«بی پروایی در قلمرو فیزیك و فلسفه»

نویسنده:  مهدی چهل تنی 

ناشر: رامند، چاپ اول 1397

352 صفحه، 45000 تومان

****

از زمان انتشار كتاب "طرح بزرگ" به قلم استیون هاوكینگ فیزیكدان مشهور و نخبه انگلیسی - و لئونارد ملودینوف به عنوان نویسنده همكار- كه در آن رویكردهای خداباورانه در باره عالم هستی و حیات بشر را تخطئه كرده بود، این كتاب دستمایه حملات فراوان به ادیان و مذاهب شده و بارها به شكل های مختلف مورد استفاده و ارجاع خداناباوران و آتئیست ها و ملحدین قرار گرفته است. 

شهرت و جایگاه استیون هاوكینگ به عنوان یك فیزیكدان مطرح و مقبول در جهان كه علیرغم مشكل جدی و معلولیت جسمی به چنین جایگاه علمی رسیده بود نیز به سرعت و دامنه نشر محتوای این كتاب كمك كرد و هر چند بارها پاسخ ها و نقدهای جدی از سوی دانشمندان مسیحی و مسلمان به آن در كشورهای مختلف انتشار یافت، اما همچنان بازار دیدگاههای او رونق دارد  و هنوز هم مخصوصا در فضای مجازی و شبكه های اجتماعی از سخنان و نوشته های او یاد می شود. 

خلاصه ادعای وی - كه البته تازگی هم ندارد و در طول قرنها به زبان های مختلف و بیان های گوناگون تكرار شده و او با ادبیات علوم تجربی مدرن روایت كرده بود- این است كه قوانین فیزیكی و طبیعی گرداننده نظام حیات جهان هستند و به علتی ماورائی به عنوان خدا نیازی ندارند، اگر هم در طول قرنها بشر از خدا یا خدایانی سخن گفته به دلیل جهل و بی خبری اش از این قوانین بوده است.   

وی ادعا كرد كه جهان برای وجود خود به خدا نیازمند نیست و انسان به عنوان یك ماشین زیستی از خود اختیاری ندارد و بهشت و جهنم را به عنوان حیات پس از مرگ رد می كند.  كتاب او ده سال پیش انتشار یافت و بلافاصله به پرفروش ترین كتاب سایت آمازون تبدیل گردید و با تبلیغات حساب شده به صورت گسترده ترویج و بازاریابی شد.  

در ایران هم پس از انتشار چند ترجمه از كتاب او به زبان فارسی در طول چند سال پس از آن، نقدهایی نیز به تدریج بر این كتاب به چاپ رسید كه هر یك در جای خود قابل توجه و ارزشمند هستند. سال گذشته كتاب استاد مهدی چهل تنی با عنوان "بی پروایی در قلمرو فیزیك و فلسفه" با نگاهی به "طرح بزرگ" منتشر شد كه به دلایلی دارای امتیاز و قابل توجه است.

نویسنده در هر دو حوزه فیزیك و علوم تجربی و نیز فلسفه و كلام و الهیات صاحب نظر و دارای صلاحیت علمی است؛ رشته تحصیلی تخصصی اش در دوران جوانی و تحصیلات دانشگاهی فیزیك بوده و سپس مطالعات و تحصیل جدی در حوزه فلسفه و كلام داشته و مدتها رییس انجمن حكمت و فلسفه بوده است.

از همین رو با جامعیت و احاطه ای ستودنی به بررسی كتاب طرح بزرگ پرداخته و علاوه بر تمركز بر نقاطی كه ناقدان دیگر كمتر به آن ها پرداخته اند، موضوعاتی كلی و اساسی را در مسیر ادعاهای مؤلف مطرح كرده و به چالش كشیده است. 

مقدمه خواندنی و مفید او نیز قبل از ورود به متن كتاب بسیار راهگشاست -زیرا نویسنده مثال هایی متعدد از نظریه های علمی در تاریخ فیزیك معاصر را ذكر می كند كه در سالهای اخیر رد شده اند - و خلاصه پایانی كتاب هم برای مرور سریع و اجمالی متن بسیار كاربردی و قابل استفاده به نظر می رسد. 

در متن كتاب هم كه نویسنده طی هشت فصل قدم به قدم محتوای كتاب و ادعاهای استیون هاوكینگ را نقد كرده همواره رویكردی متین و عالمانه و زبانی محترم و با ادب دارد و گاه چنان با احترام و تجلیل از مؤلف یاد می كند كه خواننده را به تعجب وادار می كند.  

اهتمام و جدیت نویسنده و ناشر در ارائه محصولی ارزشمند گذشته از محتوای غنی كتاب و ظاهر حرفه ای وآبرومند و صفحه آرایی شكیل آن، اشاره ای هم در نكته پایانی مقدمه نویسنده دارد:

"اواخر سال ١٣٩٣ چهار فصل اول را تمام كردم. صبحی به سر كار می رفتم و نقد نام برده را با همه یادداشت ها در كیفی زیر بغل گذاشته بودم كه موتورسواری آن كاره با چنان سرعتی كیف را درربود كه فقط توانستم بگویم آه و آن آه بر لبانم تمام نشده بود كه موتور سوار از پیچ كوچه غایب شد. دوباره نوشتن را از اول شروع كردم. می خواستم دست بردارم، ولی بی بی سی دست بردار نبود"!