همچنین، جراحی می تواند سبب کاهش فشار در جمجمه و بازیابی عملکرد های عصبی از دست رفته شود. این جراحی قادر است تا صرع هایی را که سخت مهار شده و توسط تومور به وجود آمده اند را کاهش دهد. گاهی اوقات، جراحی جهت ایجاد دسترسی برای دیگر درمان ها مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی استفاده می شود.
جراحی تومور مغز اغلب با یک نمونه برداری شروع می شود. در نمونه برداری، نمونه هایی از بافت سرطانی مغز برداشته شده و یک پاتولوژیست (آسیب شناس) این نمونه ها را جهت تشخیصی قطعی در زیر میکروسکوپ آزمایش می کند. اغلب، در حین یک نمونه برداری تومور به طور کلی برداشته می شود. این کار در زمانی که تومور ساختارهای مهم مغز را تهدید می کند، بسیار ضروری می باشد.
تومور غده ی هیپوفیز
اما تومور هیپوفیز چیست؟ هیپوفیز یکی از تومورهای شایع است که متداول ترین نوع این تومور، آدنوما هیپوفیز نام دارد. آدنوما هیپوفیز یک تومور غیر سرطانی است که در غده ی هیپوفیز تشکیل می شود. انواع دیگری از تومورها نیز وجود دارند که ممکن است در غده ی هیپوفیز تشکیل شوند، ولی شایع ترین این تومورها آدنوما هیپوفیز است.
آدنوما های غده ی هیپوفیز در دسته های مختلفی طبقه بندی می شوند. این نوع تومورها ممکن است آدنومای خوش خیم (غیر سرطانی)، آدنومای تهاجمی و یا آدنومای بد خیم (سرطانی) باشند.
این تومور ممکن است یا یک تومور ترشحی (یعنی ممکن است که این تومور هورمونی را ترشح کند) و یا یک تومور غیر ترشحی (هورمونی را ترشح نکند) باشد.
در صورتی که اندازه ی این تومورها یک سانتیمتر و یا بیشتر باشد به آنها ماکرو آدنوما هیپوفیز گفته می شود و اگر اندازه ی این تومورها کوچک تر از یک سانتیمتر باشد، به آن میکروآدنوما هیپوفیز گفته می شود.
انواع دیگری از تومورها وجود دارند که ممکن است در غده ی هیپوفیز تشکیل شوند، اما تشکیل شدن این نوع تومورها بسیار نادر است و همچنین عمل جراحی این نوع تومورهای نادر کاملا مشابه به عمل جراحی برای درمان تومور آدنوما هیپوفیز است.
تشخیص تومور غده ی هیپوفیز
تومورهای غده ی هیپوفیز اغلب پس از بروز یک مشکلِ به ظاهر نامربوط تشخیص داده می شوند. یعنی پس از بررسی علل بروز مشکلات به ظاهر بی ربط، نتایج به دست آمده منجر به تشخیص این نوع تومور مغزی می شود.
به عنوان مثال، یک زن جوان که تا به حال فرزندی نداشته است و یا اخیرا وضع حمل نداشته است ممکن است شروع به تولید شیر مادر کند و نتایج آزمایشگاهی ممکن است نشان دهنده ی وجود مشکل و تومور در غده ی هیپوفیز بیمار باشد.
گفته می شود که بسیاری از تومورهای غده ی هیپوفیز در حین انجام دیگر آزمایشات تشخیص داده می شوند. تومورهای غده ی هیپوفیز گاها به صورت کاملا تصادفی تشخیص داده می شوند و بدون علائم هستند؛ به این نوع تومورهای غده ی هیپوفیز ‘اینسیدنتالوماس’ یا تومور هیپوفیزی بدون عملکرد و تصادفی گفته می شود.
به عنوان مثال، ممکن است فردی به دلیل سکته ی مغزی به اورژانس برده شود و طی آزمایشات انجام شده بر روی بیمار، پزشک توموری را در غده ی هیپوفیز بیمار تشخیص دهد. در این حالت، هیچ عارضه و علائمی دال بر وجود تومور آدنوما هیپوفیز در فرد وجود نداشته است و اگر سی تی اسکن هم گرفته نمی شد، وجود این تومور هرگز تشخیص داده نمی شد.
علائم تومور غده ی هیپوفیز
به گفته دکتر حسام عبدالحسین پور جراح مغز و اعصاب موارد زیر علائمی هستند که اگر تومور غده ی هیپوفیز داشته باشید ممکن است تجربه کنید:
- سردردهای مزمن که ممکن است با گذشت زمان بدتر شوند
- آکرومگالی، بیماری ناشی از ترشح بیش از حد هورمون رشد در زمانی که باید ترشح این هورمون قطع شود.
اگر فرد مبتلا به آکرومگالی درمان نشود، دست و پاهای او بسیار بزرگ می شوند و اجزای صورت او نیز بسیار درشت خواهند شد. هنگامی که در طول سال های نوجوانی هورمون رشد بیش از حد تولید شود، فرد دچار غول پیکری و قد بلندی شدیدی می شود.
- هیپوپیوپراریزم یا کم کاری غده ی هیپوفیز، شرایطی که در آن رشد کودک به صورت ناقص شکل می گیرد.
- سندرم کوشینگ، وضعیتی که می تواند به دلیل تولید بیش از حد ACTH به وسیله ی غده ی هیپوفیز به وجود آید.
در این شرایط، بیمار دچار چهره ای گرد و گودی بین شانه ها می شود.
