتی، افراد میانسال، افراد با شرایط جسمی خاص و...) با در نظر داشتن منابع اقدام کند.

79 درصد واکسن‌ها در اختیارکشورهای سوپر پولدار

مطابق بررسی‌های صورت گرفته در اغلب کشورها فاز اول با هدف محافظت از بیشترین تعداد افراد در معرض خطر در کوتاه ترین زمان ممکن انجام گرفته است. بدین صورت که کارکنان بهداشتی به عنوان افراد حاضر در خط مقدم ارائه خدمات به دلیل احتمال بالای ابتلا به بیماری کووید ـ 19 نسبت به عموم مردم و همچنین ریسک بالای انتقال عفونت ناشی از مراقبت های بهداشتی از بیماران و افرادی که مراقبت از آنها در اولین قدم برنامه واکسیناسیون در نظر گرفته شده است. پس از آن کارکنان و مراقبین در مراکز مراقبت های طولانی مدت، کارکنان شاغل در مهدهای کودک، مراکز نگهداری از سالمندان، افراد مسن با خطرات خاص مرتبط با سن، گروه های جمعیتی در معرض خطر بیماری و مرگ و افراد دارای معلولیت در این فاز قرار دارند.

در فاز دوم، که با هدف واکسینه کردن بیشتر جامعه و جلوگیری از بستری شدن افراد صورت گرفته، اولویت بندی سنی، واکسینه کردن افراد ساکن در مراکز و اجتماعات پُرخطر، افراد شاغل در مشاغل ضروری و پُرخطر، ایمن سازی گسترده کودکان و زنان باردار در برنامه منظور شده است.

این گزارش تصریح می‌کند طبق‌آمارها بیش از 79 درصد از واکسن‌های توزیع و تزریق شده مربوط به کشورهای با یک درصد درآمد بالا و متوسط است و تنها 0.4 درصد در کشورهای کم درآمد توزیع شده است. 

مولفه‌های موثر در اولویت‌بندی گروه‌های جمعیتی

حسب این گزارش احتمال بالای ابتلا و خطر انتقال عفونت در مواجهه با بیماران، اولویت سنی، ریسک بالای ابتلا به بیماری شدید و یا مرگ در اثر آن و همچنین شاغل در مشاغل ضروری پُرخطر از حیث احتمال بالای ابتلا و مواجهه بیشتر با سالمندان، کودکان یا سایر افراد جامعه به عنوان مهم ترین مؤلفه های مؤثر بر اولویت بندی گروه های جمعیتی در توزیع واکسن کرونا در کشورها در نظر گرفته شده است.

اولویت‌بندی واکسیناسیون ایرانیان طبق یک توصیه

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ضمن معرفی جایگاه ایران در بین برخی کشورها برنامه واکسیناسیون داخلی براساس 4 فاز عملیاتی که در آنها توصیه‌ها و چارچوب‌های پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی ملاک عمل اولویت بندی واکسن قرار گرفته بدین شرح تشریح شده است: 

- احتمال خطر ابتلا حین خدمت رسانی به بیماران کووید ـ 19 یا خدمت رسانی به جامعه در محیط های پُرخطر

ـ احتمال ابتلا بر اثر زندگی به صورت جمعی و همچنین خطر انتقال عفونت به دیگران در شرایط شیوع ویروس کرونا

ـ احتمال خطر بیماری شدید، بستری شدن و مرگ در اثر ابتلا به کووید ـ 19 به علل پزشکی مثل سن، بیماری های زمینه ای یا علل غیرپزشکی مثل زندگی در محیط های پُرتراکم نظیر زندان ها، آسایشگاه های معلولین و مراکز بهزیستی

ـ احتمال ایجاد اختلال در جامعه و وارد آمدن زیان به افراد به دلیل کمبود پرسنل متولی عملکردهای حیاتی جامعه

دلایل بروز چالش در واکسیناسیون ایرانیان

به نظر می رسد اجرای موفقیت آمیز برنامه های واکسیناسیون کووید ـ 19 به سیستم های تأمین قوی ازجمله کنترل دقیق در زنجیره تأمین، نگهداری از سیستم های اطلاعاتی، حفاظت از تأمین واکسن و جلوگیری از هرگونه وقفه از نقطه تولید تا زمان ارائه خدمات و... نیاز دارد. برنامه واکسیناسیون در کشور ایران به دلایل زیر با چالش در اجرا مواجه شد:

ـ با توجه به عدم تأمین به موقع و کافی واکسن داخلی در فرایند واکسیناسیون در کشور، همچنان واردات واکسن به عنوان منبع اصلی تأمین برنامه واکسیناسیون کشور است.

ـ وجود برخی معیارها در سند ازجمله تغییر گروه های جمعیتی با توجه به تغییرات پاندمی، عدم رعایت کامل اولویت بندی سنی به علت تقدم اولویت بندی صنفی یا دستگاه های اجرایی به جای سنی که ضمن ایجاد انتظار در سایر گروه های صنفی، سبب کُند شدن روند واکسیناسیون و به نوعی اختلال در نظم واکسیناسیون مطابق برنامه شده است.

ـ علی رغم تأکید بر برآورد هزینه های مالی و نیروی انسانی در توصیه های سازمان های بین المللی و همچنین اسناد پشتیبان برنامه ریزی واکسیناسیون، اما عملاً عدم تأمین به موقع عوامل فوق سبب تأخیر در اجرای برنامه واکسیناسیون شده است.

بنابراین در راستای افزایش کیفیت خدمت رسانی و مرتفع شدن چالش های اجرایی شدن برنامه واکسیناسیون در کشور، تقویت مدیریت منابع انسانی؛ آموزش برای عرضه واکسن جدید؛ تقویت سامانه های پایش و گزارش عوارض نامطلوب پس از واکسیناسیون و رصد بیماری، پیش بینی و انجام فعالیت های اطلا ع رسانی و جلب مشارکت جامعه برای ترویج تقاضا و پذیرش واکسیناسیون به عنوان بخشی از خدمات ضروری مراقبت های اولیه سلامت، اتخاذ سیاست های پس از اجرای برنامه واکسیناسیون (سیاست های بازگشایی با در نظر گرفتن شرایط موجود)، استقرار سامانه دیده بانی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در جهت دسترسی به اطلاعات اجرای واکسیناسیون به طور دقیق و با متغیرهای مربوط به افراد، شامل شغل، سن، جنسیت، شماره کد اولویت، استحقاق سنجی بیماران خاص برای دریافت واکسن از طریق اطلاعات بیمه های درمانی، هویت سنجی افراد از طریق استعلام برخط کد ملی از ثبت احوال توسط سامانه سیب در نظر گرفته شود.

در بخشی از این گزارش اولویت بندی واکسیناسیون در کشورهای آمریکایی و اروپایی تشریح شده است علاقمندان برای مطالعه کامل این گزارش اینجا کلیک کنند.