تسنیم نوشت: افسارگسیختگی و ناهنجاری‌های نمایش‌خانگی صدایِ بسیاری از پژوهشگران، خانواده‌ها، اصحاب فرهنگ، رسانه و هنر را درآورد. محتوای سریالهای خانگی آنقدر نعل به نعل سبک زندگی غربی، اشرافی‌گری‌های مجموعه‌های نامأنوس ترکیه‌ای حرکت کرد که تصمیم بر آن شد تا مسئولیت به بخش دیگری غیر از ارشاد و سازمان سینمایی واگذار شود. چراغ سبزِ این اتفاق با اعلامیه سازمان سینمایی روشن شد؛ زمانیکه اعلام رسانه‌ای کردند صدور مجوز تولید سریالهای خانگی تا اطلاع ثانوی متوقف می‌شود. و دلیل آن را اشباع شدن یا به قولی بالا گرفتن تعداد مجوزهای صادره و سریالهای در حال تولید و آماده توزیع که بیشتر از نیاز و ظرفیت بازار است. بنابراین تا نمایش چند سریال آماده توزیع و ایجاد تعادل میان زنجیره صدور مجوز تا توزیع لازم است چند ماهی از صدور مجوز جدید خودداری شود.
شروع بحث‌های انتقال مسئولیت از ارشاد به صداوسیما
چند روز بعد ماجرای واگذاری صدور مجوز ساخت سریال در شبکه نمایش‌خانگی بالا گرفت؛ تلویزیونی‌ها انتقادشان صریح‌تر شد، یکسری از بازیگران دغدغه‌مند، کارگردانان و تهیه‌کنندگان قدیمی صحبت‌هایشان شنیدنی‌تر شد. و همه بحث‌ها بر سر این بود که "چرا آنقدر با این لاکچری‌بازی‌ها و فضای لوکس سریال‌هایتان به فرهنگ و سبک زندگی مردم لطمه زده‌اید؟". از آن طرف هم سینمایی‌ها در واکنش به این هجمه‌ها گفتند: "تلویزیون در سریالهای خودش درمانده است و نمی‌تواند به آن دوران درخشان و طلایی سابقِ خودش برگردد."
اعطای مجوز سریال "موچین" همه‌چیز را روشن کرد که این مسئولیت واگذار شده، توقف برنامه "ام‌شو" و خیلی از بحث‌های دیگر این انتقال را نشان می‌داد. این روزها سازمان تنظیم و مقررات صوت و فراگیر سازمان صداوسیما (ساترا) مرجع نزدیک‌تری برای نظارت بر محتوای فضای‌مجازی و سریالهای خانگی است. اما این مناقشه با سکوت رسانه‌ای مسئولین ارشاد و صداوسیما ادامه پیدا کرد. همه منتظر بودند که بالأخره یا مسئولین ارشاد و یا صداوسیما واکنش صریح و رسمی از خودشان نشان دهند که بالأخره مسئولیت و کنترل نمایش‌خانگی و محصولات VODها به کدام بخش رفته و از چه زمانی رسماً می‌توان این مسئولیت را از آنِ صداوسیما دانست.
سکوت را انتظامی شکست
این سکوت را بعد از مدت‌ها، حسین انتظامی رئیس سازمان سینمایی در نشست خبری‌اش شکست و گفت: "ما در فناوری‌های نوپدید از جمله VOD نیازمند تعریف جدیدی در حکمرانی فرهنگی در فضای مجازییم که برداشت‌های متفاوت دستگاه‌ها اصلاح شود. مراجع قانون‌گذاری در این زمینه تصمیم‌گیرند و جمع‌بندی توسط آنها مبنای عمل همه دستگاه‌ها خواهد بود. ما منتظر تعیین تکلیف در مراجع بالادستی هستیم تا تکلیف دستگاه از جمله وزارت ارشاد را روشن کند."