- بیماری آدیسون، بیماری ناشی از کمبود ACTH
- تغییرات در بینایی
- تولید شیر مادر در زنانی که وضع حمل نداشته اند
- نامنظم شدن چرخه ی قاعدگی و یا قاعده نشدن
- نوسانات خلقی
- ناباروری
- اختلال در نعوظ
- تغییر در وزن
- احساس خستگی مزمن
- بالا رفتن و یا پایین آمدن شدید سطح هورمون تیروئید
چه وقت جراحی تومورهای غده ی هیپوفیز ضروری است؟
عارضه ی آدنوما هیپوفیز مساله ی بسیار شایعی است، به طوری که تقریبا از هر شش نفر یک نفر یک آدنومای کوچک در غده ی هیپوفیز دارد. خوشبختانه، تومورهای آدنومایی که باعث ایجاد مشکلات در سلامتی می شوند بسیار نادر هستند و تقریبا در هر هزار آدنوما هیپوفیز فقط یکی دارای علائم و عارضه است.
بسیاری از بیماران مبتلا به آدنوما هیپوفیز یا حتی انواع دیگری از تومورهای خوش خیم، نیازی به جراحی ندارند. برای بیمارانی که آدنوما هیپوفیز دارند ولی مشکلی ندارند و دارو مصرف نمی کنند، جراحی یک گزینه ی درمانی غیر ضروری است. سایر بیمارانی که آدنوما هیپوفیز دارند و می توانند با استفاده از داروهای کنترل کننده، تغییرات هورمونی ناشی از تومور هیپوفیز را مدیریت کنند نیز جراحی یک گزینه ی درمانی غیر ضروری است.
بیمارانی که به احتمال زیاد نیاز به جراحی آندوسکوپی هیپوفیز از راه بینی نیاز دارند، معمولا افرادی هستند که به خوبی به دارو پاسخ نمی دهند و یا به دلیل تومور دچار مشکلات و ناراحتی های قابل توجهی شده اند. این مشکلات و ناراحتی ها ممکن است شامل تغییر یا از بین رفتن بینایی، سردردهای شدید و یا سایر موارد مربوط به سلامتی ناشی از عدم تعادل هورمون باشد.
خطرات ناشی از جراحی غده ی هیپوفیز چیست؟
علاوه بر خطرات شایع مربوط به جراحی و خطرات بیهوشی، جراحی برای برداشتن تومور غده ی هیپوفیز خطرات خاصی را به همراه دارد. شدیدترینِ این خطرات شامل عدم تعادل شدید هورمون ها است که در اثر آسیب دیدن غده ی هیپوفیز در طی عمل جراحی به وجود می آید.
با صدمه رسیدن به غده ی هیپوفیز، ممکن است هر شش هورمون ترشح شونده از غده ی هیپوفیز مختل شوند و یا هیچ کدام از این شش هورمون دچار اختلال نشوند! همچنین ممکن است با آسیب رسیدن به غده ی هیپوفیز، مشکلات پیچیده ای به وجود آید که باعث بروز اختلال در بسیاری از نقاط بدن شود. پس باید در صورت ابتلا، مراقبت بعد از جراحی هیپوفیز را جدی گرفت.
موارد دیگری که بعد از جراحی غده ی هیپوفیز ممکن است رخ دهد شامل موارد زیر است:
1- دیابت بی مزه:
این نوع دیابت، اختلال شایعی است که در آن تعادل مایعات موجود در بدن به هم می ریزید و این عدم تعادل باعث ایجاد حس تشنگی شدید در فرد می شود. این بیماری که ناشی از عدم تعادل هورمون است، باعث می شود بدن مقادیر بسیار زیادی ادرار تولید کند و نتیجه ی آن بروز کم آبی، تشنگی مفرط و در موارد شدیدتر گیجی است.
2- نشت مایعات نخاعی:
ممکن است پس از عمل جراحی ترانس اسفنوئیدی، مایعات نخاعی از بینی نشت کنند. نشت مایعات نخاعی ممکن است به دلیل این باشد که سوراخی در استخوان پشت حفره ی بینی ایجاد می شود تا امکان انجام عمل جراحی برای جراح فراهم شود.
اگر چسب استریلی که برای ‘پچ کردن’ سوراخ استفاده می شود ناحیه را به طور کامل پر نکند، بیمار آب ریزش بینی خواهد داشت و این مایعات نخاعی مانند ترشحات مخاطی سرما خوردگی که رنگ روشنی نیز دارند، از بینی بیمار نشد خواهند کرد.
3- سردرد سینوسی:
سردرد داشتن بعد از این نوع جراحی بسیار متداول است و اغلب به عنوان سردرد سینوسی توصیف می شود.
4- گرفتگی بینی:
احتمال دارد که پس از انجام این عمل جراحی، مجاری بینی دچار احتقان و گرفتگی شوند. این گرفتگی اغلب طی یک یا دو هفته پس از جراحی از بین خواهد رفت.
در بیشتر موارد، احتقان و گرفتگی بینی در طول دوره ی نقاهت به طور مداوم بهبود می یابد و بروز این ناراحتی معمولا نتیجه ی تحریک شدن بافت های بسیار ظریف داخل بینی به وسیله ی ابزارهای جراحی است.
5- مننژیت:
پس از عمل جراحی مغز، احتمال بروز عفونت مغزی بیشتر می شود، چرا که عمل جراحی خطر و ریسک رسیدن باکتری ها به مغز را افزایش می دهد.
