طبق قانونی که امروز اعمال می شود، ارائه خدمات در ادارات دولتی و اماکن عمومی مثل پاساژ‌ها و مراکز خرید که محل تجمع هستند، به افرادی که ماسک ندارند، ممنوع است.

به گفته ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت «کارکنان دولتی که در محل کار ماسک نداشته باشند، غیبت خواهند خورد و به آنها تذکر داده می‌شود. به عبارت دیگر با فرصت حدود دو هفته‌ای که داده شد، ماسک تامین شده است و ارائه خدمت به افرادی که ماسک ندارند، به طور کلی ممنوع است.»

آیا فقط ماسک زدن کفایت می‌کند؟

در اینکه ماسک زدن می تواند تا حد زیادی ابتلا به کرونا را کاهش دهد، شکی نیست. با این وجود، بسیاری از کارشناسان تاکید دارند که فقط ماسک زدن نمی تواند در کاهش آمار ابتلا به کرونا موثر باشد. باید در نظر داشت که همچنان هیچ ممنوعیت ترددی برای سفر به شهرهای مختلف کشور وجود ندارد و به همین دلیل احتمال انتقال بیماری نیز کماکان وجود دارد. 

کارشاسان تاکید دارند که ماسک زدن فقط یک اقدام احتیاطی است که می تواند به عنوان مکمل سایر محدودیت های قانونی در کاهش شیوع کرونا موثر باشد. تا وقتی مسافرت ها آزاد است و منع قانونی تجمعات و ترددها اعلام نشود، ماسک زدن به تنهایی نمی تواند معجزه کند. این روزها  برخی تالارهای عروسی و استخرها هم فعالیت دارند که این موضوع کاملا در تضاد با پروتکل های بهداشتی است.

دکتر هوشنگ ساغری، متخصص بیماری‌های عفونی و استاد بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در گفتگو با «الف» گلایه می کند: «کادر درمان دیگر نمی تواند موج بعدی کرونا را دوام بیاورد. نیروهای درمانی دچار فرسودگی و خستگی مفرط شده اند. در این شرایط فقط ماسک زدن نمی تواند چاره کار باشد، باید در کنار ماسک زدن، سفرهای غیرضروری نیز متوقف شود.»

او هشدار می دهد: «وقتی مراکز تجمع مردم را باز می گذارند، سفرها آزاد است و پروتکل های بهداشتی از سوی بسیاری از مردم، جدی گرفته نمی شود، در این شرایط موج های بعدی کرونا اجتناب ناپذیر خواهد بود. تا همین الان هم جمع زیادی از کادر درمان شهید شده اند. در این وضعیت اگر محدودیت های تردد را اعمال نکنند و کسب و کارهای پرتجمع و پرخطر با محدودیت قانونی مواجه نشود، اوضاع کرونا در ایران بسیار بحرانی تر از وضع فعلی خواهد شد.»

ماسک زدن مردم برای دولت هزینه ندارد، پس حمایت می‌کنند!

بسیاری از عوامل و متغیرها وجود دارد که اگر دولت آنها را رعایت می کرد، بسیار بیشتر از ماسک زدن اجباری نتیجه می داد. مثلا اگر دولت از طبقات محروم جامعه حمایت موثرتری می کرد و آنها مجبور نبودند که برای امرار معاش در اماکن پرخطر حضور یابند، در آن شرایط احتمال کنترل بیماری بیشتر بود. 

وقتی کل کمک مالی دولت به طبقات مستضعف جامعه، اعطای وام یک میلیون تومانی با کارمزد چهار درصد باشد، در این شرایط این پیام غیرمستقیم به طبقات فقیر جامعه داده می شود که در دوران کرونا، قرار نیست کسی از شما حمایت کند و این خودتان هستید که در دوران کرونا باید از هر طریقی که شده، شکمتان را سیر نگه دارید.

برخلاف تمام وعده وعیدهای دولت مبنی بر حمایت از کسب و کارهایی که در دوران کرونا زیان دیده اند، یا اعطای مهلت چند ماهه برای پرداخت وام بانکی، هنوز هیچ کدام از این وعده ها محقق نشد. 

به تعبیر دیگر، در شرایطی قرار گرفته ایم که هر اقدام محافظتی در برابر کرونا که برای دولت خرج داشته باشد، عملی نشده است، اما سایر اقدام های احتیاطی مثل ماسک زدن که برای دولت هیچ هزینه ای ندارد، با تمام توان اجرا می شود. 