مجوز ارشاد به برنامه شهاب حسینی و واکنشِ ساترا
چندی بعد دخالت دوباره سازمان سینمایی در اعطای مجوز به برنامه ترکیبی "هم‌رفیق" شهاب حسینی باعث شد تا سازمان تنظیم و مقررات صوت و فراگیر (ساترا) این بار بیانیه رسمی صادر کند که: "در پی انتشار خبری درباره صدور مجوز یک برنامه ترکیبی توسط سازمان سینمایی به اطلاع می‌رساند، ساترا ضمن استقبال از تولید محتواهای ایرانی و ورود شخصیت‌های هنری برجسته که قطعا به غنای محتوایی خواهد افزود، اعلام می‌کند همانگونه که پیش از این بیان شده، مسئولیت صدور مجوز برنامه‌های ترکیبی و تولیدات تلویزیونی برای انتشار در رسانه‌های صوت و تصویر، تنها در صلاحیت این سازمان است. لذا بدیهی است پخش هر کدام از این برنامه‌ها در رسانه‌های صوت و تصویر در فضای مجازی منوط به اخذ مجوز فوق الاشاره بوده و فقدان این مجوز مانع از انتشار در پلتفرم‌های صوت و تصویر کشور خواهد شد."
چرا که پیش از آن، برنامه ترکیبی مجید صالحی (ام‌شو) هم توسط سازمان سینمایی مجوز داده شد و بسیاری از رسانه‌ها این ورود ارشاد را قابل تأمل دانستند. این در حالی است که همگان میدانند در تعریف "صوت و تصویر فراگیر" آمده که صوت و تصویر فراگیر عبارت است از محتوای صوتی و تصویری که به‌صورت گسترده و یک سویه و بدون الزام به شناسایی مخاطب از طریق فرستنده‌های امواج رادیویی یا شبکه‌های کابلی ماهواره‌ای و اینترنتی توزیع می‌شود و یا قابلیت توزیع دارد و همچنین محتوای مربوطه زنده بوده و یا دارای جدول پخش زمانی است.
تعریف سازمان تنظیم و مقررات صوت و فراگیر صداوسیما
هر فعالیتی که صوت یا تصاویر متحرک یا داده‌های همراه با آنها را، از طریق شبکه‌های ارتباط الکترونیک و با رعایت تمامی شروط زیر پخش یا منتشر کند، مصداق رسانه صوت و تصویر فراگیر است: در محدوده صلاحیت قضایی جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد؛ دارای قابلیت دسترسی برای عموم باشد؛ خدمت به‌شکل مؤثر ارائه شود؛ امکان «گزینش» یا «سازماندهی» محتوا توسط ارائه‌دهنده خدمت وجود داشته باشد؛ بخش ویژه‌ای از خدمت را برای ارائه صوت و تصویر متمایز، یا بر انتشار محتوای صوت و تصویر به‌نحوی تمرکز کند که عرفاً رسانه را، «ارائه‌دهنده صوت و تصویر» معرفی کند.
اصرار سازمان سینمایی به ماندن در نمایش‌خانگی/ روایت جدیدی از معاون ارزشیابی
روز بعد معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی به بیانیه سازمان تنظیم و مقررات صوت و فراگیر سازمان صداوسیما (ساترا) واکنش نشان داد و اعلام کرد که طبق قانون مسئولیت صدور مجوز محتوا در شبکه نمایش خانگی، اعم از فیزیکی و مجازی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. از آنجا که همه مکلف به محترم‌شمردن مقررات روشن قانونی هستیم، از تمامی دستگاه‌ها انتظار می‌رود که در میان فعالان حرفه‌ای، بی‌انسجامی دستگاه‌های حاکمیتی را القاء نکنند.
