سیدهادی برهانی* در خبرآنلاین نوشت؛ تقریبا همه کشورهای غربی از درجات بالایی از آزادی بیان برخوردار می باشند و این کیفیت مورد رشک و غبطه ملتهای بسیاری در جهان است. همواره مسافرانی که از کشورهای غربی بازمی گردند با آب و تاب از این کیفیت غربی تعریف می کنند و احتمالا این ارزش است که دلیل اصلی مهاجرت نخبگان جهان به کشورهای غربی می باشد.
· تصویر بالا از جهان غربی و غیرغربی از نظر جغرافیایی احتمالا تصویر دقیقی است اما عده ای مایلند آن را به ادعایی تاریخ شمول نیز تبدیل کنند. یعنی آزادی از غرب شروع و در غرب شکوفا و حاکم شد. از این منظر غرب زادگاه، گهواره و خانه واقعی ارزش آزادی قلمداد می گردد. این ادعای تاریخی به دلیل ضعف تمدن اسلامی در عصر حاضر و فقر علمی و آگاهی حاکم بر جوامع اسلامی بدون مخالفت جدی در حال ترکتازی و تسخیر قلوب و عقول است. در حالیکه شواهد تاریخی بسیاری وجود دارد که موید وجود درجه بالایی از آزادی، به ویژه آزادی سیاسی و اجتماعی، در حکومت پیامبر و جانشینان او، خلفای راشدین، است. این شواهد نه تنها می تواند با داستانهای مسافران غرب از آزادی موجود در سوئد و سوئیس (برای مثال) برابری کند بلکه در مواردی حیرت انگیزتر و آموزنده تر است. این داستان (پر از آب چشم) بماند برای فرصتی دیگر و اما غرب و فرانسه!
· ارزش آزادی بیان در مواردی با ارزشهای مدرن دیگری مانند امنیت و حقوق بشر و حتی دموکراسی اصطکاک و تزاحم دارد. در این حوزه اندیشمندان رهیافتهای مختلفی را مورد توجه قرار داده و در عمل نیز راهکاری مختلفی اجرا شده است. برخی از این رهیافتها و راهکارها متمایل به آزادی بیان و برخی به رعایت ارزشها و اولویتهای دیگر گرایش دارند و این موضوع کشورهای غربی (و سطح آزادی در آنها) را به طبقه بندیهای مختلفی تقسیم کرده است.
· فرانسه یکی از کشورهای غربی است که زادگاه بسیاری از ارزشهای مدرن تلقی می شود و درجه بالایی از آزادی بیان در این کشور وجود دارد اما آزادی در این کشور مطلق و بی حد ومرز نیست. این حق فرانسه، و سایر کشورهای جهان، است که درجه مطلوب و موردنظر خود از آزادی را تصویب و اجرا نمایند.
· برهمین اساس دولت فرانسه مدعی است انتشار کاریکاتورهای توهین آمیز (به پیامبر اسلام) در قانون اساسی فرانسه و تعریف فرانسه از آزادی بیان تضمین شده و آزاد است. براساس این تعریف فرانسویها آزاد هستند هرگونه نقد و نظری را در حوزه دین و ارزشهای دینی، صرفنظر از ابعاد توهین آمیز آن، مطرح نموده و منتشر نمایند.
· اجرای این تعریف از آزادی بیان در فرانسه شاید برای بسیاری غیرقابل قبول اما برای بسیاری قابل فهم می باشد: فرانسه انتخاب کرده است در این حوزه، حوزه نقد ارزشهای دینی، حد و مرزی نپذیرد. اما نگاهی گذرا به اوضاع فرانسه، در این حوزه، نشان می دهد موضع دولت فرانسه در این زمینه حتی با این تعریف سازگار و هماهنگ نیست: دولت فرانسه از هرگونه نقد و انتقادی از اسلام و ارزشهای اسلامی (حتی توهین آمیز) دفاع می کند اما آنجا که کار به یهودیت و ارزشهای یهودی می رسد تبدیل به موجودیت و جنبده دیگری می شود.
· در واقع اگر از این چشم انداز به فرانسه نگاه کنیم و آن را در جغرافیای کشورهای آزاد جهان ببینیم نکته مهم و تعیین کننده ای قابل تشخیص است: فرانسه یکی از آزادترین کشورها در توهین به ارزشهای اسلامی و اسلام ستیزی و یکی از بسته ترین کشورها در توهین به ارزشهای یهودی و یهودستیزی است.
· این در حالی است که جمعیت یهودیان فرانسه یک دهم تعداد مسلمانان این کشور است. از این چشم انداز توهین به عقاید و ارزشهای دینی پانصدهزار فرانسوی (یهودی) ممنوع اما توهین به ارزشهای دینی پنج میلیون فرانسوی (مسلمان) آزاد است. اگر نسبت جهانی جمعیتهای مسلمان و یهودی در نظر گرفته شود وضع از این هم فاجعه بار و غیرعادلانه تر قلمداد می شود: توهین به ارزشهای دینی ۱۵ میلیون یهودی جهان ممنوع اما توهین به ارزشهای یک و نیم میلیارد مسلمان جهان آزاد است. و این یعنی از نظر دولت فرانسه حقوق دینی مسلمانان جهان به اندازه یک درصد حقوق (دینی) یهودیان نیست!
· فرانسه در گرماگرم ماجرای کاریکاتورهای توهین آمیز مرتب از آزادی بیان در فرانسه دم می زند و کشورها و ملتهای مسلمان را متهم می کند آزادی بیان و آزادی فرانسوی را نمی فهمند. کاش جهان اسلام صدایی واحد داشت و می توانست با صدای بلند به ماکرون بگوید: جهان اسلام موضع فرانسه را می فهمد و برای آزادی در فرانسه احترام قائل است اما این آزادی بیان نیست. این آزادی نفاق است!
* دکترای مطالعات خاورمیانه از دانشگاه اکستر