آیا با زور می‌توان به «بی‌خیال‌ها» ماسک پوشاند؟ 

اگرچه نقدهای جدی نسبت به عملکرد دولت در حوزه کرونا وجود دارد، اما واقعیت این است که برخی مردم نیز با رعایت نکردن پروتکل های بهداشتی، مقصر حاد شدن شرایط فعلی کرونا هستند. 

  حتی چند روز قبل هم علی ربیعی، سخنگوی دولت با انتقاد از این موضوع اعلام کرد: «احساس می کنم مردم خسته شده اند. یک جور شورش روحی-روانی علیه سبک زندگی با پروتکل بهداشتی شکل گرفته است. خود من در همین چند روز چند کارت عروسی دریافت کرده ام. چقدر سخت و دشوار است هم به مردم بباورانیم که ابتلا و مرگ در همین نزدیکی ماست.»

واقعیت این است که عده ای به دلیل رودربایستی که در فرهنگ ایرانی وجود دارد، در مراسم عروسی و عزا شرکت می کنند، اما اگر تالارها تعطیل باشد، مردم هم چنین معذوریتی نخواهند داشت. 

از سوی دیگر، تجربه نشان داده است که صرفا با اجبار و اعمال قانون نمی توان مردم را به رعایت پروتکل های بهداشتی مجبور کرد. یعنی اگرچه قانون اجباری شدن ماسک، اقدام مثبتی است که در بسیاری از کشورهای جهان هم عملی شده است، اما مهم تر از این اجبار قانونی، تداوم آموزش و فرهنگ سازی از سوی رسانه ها و نهادهای فرهنگ ساز است تا مردم حتی بدون اجبار قانونی هم به اهمیت ماسک زدن و رعایت پروتکل های بهداشتی واقف باشند. 

اظهارنظرهای ضد و نقیض درباره اهمیت ماسک زدن

در ابتدای شیوع کرونا، سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که ماسک زدن تاثیر چندانی در کاهش ابتلا به این بیماری ندارد. در همان زمان هم عده ای با بی اعتنایی به این اظهارنظرها، ماسک زدن را محض احتیاط انجام می دادند. حدود یک ماه بعد از شیوع کرونا اعلام شد که ماسک زدن در کاهش ابتلا به کرونا بسیار موثر است و سازمان بهداشت جهانی بر استفاده از ماسک های فیلتردار تاکید کرد.

حالا این روزها کارشناسان سلامت می گویند که ماسک زدن در فضای باز هیچ توجیه منطقی ندارد و نیازی هم به استفاده از ماسک های فیلتردار نیست، بلکه همان استفاده از ماسک های معمولی در اماکن سربسته، کفایت می کند.

مجموع این اظهارنظرهای ضد و نقیض باعث شده است که خیلی ها هنوز واقعا ندانند بهترین شیوه ماسک زدن چگونه است و یا در چه مکان هایی باید ماسک بزنند و در چه مکان هایی نیاز به استفاده از ماسک ندارند. 

در این بین، نسبت به عملکرد سازمان بهداشت جهانی درخصوص مواجهه با بحران کرونا، انتقادهای جدی وجود دارد. اغلب کارشناسان یکصدا تاکید دارند که عملکرد این سازمان حداقل در حوزه آموزش نحوه استفاده از ماسک ها در دوران کرونا به هیچ وجه قابل دفاع نیست. پرسش اینجاست که وقتی سازمان بهداشت جهانی در ابتدا می گوید که نیازی به ماسک زدن وجود ندارد و بعدها اعلام می کند که ماسک زدن تا حد 90 درصد می تواند از گسترش بیماری جلوگیری کند، در این شرایط چه کسی مسئول مرگ هزاران بیماری است که به توصیه این سازمان جهانی از ماسک استفاده نکرده بودند.

حالا این روزها با وجود انبوهی از این اظهارنظرهای ضد و نقیض درباره ماسک که پای آن به ایران هم کشیده شد، این بار مردم طبق قانون باید ماسک بزنند.  پرسش جدی اینجاست که چه نهادی متولی نظارت بر اجرای این قانون است؟ مثلا اگر فردی به یک پاساژ فروش تلفن همراه مراجعه کند و ماسک نزده باشد، آیا واقعا فروشنده قید سودش را می زند و می گوید چون شما ماسک ندارید، من با شما معامله نمی کنم؟ اینها ساده ترین سوالات و احتمالاتی است که هنوز پاسخ قطعی برای آنها وجود ندارد.