صحبت‌های صریح آقاتهرانی درباره مناقشه ارشاد و صداوسیما
در خصوص مناقشات حقوقی و قانونی میان ارشاد و صداوسیما گفت‌وگو با حجت‌الاسلام مرتضی آقاتهرانی رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس را در ادامه می‌خوانید:
موضوع ما بحث شبکه نمایش خانگی است که بعد از افسارگسیختگی،ابتذال، رواج عشق های مثلثی و نمایش اشرافی گری و خیلی از اتفاقات دیگر دو ماه پیش تصمیم جدی بر انتقال مسئولیت صدور مجوز و تصمیم‌گیری درباره سریالهای خانگی و خصوصاً برنامه‌های ترکیبی در فضای VODها به سازمان تنظیم و مقررات صوت و فراگیر (ساترا) سازمان صداوسیما واگذار شد. با این اوصاف اما هنوز سازمان سینمایی و برخی از مدیران‌شان اصرار دارند که در این فضا مجوزها را آنها صادر کنند و خودشان را در این زمینه مسئول اصلی میدانند. می‌گویند تکلیف مشخص نیست و منتظر مدیران بالادستی‌اند. چرا کماکان شاهد این تناقض‌ها هستیم؟
حجت‌الاسلام آقاتهرانی: در چند مدت اخیر فضای محتوایی برخی از سریالهای شبکه نمایش خانگی، به سمتی حرکت کرد که گویی هیچ نظارتی بر محتوایی که در این سریال‌ها پرداخته می‌شد، نبود. کار داشت به جایی می‌رسید که رسماً باید یک دستگاه دیگر را مأمور بررسی عملکرد ارشاد در اعطای مجوز به محصولات فضای مجازی و شبکه نمایش خانگی می‌کردیم؛ چرا که ضوابط فرهنگی اسلامی-ایرانی در محصولات تولید شده به راحتی نادیده گرفته می‌شد و این محتواها سنخیتی با "هنجارهای فرهنگی" و "سلامت فرهنگی جامعه" نداشت.
این عامل و مجموعه عوامل دیگر همگی دست به دست هم داد تا اینطور تشخیص داده شود که مسئولیت اعطای مجوز به عهده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر سازمان صداوسیما است و بنظرم تکلیف این مسئله کامل روشن شده است و مدیران ارشاد و سازمان سینمایی هم حتی میدانند که از این به بعد دیگر مسیر اعطای مجوز به محصولات شبکه نمایش خانگی و نظارت محتوایی بر این محصولات از مسیر ارشاد و زیرمجموعه‌های این وزارتخانه، نمی‌گذرد و تصمیم‌گیری برای اعطای مجوز کاملا در اختیار سازمان مقررات است.
مسئولان ارشاد روزهایی که باید از طریق انجام رفتار مسئولانه در قبال محتوای شبکه نمایش خانگی، مانع از رواج ابتذال افسارگسیخته در این شبکه می‌شدند، مسئولیت خود را درست انجام ندادند؛ حالا که این مسئولیت به نهاد دیگری واگذار شده، اصرار بر اینکه همچنان خودشان مرجع صدور مجوز باشند، بی‌فایده است.
اگر کار دوباره به ارشاد و سازمان سینمایی واگذار شود، بعید نیست مانند گذشته شاهد رواج عشق‌های مثلثی و یا حتی مربعی در سریالهای نمایش خانگی باشیم.
با توجه به مرجع قانون‌گذاری همچون مجلس و کمیسیون فرهنگی، اگر ارشاد در این شرایط به صدور مجوزها و به یک بام و دو هوایی ادامه دهد و به سریالهای خانگی و برنامه‌های ترکیبی خصوصاً برنامه‌های مربوط به سلبریتی‌ها مجوز بدهد؛ به قول برخی قانون را دور بزند، مجلس چه عکس‌العملی نشان خواهد داد؟
حجت‌الاسلام آقاتهرانی: اگر بنا باشد هر شخص و یا مجموعه‌ای در کشور ضوابط قانونی حیطه اختیاراتش را نادیده بگیرد و بر اساس سلیقه و رویکردی که خودش می‌پسندد رفتار کند، دیگر سنگ روی سنگ بند نمی‌شود. تصمیم بر این شده تا مرجع صدور مجوز، سازمان مقررات باشد؛ نه سازمان سینمایی. مجلس بنا به وظیفه ذاتی مبنی نظارت بر حسن اجرای قوانین، حتماً در برابر نادیده گرفتن این تصمیمات قانونی، خواهد ایستاد و نهادها را ملزم به عمل به مُرّ قانون خواهد کرد.
